مننژیت مغزی چیست؟ علت، علائم و راه های درمان

ستاره | سرویس سلامت – مننژیت مغزی عارضه ‌ای است که در آن غشا‌های اطراف مغز و نخاع، ملتهب شده و ورم ناشی از آن معمولا باعث بروز علائمی همچون سردرد، تب و خشکی گردن می‌شود. در این مقاله قصد داریم با علت، علائم و راه‌های درمان مننژیت مغزی بیشتر آشنا شویم.

علائم مننژیت مغزی

علائم اولیه مننژیت مغزی ممکن است شبیه به آنفولانزا باشد. این علائم ممکن است طی چند ساعت یا چند روز ظاهر شوند. علائم احتمالی مننژیت مغزی عبارت است از:

• تب بالا و ناگهانی
• سفتی و خشکی گردن
• سردرد شدید
• سردرد همراه با حالت تهوع یا استفراغ
• گیجی یا مشکل تمرکز
• تشنج
• خواب آلودگی
• حساسیت به نور
• بی‌اشتهایی یا عدم احساس تشنگی
• بثورات پوستی

علائم مننژیت مغزی در نوزادان

علائم مننژیت مغزی در کودکان زیر ۲ سال عبارتند از:

• تب بالا
• گریه بی‌وقفه و مداوم
• خواب آلودگی بیش از حد یا تحریک پذیری
• بی‌تحرکی یا کُندی
• کم اشتهایی
• بروز یک برآمدگی در نرمی بالای سر نوزاد
• سفتی و خشکی بدن و گردن

علل بروز مننژیت مغزی

عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت ایجاد مننژیت مغزی هستند. عفونت‌های باکتریایی و در موارد نادر، عفونت‌های قارچی نیز باعث بروز این عارضه می‌شوند. از آنجایی که عفونت‌های باکتریایی می‌توانند کشنده باشند، تشخیص علت بیماری، امری ضروری است.

مننژیت باکتریایی

اگر باکتری وارد جریان خون شده و به مغز و نخاع برسد، باعث بروز مننژیت حاد باکتریایی می‌شود. به علاوه، گاهی اوقات باکتری مستقیماً به پرده‌های مغزی حمله می‌کند. این موضوع می‌تواند به علت عفونت گوش یا سینوس، شکستگی جمجمه یا در موارد نادر، پس از جراحی روی دهد. از شایع‌ترینِ این نوع باکتری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استرپتوکوک پنومونیا. این باکتری شایع‌ترین علت بروز مننژیت باکتریایی است و معمولاً باعث ذات الریه یا عفونت گوش یا سینوس می‌شود. واکسن می‌تواند به پیشگیری از بروز این عفونت کمک کند.
• نایسریا مننژیدیس (مننژوکوک). این باکتری معمولاً باعث عفونت تنفسی می‌شود، اما اگر وارد جریان خون شود، باعث عارضه مننژیت مننگوکوک خواهد شد. این عفونت بسیار مسری است. واکسن به پیشگیری از بروز این عفونت کمک می‌کند.
• هموفیلوس آنفلوآنزا. هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ b، در گذشته عامل اصلی مننژیت باکتریایی در کودکان بود. اما امروزه به کمک واکسن، این نوع مننژیت تا حد زیادی کاهش یافته است.
• لیستریا مونوسیتوژنز. این نوع باکتری‌ها را می‌توان در پنیر‌های غیرپاستوریزه، سوسیس و کالباس مشاهده کرد.

مننژیت ویروسی

مننژیت مزمن

مننژیت قارچی

مننژیت قارچی نسبتاً نادر است و باعث ایجاد مننژیت مزمن می‌شود. این نوع مننژیت مسری نیست. مننژیت کریپتوکوک شایع‌ترین نوع مننژیت قارچی است که افراد مبتلا به نقایص دستگاه ایمنی را هدف قرار می‌دهد. در صورت عدم درمان، این عارضه کشنده خواهد بود.

دیگر عوامل بروز مننژیت مغزی

مننژیت مغزی می‌تواند ناشی از عوامل غیر عفونی نیز باشد. مانند:

• واکنش‌های شیمیایی
• حساسیت‌های دارویی
• برخی سرطان‌ها
• بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز

عوامل خطرزا در بروز مننژیت مغزی

عوامل زیر می‌توانند احتمال ابتلا به مننژیت مغزی را افزایش دهند.

• نزدن واکسن: نزدن واکسن‌های ضروری در دوران کودکی یا بزرگسالی، احتمال ابتلا به مننژیت را افزایش می‌دهد.
• سن: کودکان زیر ۵ سال، بیشتر به مننژیت ویروسی دچار می‌شوند. مننژیت باکتریایی در افراد زیر ۲۰ سال شایع‌تر است.
• زندگی گروهی: احتمال ابتلا به مننژیت مننگوکوک در دانشجویان ساکن خوابگاه، پرسنل پایگاه‌های نظامی و محصلین مدارس شبانه روزی و به طور کلی مکان‌هایی که افراد به صورت گروهی زندگی می‌کنند، بیشتر است.
• بارداری: بارداری احتمال ابتلا به لیستریوز (نوعی عفونت ناشی از باکتری لیستریا که می‌تواند باعث بروز مننژیت شود) را افزایش می‌دهد. این عارضه می‌تواند باعث سقط جنین، مرده زایی و زایمان زودرس شود.
• دستگاه ایمنی معیوب: ایدز، اعتیاد به الکل، دیابت و استفاده از دارو‌های سرکوب کننده دستگاه ایمنی می‌توانند احتمال ابتلا به مننژیت را افزایش دهند. به علاوه، برداشتن طحال نیز احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، افراد بدون طحال حتما باید واکسینه شوند.

عوارض مننژیت مغزی

عدم درمان مننژیت می‌تواند احتمال ابتلا به تشنج و آسیب‌های عصبی را افزایش دهد. آسیب‌هایی از جمله:

• ناشنوایی
• مشکلات حافظه
• کم‌توانی در یادگیری
• ضربه مغزی
• مشکل راه رفتن
• تشنج
• نارسایی کلیه
• شوک
• مرگ

پیشگیری از ابتلا به مننژیت مغزی

باکتری یا ویروس‌هایی که باعث ایجاد مننژیت می‌شوند، می‌توانند از طریق سرفه، عطسه، بوسه یا ظروف غذاخوری، مسواک یا سیگار مشترک منتقل شوند. برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه، نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

• شستن دست‌ها. شست‌وشوی درست و منظم دست‌ به پیشگیری از گسترش میکروب‌ها کمک می‌کند.
• رعایت بهداشت عمومی. از وسایل شخصی دیگران استفاده نکنید.
• تقویت دستگاه ایمنی. به اندازه کافی استراحت کنید؛ به طور منظم ورزش کنید؛ میوه و سبزیجات تازه مصرف کرده و به طور کلی از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.
• در زمان سرفه یا عطسه، جلو دهان خود را بگیرید.
• زدن واکسن‌های مورد نیاز از جمله واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ b، واکسن کونژوگه پنوموکوک (PCV۱۳) و واکسن پلی ساکارید پنوموکوک (PPSV۲۳).

تشخیص مننژیت مغزی

درمان مننژیت مغزی

درمان این عارضه بستگی به نوع مننژیت دارد.

درمان مننژیت باکتریایی

مننژیت حاد باکتریایی باید بلافاصله با آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی و گاهاً کورتیکواستروئید‌ها درمان شود. تجویز آنتی بیوتیک‌ها بستگی به نوع باکتری دارد.

درمان مننژیت ویروسی

برای درمان مننژیت ویروسی از آنتی بیوتیک‌ها استفاده نمی‌شود و در بیشتر موارد، این عارضه طی چند هفته خود به خود از بین می‌رود. برای درمان موارد خفیف، نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

• استراحت کافی
• نوشیدن مایعات فراوان
• استفاده از مسکن برای کاهش تب و بدن درد 

پزشک ممکن است برای کاهش تورم در مغز، دارو‌های کورتیکواستروئید و برای کنترل تشنج، داروی ضد تشنج تجویز کند. اگر ویروس تبخال باعث مننژیت شده باشد، برایتان داروی ضد ویروس تجویز خواهد شد.

درمان دیگر انواع مننژیت مغزی

• اگر علت مننژیت مشخص نباشد، پزشک تا زمان تشخیص، درمان ضد ویروسی و آنتی بیوتیکی را شروع می‌کند.
• درمان مننژیت مزمن بستگی به علت آن دارد. از دارو‌های ضد قارچی برای درمان مننژیت قارچی و از ترکیبی از آنتی بیوتیک‌های خاص برای درمان مننژیت سلی استفاده می‌شود.
• مننژیت‌های غیر عفونی ناشی از واکنش‌های آلرژیک یا بیماری‌های خود ایمنی را می‌توان با کورتیکواستروئید‌ها درمان کرد. در بعضی موارد به درمان خاصی نیاز نخواهد بود.

کلام آخر

لطفا نظرات و پرسش‌های خود را درباره این مقاله با ما و دیگر مخاطبان ستاره به اشتراک بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم مطلب «مننژیت در کودکان چیست و چگونه از بروز آن جلوگیری کنیم؟» را نیز در سایت ستاره بخوانید.

برگرفته از: www.mayoclinic.org