عوض کردن مرجع تقلید؛ آیا می‌توان مرجع تقلید را تغییر داد؟

ستاره | سرویس مذهبی – عوض کردن مرجع تقلید زنده به مرجع تقلید زنده دیگر در صورتی كه مرجع دوم اعلم باشد، لازم است و اگر مرجع دوم اعلم نباشد خلاف احتیاط وجوبی و به نظر برخی از فقهاء جایز نیست هر چند برخی عدول به مساوی را جایز می‌دانند. قوانین عوض کردن مرجع تقلید را در ادامه بخوانید.

نظر علما در مورد تغییر مرجع تقلید

• تغییر مرجع تقلید فقط در صورتی جایز است که مجتهد دوم عالم تر از مجتهد اول باشد و در غیر اینصورت انسان نمی تواند مرجع خود را تغییر دهد
• عدول از مرجع تقلید زنده به مرجع تقلید زنده دیگر در صورتی كه مرجع دوم اعلم باشد، لازم است و اگر مرجع دوم اعلم نباشد خلاف احتیاط وجوبی و به نظر برخی از فقهاء جایز نیست هر چند برخی عدول به مساوی را جایز می‌دانند.

• با توجه به مواردی که گذشت اگر اعلمیت مجتهدی غیر از مرجع تقلید کنونی شما برایتان بوسیله یکی از راههای ذکر شده در بالا ثابت شود تغییر مرجع تقلید شما از مجتهد اول به مجتهد دوم مانعی ندارد بلکه واجب است اما اگر اعلمیت مجتهد دوم به وسیله یکی از راه های ذکر شده در بالا ثابت نشود نمی توان مرجع تقلید را تغییر داد.

امام خمینی: اگر مرجع تقلید شما در مسأله ای احتیاط نموده و فتوا نداده باشد می‌توانید در این مسأله احتیاطی به مرجع دیگری رجوع نمائید و همچنین است اگر مرجع تقلید شما و مرجع دیگری از حیث اعلمیت مساوی باشند در بعضی از مسائل عمل نكرده می‌توانید از مرجع دوم تقلید نمائید.

آیت الله مکارم شیرازی: اگر شخصی به این اعتقاد رسیده باشد که مراجع مساوی یا به منزله مساوی هستند در خصوص مسائلی که تقلید کرده رجوع به مساوی جایز نیست، بنابراین در غیر مسائلی که قبلا به آن عمل کرده می تواند از مرجع دیگری تقلید کند.

آیت الله خامنه ای:

• احتیاط واجب، عدم عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر است، مخصوصاً در صورتی که مرجع تقلید اول اعلم باشد.
• عدول از اعلم به غیر اعلم به گمان اینکه که فتاواى مرجع اعلم منطبق با زمان نباشد و یا عمل به آن بسیار دشوار باشد، سبب جواز عدول از مجتهد اعلم به مجتهد دیگر نمى‏شود.
• به طور کلی عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر بنابر احتیاط واجب جایز نیست مگر اینکه مجتهد دوم اعلم یا محتمل الاعلمیه باشد.

 

یک سوال کلی در مورد تغییر مرجع تقلید

• اگر ابتدا مجتهدى را براى تقلید انتخاب كردید و بعد بدون تحقیق، از ایشان عدول نمودید:

آیات عظام امام، بهجت، سیستانى و فاضل: اگر مجتهد دوم اعلم یا مساوى با ایشان باشد، تقلید شما صحیح است.

آیت اللّه  تبریزى: اگر مجتهد دوم اعلم باشد و یا احتمال اعلمیت در او داده شود، تقلید شما صحیح است.

آیات عظام خامنه اى، صافى، مكارم، نورى و وحید: اگر مجتهد دوم اعلم باشد، تقلید شما صحیح است.

 

چه زمانی تغییر دادن مرجع تقلید واجب است؟

• زمانی که مرجع جامع الشرایط از بین برود.
• زمانی که مقلد متوجه بشود مرجعی که انتخاب کرده، دارای شرایط کافی نبوده است.

 

چه زمانی تغییر دادن مرجع تقلید جایز است؟

• عدول از مرجع زنده به مرجع مساوی به نظر برخی از مراجع عظام در همه مسائل جایز است؛ ولی طبق نظر عده ای از فقها، فقط در برخی از مسائل می توان به مرجع مساوی رجوع کرد؛ همچنین برخی از مراجع بزرگوار رجوع به مرجع مساوی را جایز نمی دانند.

امام خمینی: رجوع به مساوی جایز است.

آیت الله خامنه ای: بنابر احتیاط واجب، رجوع به مساوی جایز نیست.

آیات عظام بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال در مسائل احکام روزه مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند.

آیت الله مکارم شیرازی: در خصوص مسائلی که تقلید (عمل) کرده، رجوع به مساوی جایز نیست.

آیت الله صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابر احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست.

آیت الله سبحانی: عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر جایز نیست، مگر این که دومی اعلم باشد.

 

چه زمانی تغییر دادن مرجع تقلید حرام است؟

• بازگشتن به فتوای مرجع تقلیدی که از دنیا رفته، در صورتی که از فتوای ایشان به مرجع زنده عدول شود (مگر آن که مجتهد زنده در آن مساله فتوا نداده باشد)
• تقلید از مجتهد غیر اعلم.

 

حالات مختلف عدول یا عوض کردن مرجع تقلید

عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر این مسأله دارای سه حالت است:

عدول از مرجع زنده غیر اعلم به اعلم

این صورت نه تنها جایز بلکه به فتوای بسیاری از فقها واجب است.

عدول از مجتهد زنده به مجتهدی مساوی از نظر علمی

برخی از علماء چنین تغییری را جایز دانسته اند و برخی هم جایز نمی دانند.

بازگشت از اعلم به غیر اعلم

این صورت را فقهاء جایز ندانسته اند

 

راه های شناخت مرجع تقلید اعلم

اعلم کسی است که در فهمیدن حکم خداوند متعال از همه مجتهدین عصر خود عالمتر و استادتر باشد و شناختن مجتهد اعلم سه راه دارد:

الف: خود انسان اهل علم باشد یعنی در علوم حوزوی تحصیل کرده باشد و بتواند اعلم را تشخیص دهد.

ب: دو نفر عادل عالم مجتهدی را به عنوان اعلم معرفی کنند در صورتی که دو نفر عالم عادل دیگر آن مجتهد را غیر اعلم ندانند.

ج: اعلمیت مجتهدی شیوع پیدا کند یعنی در بین اهل علم شایع شود که فلان مجتهد اعلم است.

امام خمینی: اگر یقین به اعلمیت مجتهدی پیدا كردید باید از او تقلید نمائید و چنانچه یقین به اعلمیت مجتهد خاصی پیدا نشد با احتمال اعلمیت هم می‌توان تقلید نمود و چنانچه بعداً یقین به اعلمیت مجتهد دیگری پیدا شد عدول مانعی ندارد.

 

تبعیض در تقلید چگونه است؟

تبعیض در تقلید یعنی مکلف بتواند در مسائلی که به هم مربوط نیست، از دو یا چند مجتهد که مساوی با هم هستند، تقلید کند. تبعیض در تقلید در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است. برای مثال می توان در مسائل نماز و روزه از مجتهدی و در خمس از مجتهد دیگر و در ازدواج از شخص سومی تقلید نمود. اما در مسائلی که به هم مربوط است (چنانچه اخذ به فتوای آنان باعث بطلان عمل و یا مخالفت قطعی شود) تبعیض جایز نیست؛ مثل این که در احکام نجاست بدن و لباس،‌ به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای مجتهد دیگری عمل کند.

 

مراجع اعلم کنونی

درحال حاضر مراجعی در حوزه های علمیه معروف و مشهور هستند که پس از استفاده از راه های تشخیص مرجع اعلم، می توان از یکی ازآن ها تقلید نمود از جمله، آیات عظام:

• آیت الله خامنه ای
• آیت الله وحید خراسانی
• آیت الله شبیری زنجانی
• آیت الله مکارم شیرازی
• آیت الله سیستانی
• آیت الله صافی