بهترین واکنش به ترس در کودکان خردسال

ستاره | سرویس روانشناسی – ترس در کودکان به عنوان یک غریزه طبیعی و بخشی از رشد طبیعی کودک می‌باشد. کودکان معمولا از پدیده‌هایی می‌ترسند که برای پدر و مادر قابل درک نیست و رفتار کودک را غیر طبیعی می‌پندارند. این ترس اگر به مدت طولانی در کودک باقی بماند و روند طبیعی زندگی او را مختل سازد نیاز به توجه و درمان دارد. در ادامه برخی از واکنش‌های مفید در مقابل ترس کودکان خردسال را مرور می‌کنیم.

 

ترس در کودکان خردسال

• ترس در سنین ۴ تا ۵ سالگی یکی از شایع ترین مشکلات کودکان است و مهم‌ترین عامل از بین برنده آن رفتار والدین با کودک می‌باشد. علت شایع این ترس، تحولاتی است که در روند رشد فکری بچه‌ها بعد از ۳ سالگی ایجاد می‌شود. برای مثال با تقویت دنیای تخیلی کودک و پرورش شخصیت‌های خیالی در ذهن کودک زمینه ایجاد کابوس‌ها و ترس‌های شبانه در کودک افزایش پیدا می‌کند.
• گاهی بعد از وقوع یک اتفاق تحریک کننده، ترس در کودکان تقویت می‌گردد. مثلا افتادن در آب، سوختن بر اثر تماس با یک شی داغ یا فرار کردن از یک سگ.
• بعضی کودکان نسبت به کودکان دیگر بیشتر می‌ترسند و این بستگی به روحیات و خلق و خوی آنها دارد.
• والدینی که همیشه نگران هستند و در تشویش به سر می‌برند یا زود در مقابل هرچیز عکس‌العمل نشان می‌دهند، فرزندانشان اغلب دارای همان روحیات هستند و همیشه در ترس و واهمه قرار دارند.
• در بچه‌هایی که زمینه اضطراب دارند یا والدین با آن ها بدرفتاری می‌کنند، گاهی این ترس‌ها تا بزرگسالی هم ادامه پیدا می‌کند.

 

 

پیشگیری از ترس در کودکان

1. اگر احتمال می‌دهید کودکتان از صدای رعد و برق بترسد، در یک روز طوفانی، او را لباس بپوشانید و به حیاط یا روی بالکن ببرید و به او بگویید که حالا در آسمان برقی را خواهد دید و صدای بلندی را خواهد شنید و به این صورت با او بازی کنید.
2. اگر حدس می‌زنید کودکتان از دندانپزشک بترسد، او را پیش از آن که با دندانپزشک روبرو شود آماده سازید، مثلا با او دکتر بازی کنید و برخی از وسایل کار دندانپزشک را به او معرفی کنید. حتما او را نزد دندانپزشک اطفال ببرید و سعی کنید درباره او با دندانپزشک صحبت کنید. هرگز نه خود و نه اطرافیانتان نزد کودک، ماجرای دندان درد و چرخ کردن دندان یا درد آمپولی را که به دندان می‌زنند توصیف نکنید.
3. اگر کودک باید برای مدتی در بیمارستان بستری شود، او را از قبل آماده سازید و درباره آنچه در آن جا خواهد دید با او صحبت کنید. توضیحات شما باید کاملا ساده و بدون حاشیه باشد. بخصوص به هیچ وجه به او نگویید که در بیمارستان به او بسیار خوش خواهد گذشت، زیرا واقعیت ندارد.
4. اگر لازم است مدتی از خانه دور باشید؛ مثلا در بیمارستان بستری شوید، حتما از قبل به کودک بگویید. برخی از مادران در چنین مواقعی یک روز به بهانه خرید کردن از خانه خارج می‌شوند و دیگر بر نمی‌گردند. این نوع غیبت، حتی اگر چند روز بیشتر نباشد، صدمه عاطفی شدیدی به کودک، مخصوصا در سنین ۲ تا ۶ سالگی وارد می‌سازد و کودک را دچار ترس در کودکان و دلهره دایمی و بی دلیل می‌کند که حتی پس از بازگشت مادر نیز برطرف نخواهد شد.
5. اگر خودتان از چیزی ترسیدید، سعی کنید تا جایی که برایتان امکان دارد. خود را کنترل کنید، چون دلهره و اضطراب شما به کودک منتقل خواهد شد.
6. هرگز نزد کودک از خطر احتمالی یا امکان وقوع حادثه‌ای صحبت نکنید، مثلا حین مسافرت با اتومبیل، هیچ گاه نگویید “جاده چه قدر لغزنده است، کنترل ماشین امکان ندارد”. این گونه حرف‌ها سبب می‌شود که کودک در طول مسافرت دچار دلهره و اضطراب باشد. این حس ترس در کودکان پس از آن نیز در هر مسافرتی ظاهر خواهد شد.
7. هرگز ترساندن کودک را مبنای تربیت او قرار ندهید. زیرا این گونه روش‌های تربیتی، نادرست‌ترین شیوه به شمار می‌آید. به‌کارگیری ترس و وحشت کودک نه تنها شما را به هدف تربیتی خود نمی‌رساند، بلکه کار را خراب‌تر می‌کند و مشکلات دیگری را برایتان فراهم می‌آورد. تا جایی که امکان دارد از ایجاد موقعیت‌های ناخوشانید برای برانگیختن ترس در کودکان خودداری کنید.

 

 

کاهش ترس در کودکان

1. هرگز احساسات و ترس در کودک را بی‌ارزش نشمارید و هیچ گاه به خاطر ترسیدنش او را تحقیر نکنید.
2. بدانید بی‌توجهی به چیزهایی که کودک را می‌ترساند کمکی به حل مشکل نمی‌کند.
3. از کودک بخواهید علت ترسش را بگوید و درباره آن با او صحبت کنید، این راه در صورتی که ترس کودک ناشی از وقوع یک اتفاق تحریک کننده باشد، بسیار مفید است.
4. بیش از حد لزوم از او مواظبت نکنید و اجازه بدهید او خودش از چیزهایی که می‌ترسد دوری کند.
5. کودک را هیچ وقت به انجام دادن کارهایی که از آن واهمه دارد وادار نکنید.
6. بیش از حد عکس‌العمل نشان ندهید زیرا توجه زیاد شما باعث تقویت ترس در کودک می‌شود.
7. هرگز کودک را به خاطر ترسش ، مسخره نکنید و او را مورد تهدید و سرزنش قرار ندهید.
8. با او درباره افراد شجاع صحبت کنید و برایش قصه‌هایی تعریف کنید که قهرمان آنها کودکانی شجاع هستند.
9. به کودک اطمینان دهید که دوستش دارید و مراقب او هستید.
10. او را از نظر جسمی تقویت کنید، زیرا عدم قدرت بدنی، توانایی و مقاومت فرد را کاهش می‌دهد.
11. هرگاه عملی شجاعانه، هر قدر هم کوچک، از او سر زد، وی را تشویق کنید.
12. هرگز از او توقع انجام کاری را که بیش از حد تواناییش است نداشته باشید.
13. یادش بیاورید که قبلا هم در یک زمانی از چیزی می‌ترسیده و بعد از مدتی ترسش ریخته و دیگر از آن نمی‌ترسد.
14. در مقابل کودک ترسو، صبور باشید و عجله ای برای از بین بردن ترسش نداشته باشید.
15. علت ترس را بیابید. گاهی اوقات شناخت علت می‌تواند کمک بزرگی در تخفیف ترس بکند، ولی همیشه کافی نیست.
16. به کودک دلداری دهید تا یاد بگیرد بر ترسش مسلط گردد. برای مثال اگر او از رفتن به یک مدرسه جدید می‌ترسد، باید با او همدردی کنید و برایش توضیح دهید. به عنوان مثال بگویید “من می‌دانم که از رفتن به این مدرسه هراس داری و شاید از این که دوستان جدیدی پیدا می‌کنی نگران هستی؛ ولی من فکر می‌کنم در آن لحظه احساس خیلی بهتری خواهی داشت.”
17. اگر کودک شما خواب‌های ترسناک یا کابوس می‌بیند و از آن می‌ترسد، کافی است مانع حرف زدن او و تخلیه هیجان‌هایش نشوید. اگر صبح روز بعد می‌خواهد درباره کابوسش بگوید هم شنونده باشید تا شاید بتوانید موضوع و علت اصلی کابوس‌ها را از همین طریق پیدا و رفع کنید. (بچه‌های زیر ۳ سال تفاوت خواب و واقعیت را نمی‌دانند و حتی بعد از باز کردن چشم‌ها و در حالی که در آغوش شما هستند، حس می‌کنند همچنان خوابند)
18. بهتر است کابوس دیدن و وحشت‌های شبانه کودکان را با نگاه وسواس گونه ننگرید و اجازه دهید این اختلال‌های خواب طی شوند، مگر اینکه تکرار شوند و زندگی شما را مختل کنند. اما در مورد اختلال‌های اضطرابی و ترس‌های مختلف لازم است حتما بررسی انجام و عکس العمل مناسب و به موقع نشان داده شود.
19. برای غلبه برترس در کودکان، چاره‌ای جز روبه رو شدن با آن نیست. بنابراین کودک را با چیزی که از آن می‌ترسد، روبه رو کنید و کوشش نکنید او را از آن دور نگاه دارید اما هرگز او را ناگهان با چیزی که از آن می‌ترسد روبرو نکنید، مثلا اگر کودک از آب می‌ترسد، هیچ گاه او را ناگهان در حوض یا استخر رها نسازید، بلکه او را کم کم با موقعیت ترسناک آشنا سازید، به طور مثال ابتدا با او به کنار حوض استخر یا دریا بروید و غذا بخورید و بازی کنید، بعد وارد قسمت کم عمق آب شوید و پاهایتان را بشویید و با او آب بازی کنید. سپس همراه او شنها یا سنگاهای ریز و براق دریا را بیرون بیاورید و همین طور ادامه دهید. زمانی متوجه خواهید شد که او بدون وحشت در آب شنا می‌کند. همیشه او را زمانی که شرایط مطلوبی دارد و سالم و سرحال است با چیزی که از آن می‌ترسد روبرو کنید.
20. رفتار عاقلانه و خونسردانه پدر و مادر در برخورد با شرایط خطرناک نمونه‌ای از رفتار صحیح در موقعیت های خطرناک را به کودک نشان می‌دهد. بنابر این سعی کنید برای کودک خود الگوی مناسب باشید.