تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا یا ترس از فضای بسته چیست؟

ستاره | سرویس روانشناسی – بعد از بازگشت عوامل فیلم فروشنده از مراسم گلدن گلوب عوامل این فیلم در فرودگاه مورد استقبال زیادی قرار گرفتند. فشار زیاد جمعیت موجب شد که ترانه علیدوستی حالات اضطرابی شدیدی از خود نشان دهد و بعد اظهار کرد به بیماری تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا مبتلاست. در این مطلب با این فوبیا بیشتر آشنا می‌شویم.

 

هراس یا فوبیا چیست؟

فوبی یا فوبیا، ترس شدید و مستمر و نامناسب از اشیا یا موقعیت‌هاست که دلیل منطقی ندارد. شخص از غیرمنطقی بودن ترس در مقابل خطر واقعی شی یا موقعیت یا عمل آگاه است. ترس فرد تناسبی با موقعیت ندارد، قابل‌توجیه نیست، از کنترل ارادی خارج است و گرایش به پرهیز از موقعیت یا محرک ترس‌آور را ایجاد می‌کند. بسیاری از بیماران اشتغال خاطری با احتمال مواجهه با موقعیت یا شی ترس‌آور دارند و در نتیجه از این دل نگرانی رنج می‌برند و این امر موجب اختلال در کارهای روزمره‌اشان می‌شود.

از انواع فوبیا می‌توان به ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از تنهایی، ترس از صدا، ترس از چاله، ترس از اماکن عمومی، ترس از فضای بسته، ترس از آسانسور، ترس از خون، ترس از آمپول، ترس از جمعیت، ترس از قطار، ترس از هواپیما و ترس از ارتفاع اشاره کرد.

 

 

کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی چیست؟

ترس از محیط بسته یا فضای بسته یا کلاستروفوبیا (Claustrophobia) به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در مکان‌های تنگ گفته می‌شود. کلاستروفوبیای شدید اغلب به عنوان یک اختلال اضطرابی دیده می‌شود و می‌تواند به وحشت‌زدگی بینجامد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵ تا ۷ درصد از مردم جهان دچار تنگناهراسی هستند ولی تنها درصد کمی از آن‌ها از درمان روانپزشکی برخوردار شده‌اند. این هراس شدید و بیمارگونه از احساس تنگنا و نداشتن راه فرار معمولا در محیط‌های بسته و شرایط خاصی مثل حضور در بین جمعیت‌های شلوغ و فشرده و یا گیر افتادن در آسانسور ایجاد می‌شود.

 

علایم کلاستروفوبیا

اتاق‌های کوچک و یا قفل‌شده، تونل، آسانسور، مترو، زندان، جمعیت‌های شلوغ یا قرارگرفتن داخل دستگاه تصویربردای MRI هریک به تنهایی می‌تواند محرکی برای شروع علایم باشد. فردی که در مواجهه با یکی از این شرایط دچار بروز علایم می‌شود، معمولا در مواجه با سایر شرایط نیز دچار این حالت می‌شود. نشانه‌های آن عبارتند از:

• احساس ترس شدید از گیر افتادن و محدودیت
• ترس شدید از خفه شدن
• تمایل شدید به رفتن به مکان‌های باز
• اضطراب و نگرانی
• احساس تنگی‌نفس
• نفس‌نفس‌زدن
• تپش‌قلب
• تعریق
• ضعف

 

علت پدید آمدن تنگناهراسی چیست؟

در این بیماری زمینه‌های ژنتیکی تا حدی نقش دارد. به این صورت که اغلب در بستگان درجه یک این افراد نیز سابقه این اختلال وجود دارد. همچنین عوامل محیطی نیز در به وجود آمدن بیماری می‌توانند دخیل باشند. در واقع پدیده یادگیری در فرزندان و پایه ژنتیکی، هر دو می‌توانند در ابتلا به این ترس در کودکان موثر باشند. برای مثال شرایط زیر می‌تواند شروع کننده تنگناهراسی در کودکان یا بالغین باشد:

• گیر افتادن در یک اتاق بسته بدون هیچ راه فراری
• افتادن در آب برای کسی که شناکردن بلد نیست
• گم‌شدن یا گیر کردن کودک در یک جمعیت خیلی شلوغ
• گیر کردن در حفره‌ای کوچک، به خاطر فرو ریختن
• پیدا کردن لانه حیوانی خطرناک به طور ناگهانی
• یا کودکی که برای تنبیه در فضای کوچکی مثل انباری یا حمام محبوس شده باشد

 

 

درمان تنگناهراسی

اولین اقدام در جلوگیری از بروز نشانه‌ها پرهیز از قرار گرفتن در مکان‌هایی است که برای بیمار رعب آور است و باعث شروع حمله فوبیا می‌شود. برای مثال بیرون آوردن از محل شلوغی و تراکم جمعیت. در فاز حاد، تجمع در اطراف فرد تشدید کننده علایم است.

در مرحله بعد برای درمان بیماری لازم است به روانشناس مراجعه کرد. درمان ترس از فضاهای بسته از طریق دارودرمانی، روان‌درمانی (حساسیت‌زدایی منظم، غرقه‌سازی، سرمشق‌گیری و تنش کاربردی)، هیپنوتیزم و خانواده‌درمانی امکان‌پذیر است. درمان با داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، بتا بلاکرها و مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز و سایر داروها مانند بوسپیرون امکان پذیر است. همچنین می‌توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز در درمان غیردارویی هراس به عنوان روش مکمل دارودرمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.

یکی از روش‌های درمان مواجهه سازی فرد با هراس خود از مکان‌های بسته است که با شرطی سازی متقابل همراه خواهد شد. به این شکل که تصور و افکار مربوط به هراس فرد با تکنیک‌های آرام سازی عضلانی همراه خواهد شد. این درمان با استفاده از تصویر ذهنی و انجام گام به گام تمرین‌های خاص، فرد مبتلا را کمک خواهد کرد تا بر این هراس خود غلبه کند.

افراد معروف و شخصیت‌های سینمایی مبتلا به کلاستروفوبیا

• یکی از معروف‌ترین اشخاص مبتلا به این ترس، هیتلر است. افراد حزب نازی به مناسبت تولد ۵۰ سالگی هیتلر خانه‌ای به نام آشیانه عقاب بر بلندای شش هزار پایی ‏کوه‌های آلپ به او تقدیم کردند. نازی‌ها که از بیماری هیتلر اطلاع داشتند آسانسور را با فلز برنج صیقل خورده ساختند که باعث می‌شد تا نور، منعکس شده و آسانسور بزرگ‌تر به نظر برسد.‏
• ترانه علیدوستی نیز اعلام کرده که به این بیماری مبتلا می‌باشد و به همین خاطر نمی‌تواند از اتوبوس یا مترو استفاده کند.

شخصیت‌های داستانی زیر نیز به نوعی درگیر با تنگناهراسی بوده‌اند:

• مایکل اسکافیلد در فرار از زندان
• بلا سوان در گرگ و میش (سری)
• کیم جون وو در مجموعه کره‌ای باغ مخفی