نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 21 شهریور 1401
سفره نوروزی از جلوه های اصلی سیمای نوروز در جمع خانواده های ایرانی است. در قدیم بر حاشیه سفره های قلمكار ایرانی با قلم های خوانا و زیبا این شعر را می نوشتند: «ادیم زمین سفره عام اوست / بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست». اما قرآن در هفت سین چه جایگاهی دارد؟
سفره هفت سین
هفت سین سفره‌ای است که ایرانیان هنگام نوروز می‌آرایند. این سفره ممکن است روی زمین یا روی میز گذاشته شود. اعضای خانواده معمولاً لحظه تحویل سال را در کنار سفره هفت سین می‌گذرانند. از جمله ارکان اصلی سفره هفت سین کتاب قرآن مجید است.
نماد قرآن در هفت سین
ایرانیان به هنگام چیدن سفره هفت سین اولین و مهمترین موردی را که بر سفره قرار می دهند، قرآن کریم است. ایرانیان مسلمان به نشانه توکل و توسل به خداوند متعال در آغاز سال و درخواست بهترینها از خالق خویش قرآن را در بهترین جای سفره قرار داده و پس از آن اجزای دیگر را می چینند. قرآن نشانه استواری ایمان، زینت بخش سفره نوروزی مسلمین است كه پس از تحویل سال همه آن را زیارت كرده و چند آیه ای برای تبرك می خوانند
در ایرانیان غیر مسلمان هم کتاب مقدس یکی از پایه های اصلی خوان نوروزی است و بر اساس آن هر خانواده ای به تناسب مذهب خود، کتاب مقدسی را که قبول دارد بر سفره می گذارد. و اینچنین است که مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفره هایشان جای می دهند.
هفت سین قرآنی
در کنار این سفره، برخی خانواده‌ها به سفره هفت سین قرآنی نیز اعتقاد خاصی دارند. هفت سین قرآنی را با آب و زعفران در یک بشقاب نوشته و سر سفره هفت سین قرار می‌دهند و بعد از تحویل سال کمی آب روی آن ریخته و می‌نوشند و سلامتی و حاجات خود را از خدای خوب و مهربان درخواست می‌کنند. نوشیدن این هفت سین برای شفای بیماران توصیه شده است. اما هفت سین قرآنی هفت آیه‌ای از قرآن است که با سلام شروع شده است:
سین اول:
«سلامٌ قولاً مِن رَبِّ رحیم» (یس آیه ۵۸)
«از جانب پروردگار ی مهربان به آنان سلام گفته می‌شود»
سین دوم:
«سلامٌ علی نوح ٍ فی العالمین» (صافات آیه ۷۹)
«درود بر نوح در میان جهانیان»
سین سوم:
«سلامٌ علی اِبراهیم» (صافات آیه ۱۰۹)
«درود بر ابراهیم»
سین چهارم:
«سلامُ عَلی موُسی و هارون» (صافات آیه ۱۲۰)
«درود بر موسی و هارون»
سین پنجم:
«سلامُ علی آلِ یاسین» (صافات آیه ۱۳۰)
«درود بر پیروان الیاس»
سین ششم:
«سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ» (رعد آیه ۲۴)
«سلام بر شما به خاطر آن همه شکیبایی که ورزیده اید سرای آخرت چه سرایی نیکوست»
سین هفتم:
«سلامُ هیَ حتّی مَطلَعِ الفَجر» (قدر آیه ۵)
«آن شب تا دم صبح، صلح و سلام است»
محتوای سفره هفت سین
در این سفره (هفت سین) كه آن را روی فرش می گسترند، هفت سینی می گذارند. در بسیارى از منابع تاریخى آمده است که «سفره هفت سین» نخست «سفره هفت شین» بوده و بعدها به این نام تغییر یافته است. شمع، شراب، شیرینى، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات، اجزاى تشکیل دهنده سفره هفت شین بودند. برخى دیگر به وجود «هفت چین» در ایران پیش از اسلام اعتقاد دارند.
عدد هفت، عدد نامیرایی و جاودانگی و كمال است و چیزهایی كه در سفره نوروز می گذارند در مناطق مختلف گوناگونی بسیار دارد. بسیاری نیز با آنچه در دیگر سفره ها می گذارند، مشترك است. شماری از اینها چنین است:
- از سین ها: سیب، سركه، سماق، سنجد، سبزی، سبزه، سمنو، سپند، سنبل، سوهان، سنگك، سیاه دانه و سكه.
- از شین ها: شهد، شكر، شمع، شمشاد، شانه، شیرینی، شربت.
- از میم ها:میوه، ماهی، مرغ، ماست، مربا، مسقطی، میگو.
- از خشكبار: سنجد، كشمش، انجیر، توت، برگ هلو، برگ زردآلو.
- از آجیل ها: نخودچی، گندم و شاهدانه، بادام، گردو، تخمه كدو، تخمه آفتابگردان، تخمه هندوانه و تخمه خربزه.
- از شیرینی ها: نقل، باقلوا، حلوا، عسل، شكر، نان برنجی، نان بادامی، نان نخودچی، پشمك، قطاب، زنجبیل، حاج بادام، لوز، كلوچه.
- از میوه ها: خرما، نارنج و هر میوه ای كه فراهم باشد.
- از دیگر خوردنی ها: نان، شیر، پنیر، تخم مرغ.
- از موارد مقدس و متبرك: قرآن مجید، عكس حضرت علی (ع)، آینه، آب، گلاب، شمع.
نماد محتوای سفره هفت سین
آنچه در سفره می گذارند نمادی و آرمانی است:
تصویری از حضرت علی (ع): بنا بر بسیاری از روایات روز غدیرخم سال دهم هجری كه حضرت محمد (ص)، حضرت علی (ع) را به جانشینی برگزید برابر با نوروز بود.
سفره: نماد گستردگی جهان است و سفیدی آن نشانه پاكی و سفیدبختی.
آینه: نماد جهان بی پایان و بارگاه خداوندی است.
شمع: به تعداد اعضای خانواده برای آرزوی شادی و روشنایی زندگی آنها. شعله افروخته نماد روشنایی و فروزه های جاودانه است.
جامی پر از آب با چند قطره گلاب: نشانه تازگی و نماد باروری و وجود زندگی. چند برگ نارنج به نشانه آرزوی سرسبزی روی آب شناور است. وجود نارنج شناور در آب، نماد شناوری زمین در كیان است.
كوزه ای پر از آب: نشانه درخواست باران و فراوانی آب است.
ماهی قرمز: در تنگ بلورین، نماد روزی حلال.
تخم مرغ رنگ شده: نشانه رنگارنگی نژادهای مختلف بشری و تأكید بر این كه بنی آدم اعضای یكدیگرند.
نان: بنیاد تغذیه است و در سفره نشانه بركت و روزی.
گندم: نماد روزی، فراوانی و بركت.
سیب: نشانه بركت، نعمت و سلامت.
سبزی: سبزه و سنبل نشان شادی، سرسبزی، خوشبختی.
سمنو: نماد فراوانی، خوراك و غذاهای خوب و پرنیرو.
سیر: برای گندزدایی و پاكیزگی محیط زیست و زدودن چشم زخم.
سركه: برای پاكی محیط و زدودن آلودگی ها.
سماق: نشان بركت آشپزخانه و پخت وپز است
سنجد: نماد مهر و عشق.
سپند: نماد پیشگیری از چشم زخم.
