کدامیک از آبزیان دریایی حرام گوشت هستند؟

ستاره | سرویس مذهبی – علمای دینی تنها آبزیان دریایی را حلال می دانند که شامل ماهی های دارای پولک (فلس) و میگو است. بیشتر مراجع تقلید خوردن لابستر، خرچنگ، هشت پا و صدف دریایی را حرام می دانند.

 

نظر مراجع در مورد خوردن آبزیان دریایی حرام گوشت

• اگر ماهی فلس دار را زنده از آب بگیرند و بیرون از آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است و چنانچه در آب بمیرد، پاک است. ولی خوردن آن حرام است و ماهی بی فلس را اگر چه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است.
• پولک ریز و درشت روی پوست ماهی که بدون چشم مسلح، مثل ذره بین دیده شود را فلس می گویند.
• در صورتی که ماهی ازون برون، هیچ گونه فلسی نداشته باشد، برای مداوا کردن، مریض به شرط آن که پزشک حاذق بگوید: تنها راه علاج و مداوای بیماری خوردن آن است، در آن صورت حلال می شود. (که در این صورت از باب اضطرار حلال می شود).
• ماهی ازون برون، غیر از این که، اگر حلال باشد، غذای آدمی است، می تواند به صورت پودر در آید و غذای ماهیان حلال گوشت و یا حیوانات حلال گوشت دیگر باشد.

 

نظر مراجع در مورد خوردن آبزیان دریایی

مراجع عظام تقلید هم با استفاده از این روایات به بیان احکام آبزیان پرداخته اند. آنها فرموده اند: آنچه از روایات بدست می آید این است که گوشت حیوانات دریایی خورده نمی شود (یعنی خوردن آن حرام است) مگر آن نوع از ماهی که پولک (فلس) داشته باشد.

امام خمینی:

• اگر ماهی فلس دار را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است و چنانچه در آب بمیرد پاک است ولی خوردن آن حرام می باشد و ماهی بی فلس را اگرچه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است.
• اگر ماهی خاویار (ازون برون) از ماهی های باشد که دارای فلس است، یا مشتبه است در این که فلس دارد یا نه، خوردنش حلال است و الا خوردنش جایز نیست.
• حکم تخم هر ماهى تابع حکم خود آن ماهى است در نتیجه تخم ماهى حلال، حلال است هرچند که نرم باشد و تخم ماهى حرام حرام است هرچند که زبر باشد و در حال اشتباه احتیاط نخوردن نرم آن است، بله در جائى که مشتبه باشد در این که آیا از ماهى حلال است یا از ماهى حرام و جنس آن زبر باشد و یا زبر بودنش هم مشتبه باشد خوردنش حلال است.
• میگو که در زبان مردم امروز روبیان خوانده مى شود از جنس ‍ماهیان داراى پولک است و خوردنش جائز است.

 

 

آیت الله خامنه ای

• تمام اقسام میگو و ماهی های فلس دار حلال است و در موارد شبهه در فلس دار بودن بعضی اقسام ماهی ها، نظر متخصصین مورد اعتماد، معتبر است و عمل بر طبق آن نمایند.
• بنا به نظر اهل خبره، شاه میگو (لابستر) و خرچنگ آب شیرین جزء دسته میگوها محسوب شده و حلالند.
• خوردن خاویار و تخم ماهی فلس داری که تذکیه شده، اشکال ندارد.
• تاس ماهیان (اوزون برون، شیب و فیل ماهی) که به شهادت اهل خبره دارای فلس می باشند، حلالند.
• در مورد کوسه ماهی، نظر دو نوع از عرف (عام و خاص) کفایت می کند و در این گونه موارد نظر متخصصین مورد اعتماد یا همان اهل خبره، نظر عرف محسوب می‌شود و عمل به قول آنان در این باره مانع ندارد.
• طبق نظر متخصصین، کوسه ماهی هم مانند ماهیان دیگر دارای فلس و قشر است و با دست کشیدن روی پوستش محسوس است و از نوع ماهیان غضروفی است.
• خوردن گیاهان دریایی اشکال ندارد .
• از حیوانات دریایی آنچه بر آن خرچنگ صدق می کند عرفاً خوردنش حرام است چه فلس داشته باشد چه نداشته باشد.
• خوردن خرچنگ گرد، نهنگ، صدف دریایی، عروس دریایی، قورباغه و ماهی مرکب حرام می باشد.
• خوردن ماهیان بدون فلس مانند جری، مارماهی، سقنقور، زمیر، اشلمبو، سفره ماهی، گربه ماهی، اره ماهی، زمین کن و سوس ماهی حرام می باشد.
• فرآوری و عرضه خاویار ماهیان بدون فلس و ماهیانی که در آب مرده اند حرام است.
• تمساح و کروکودیل حرام گوشت اند.

آیت‌الله سیستانی:

• استفاده از روغن ماهی های حرام گوشت برای خوردن جایز نیست لیکن در غیر موارد خوردن می‌توان از آنها استفاده کرد.
• خوردن صدف دریایی جایز نیست.
• اگر ماهی فلس دار باشد حلال گوشت است.
• خوردن گوشت کوسه ماهی جایز نیست.
• سقنقور که حیوانی است از جنس خزندگان و ماهی نیست، و به هر حال استفاده از آن اگر برای خوردن نباشد اشکال ندارد و اگر برای خوردن باشد در غیر موارد ضرورت جایز نیست.
• خوردن خاویار که تخم نوعی ماهی است که فلس ندارد جایز نیست.

 

 

آیت‌الله مکارم شیرازی:

• از غذاهای دریایی تنها ماهیان فلس دار و میگو حلال است و گیاهان دریایی نیز مانعی ندارد.
• ماهی مرکب، هشت پا و مانند آن، حرام گوشت هستند.
• استفاده از روغن هایی که از شیر حیوان حلال گوشت گرفته باشند اشکال ندارد.
• خرچنگ و لاک پشت حرام گوشت هستند.
• ماهی های فلس دار اگر در آب مرده باشند حرام است (اگر در تور بمیرد اشکالی ندارد).
• در مورد ماهی هایی که نمی دانید فلس دار بوده اند یا نه اگر از بازار مسلمین می گیرید و صید اسلامی است حلال است.
• در مورد کوسه ماهی ها اگر به تصدیق اهل اطلاع داراى فلس باشند حلال اند والا حرام مى باشند.

 

خوردن آبزیان دریایی در روایات

بر اساس منابع دینی، درباره حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت، ضوابط کلی و معیارهای متعددی وجود دارد؛ مثلاً برای حیوانات خشکی، یک سری ضوابط بیان شده، برای موجودات دریایی قانون دیگر، و برای پرندگان… . معیاری که برای حلال بودن گوشت آبزیان بیان شده این است که دارای پولک (فلس) باشند.

• پیامبر اسلام (ص) تنها آبزیان پولک دار و میگو را حلال اعلام کرده‌اند.
• در کتاب «وسائل الشیعه» به نقل از امام صادق (ع) آمده است که «ماهی هایی را بخورید که پولک‌دار هستند»
• در روایتی محمد بن مسلم از امام باقر (ع) می پرسد: برای ما ماهی که دارای قشر (پولک) نیست می آورند، امام فرمودند: «هر ماهی که دارای قشر است بخور و هرچه که قشر ندارد نخور».
• حضرت ‌علی (ع) به بازار ماهی‌فروشان می‌رفت و می‌فرمود: «آگاه باشید از گوشت ماهی‌ای که پولک ندارد نه بخورید و نه آن را بفروشید ».
• محمد بن سلام از امام باقر (ع) سؤال کرد: ای پسر پیامبر، رحمت خدا بر شما باد. برای ما ماهی آورده اند که پولک ندارد (حکمش چگونه است؟) حضرت فرمود : «آن دسته از ماهیانی که دارای پولک هستند بخورید و آن دسته از ماهیانی که پولک ندارند، نخورید».
• حنان بن سدیر نقل می کند که در محضر امام صادق (ع) بودم که شخصی به نام فیض بن مختار مقداری میگو خدمت حضرتش آورد و در رابطه با حلال بودن آن سؤال کرد. حضرت در پاسخ وی فرمود: «این میگو دارای پولک است» و آن حضرت خود آن را تناول فرمود و ما همه ناظر بر تناول کردن حضرت بودیم.
• از امام کاظم (ع) نقل شده است که فرمود: «میگو نیز نوعی از ماهی است».
• از امام صادق (ع) روایت شد که آن حضرت در پاسخ به پرسشی در رابطه با میگو فرمود: آن را بخور؛ زیرا او از جنس ماهیان است. بعد اضافه فرمود: آیا نمی بینی که در داخل پوست خود حرکت می‌کند.
  

 

چه زمانی ماهی فلس دار به حساب می آید؟

فلس دار بودن به این است که:

• فلس در اصل خلقت ماهی باشد و لو همیشه نباشد.
• در طرف سر ماهی یا دم ماهی باشد و لو زیاد باشد یا کم باشد.
• کوچک باشد یا درشت باشد.
• سفت باشد یا سست باشد، به گونه ای که در دام بریزد یا در اثر ساییدن ماهی به جایی ریخته شود.

راه تشخیص فلس دار بودن ماهی این است که آدم خودش بداند و یا دو نفر شاهد عادل یا متخصص (اهل فن)، شهادت دهند که ماهی فلس دارد.

 

 

علت حرام بودن گوشت ماهی های بدون فلس

از جمله اصلی ترین دلایل حرام بودن گوشت ماهی های بدون فلس می توان به گوشت‌خوار بودن آن ها، مردار خوار بودن آنها و آلودگی بدن و گوشت آنها به خاطر نبود پولک اشاره کرد. این در حالی است که ماهی‌های پولک‌دار گیاه‌خوار بوده و به واسطه فلس‌ها از آلودگی‌های دریا در امان هستند.

 

خوردن میگو چه حکمی دارد؟

میگو از این قائده کلی استثنا شده است. در مورد حلال بودن میگو روایت خاصی داریم که: «خوردن آن اشکال ندارد و میگو نوعی از ماهی است». میگو از نظر نوع و جنس، گرچه فلس دار نیست، ولی از نظر حکم در حکم ماهی فلس دار است و خوردن آن اشکال ندارد، به عبارت دیگر این نوع از حیوان دریایی به جهاتی که فعلا بر ما معلوم نیست و لو این که فلس نداشته باشد، استثناء شده و در روایات حکم به حلیت آن گردیده است.

 

آیا خوردن گوشت خرچنگ حلال است

همچنین در مورد حرمت خرچنگ روایت خاصی در کتاب وسائل الشیعه آمده است که: «خوردن جرّی (نوعی ماهی) و لاک پشت و خرچنگ حرام است.»

 

حکم صید و فروش آبزیان حرام گوشت

لازم به ذکر است؛ صرف حرام بودن چیزی مانعی برای خرید و فروش و یا صید آن نمی تواند باشد؛ چرا که حرمت خوردن چیزی، یک مسئله است و خرید و فروش آن مسئله ای دیگر. چه بسا چیزی خوردن و یا آشامیدن آن حرام باشد، ولی خرید و فروش آن اشکال نداشته باشد، مانند خون که خوردن آن حرام است، ولی به خاطر منافع دیگر می توان به خرید و فروش آن اقدام کرد. بنابر این، خرید و فروش لابستر، صدف دریایی، و … در بازار اگر برای خوردن نباشد، بلکه به جهت استفاده از منافع دیگر عقلایی باشد، جایز است.