نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – برای همه‌ی صدا‌های موسیقی از بم‌ترین تا زیرترین آن‌ها فقط هفت نام یا نشانه وجود دارد که به آن‌ها الفبای موسیقی یا نت گفته می‌شود. الفبای موسیقی یک جور زبان بین‌المللی بوده و بر خلاف زبان‌های دیگر در همه جای جهان یکسان است. بنابراین هرگاه مثلا موسیقی ایرانی، غربی یا ژاپنی با این علائم نوشته شود، موسیقی دانان ایران، هند، ژاپن و همه جای دیگر جهان می‌توانند آن را بخوانند و از روی آن بنوازند. تنها تفاوتی که در میان جاهای مختلف جهان در رابطه با نت های موسیقی وجود دارد این ست که این نام‌های هفت گانه در برخی کشور‌های غربی با کلمات تک هجایی و در برخی به صورت الفبایی تلفظ می‌شوند. نام نت‌ها در زبان فارسی از نامگذاری هجایی گرفته شده است.
معنای نت در موسیقی
نت در الفبای موسیقی به تنهایی نشانه‌ای است از یک صدای معین و در متون موسیقیایی از آن برای نشان دادن نسبی مدت و زمان اجرای یک صوت خاص استفاده می‌شود. نوشتن موسیقی با کمک نت اجرای آن را آسان و به درک و تجزیه و تحلیل اثر کمک می‌کند. به عبارت دیگر نت را می‌توان به اشکال زیر تعریف کرد:
نام نت ها یا نشانه های الفبای موسیقی
- نامگذاری هجایی نت‌های موسیقی (از چپ به راست خوانده شود)
- نامگذاری الفبایی نت‌های موسیقی
تفاوت نظام‌های هجایی و الفبایی
نظام هجایی
هجا‌های شش گانه را کشیشی موسیقی دان از اهالی فرانسه و مقیم ایتالیا به نام گوییدو د. آرتسو، از شعر مناجات گونه‌ی زیر که آهنگ آن را احتمالا خود ساخته بود، برگزید و آن را به خاطر سهولت از بر کردن اصوات موسیقی و درک زیر و بمی‌شان نسبت به هم به شاگردان و سرایندگان خویش می‌آموخت.
Ut queant laxi resonare fibris Mira gestorum famuli tuorum solve poluti labireatum Sancte Johannes.
در قرن‌های بعد که نظام شش نتی گسترش یافت و به هفت نت موسیقی امروزی رسید، هجای سی بر آن اضافه شد و نیز هجای اوت که در نت خوانی دشوار بود به هجای دو تبدیل شد.
نظام الفبایی
نقش خط حامل در الفبای موسیقی
الفبای موسیقی را روی خطوطی می‌نویسند که خطوط حامل نام دارند. حامل، پنج خط مساوی و موازی است که به فاصله‌های مساوی از یکدیگر قرار گرفته‌اند. نت‌ها یا الفبای موسیقی می‌توانند روی خطوط، بین خطوط، بالا یا پایین خطوط حامل قرار بگیرند. با خط حامل پنج خطی می‌توان یازده نت را نشان داد. بدین شکل که پنج نت در روی خطوط، چهار نت بین خطوط، یک نت در بالا (مماس با خط پنجم) و یک نت در زیر حامل (مماس با خط یکم) قرار می‌گیرد.
خطوط حامل از پایین به بالا شمرده می‌شوند. به گونه‌ای که نتی که روی خط پایین‌تر نوشته شود، صدایی بم‌تر از نتی دارد که بر روی خط بالاتر نوشته شده است. به این ترتیب نام نت از روی جائی که روی خط‌های حامل قراردارد مشخص می‌شود. نت‌های متوالی نیز روی خطوط حامل از چپ به راست نوشته می‌شوند.
دیگر مشخصات نت مانند طول آن (مدت زمان امتداد یافتن آن صدا) با شکل‌های قراردادی که برای نت ایجاد شده و به آن شکل نت می‌گویند نمایش داده می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با اشکال نت و الفبای موسیقی به مقاله نت موسیقی مراجعه کنید.
