داروی ضد افسردگی جدید کدام است و چگونه عمل می‌کند؟

ستاره | سرویس سلامت – داروی ضد افسردگی (Antidepressant) دارویی است که برای درمان یا کمک به درمان اختلال افسردگی تجویز می‌شود. داروهای ضد افسردگی ممکن است به تنهایی و یا در ترکیب با سایر داروها در درمان اختلالات غیر از افسردگی نیز به کار برده شوند. امروز برای درمان افسردگی از داروهای جدیدتر و با عوارض کمتری استفاده می‌شود که در ادامه بیشتر با آنها آشنا می‌شویم.

 

کاربرد داروی ضد افسردگی

داروهای ضد افسردگی در دهه ۱۹۵۰ برای از بین بردن علایم بیماری افسردگی به بازار آمدند و از آن زمان به طور مرتب استفاده می‌شوند. این داروها برای درمان اختلال افسردگی اساسی و بیماری‌هایی همچون افسرده‌خویی، اختلالات اضطرابی، اختلال وسواس فکری-عملی، اختلال خوردن، درد مزمن، دردهای نوروپاتیک و در برخی موارد، قاعدگی دردناک، خروپف، میگرن، اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی، اختلالات اعتیاد، وابستگی و اختلال خواب به کار می‌روند. البته لازم به ذکر است که برای درمان قطعی افسردگی معمولا در کنار دارو از روش‌های روان درمانی نیز استفاده می‌گردد.

 

داروهای ضد افسردگی جدید

تا حدود دو دهه پیش روانپزشکان برای درمان افسردگی داروهای سه حلقه‌ای و چهار حلقه‌ای (مانند ایمی پرامین، آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین، ماپروتیلین) را تجویز می‌کردند. این داروها دارای عوارضی مانند خشکی دهان، خواب‌آلودگی، تاری دید، چاقی، سرگیجه و افت فشار خون هنگام بلند شدن از زمین و… هستند که موجب اکراه بیمار در مصرف آنها می‌شود. به خاطر همین عوارض، بعضی از مردم اظهار می‌کردند که با مصرف داروی اعصاب حالشان بدتر از قبل شده است!

حدود دو دهه قبل داروهای افسردگی جدید مانند داروهای سروتونینی (سروتونرژیک) وارد کشور ما گردیدند که نسبت به داروهای قبل عوارض کمتری دارند. به گفته دکتر دیوید شیلاگر، محقق بالینی روان‌پزشکی و علوم رفتاری دانشگاه پزشکی تگزاس، اکثر داروهای ضد افسردگی جدید اثربخشی مشابهی دارند که می‌توان آنها را بدون هیچ‌گونه نگرانی‌ای جایگزین یکدیگر کرد و تنها تفاوت قابل‌توجه آنها با یکدیگر در سرعت اثربخشی و عوارض جانبی است. به عنوان مثال، میرتازاپین سریع‌تر از فلوکستین، سرترالین، پاروکستین یا حتی سیتالوپرام اثر می‌کند. از سوی دیگر، عوارض جانبی بوپروپیون (اثر بر فعالیت جنسی بیمار) در مقایسه با فلوکستین، سرترالین و اس‌سیتالوپرام به مراتب کمتر است. 

 

 

داروهای ضد افسردگی جدید چگونه عمل می‌کنند؟

داروی ضد افسردگی فعالیت بعضی از مواد شیمیایی مغز به نام نوروترانسمیترها یا انتقال دهنده‌های عصبی مانند سروتونین را افزایش می‌دهد. سروتونین ماده‌ای است که در سلول‌های عصبی در مغز انسان وجود دارد و به نام هورمون خلق‌وخو نیز شناخته می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود سروتونین ممکن است منجر به بروز افسردگی، وسواس، اضطراب، هراس و خشم بیش از حد گردد. سروتونین علاوه بر خلق و خو بر سایر عملکردهای فیزیولوژیکی بدن از قبیل تعادل، انرژی، تغذیه، خواب و جفت گیری نیز تاثیر می‌گذارد. داروهای ضد افسردگی نسل دوم با تاثیر بر انتقال دهنده‌های عصبی مانند سرتونین به از بین بردن علایم افسردگی کمک می‌کنند.  طبق مطالعات انجام شده ۲۷میلیون نفر از مردم آمریکا در سال ۲۰۰۵ داروی ضد افسردگی دریافت‌کرده‌اند که بیشتر این داروها داروهای نسل دوم نظیر مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین(SSRIs)، مهارکننده‌های بازجذب نوراپی‌نفرین (SNRIs) و داروهای مرتبط هستند. در مورد داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین می‌توان به دو داروی پرفروش فلوکستین و سرترالین اشاره کرد. 

فلوکستین

اولین داروی سروتونرژیک که بسیار معروف گردید و به سرعت در سبدهای دارویی خانواده‌ها جا گرفت قرص فلوکستین (پروزاک) بود. در جامعه شایع شده بود که این دارو هم انسان را شاد و هم لاغر می‌کند. برای همین بود که مصرف آن به سرعت در بین خانم‌ها مخصوصا خانم‌های خانه‌دار رواج پیدا کرد. اگرچه در عمل تاثیر شادی بخشی و استرس زدایی دارو، واضح و قابل اثبات بود ولی تاثیر لاغرکنندگی این دارو برای همه مشهود نبود و حتی در بعضی موارد اثر معکوس هم داشت.

سرترالین

در طی چند سال گذشته داروهای سروتونینی جدیدتری وارد داروخانه‌ها شدند که قرص فلووگسامین، سیتالوپرام، پاروکستین، اس‌سیتالوپرام و سرترالین از جمله آنهاست. هر چند همه این داروها خوب و مثبت و تاثیرگذار بودند ولی در عمل و به‌طور معناداری قرص سرترالین توانمندی‌های بیشتری برای جلب نظر مصرف کنندگان از خود نشان داده است.

قرص سرترالین که به آسنترا و زولوفت نیز مشهور است امروزه در بین همه داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب، بیش از هر داروی دیگری شهرت پیدا کرده است. تاثیرگذاری بالا و کم بودن عوارض این قرص باعث استقبال زیاد مردم از آن شده است. برخی از مصرف کنندگان این دارو اظهار می‌دارند که با مصرف این دارو کیفیت زندگیشان بالاتر رفته و بر بسیاری از مشکلات خود فایق آمده‌اند. با این حال توصیه اکید می‌شود که شروع، تداوم و اتمام هر داروی ضد افسردگی باید زیر نظر پزشک باشد تا هیچگونه مشکلی پیش نیاید.

عوارض سرترالین

• حس گذرای تهوع که در دوهفته اول مصرف دارو بیشتر است. پزشک شما برای رفع این معضل در صورت صلاحدید، می‌تواند برای شما قرص متوکلوپرامید یا اوندانسترون(دمترون) تجویز کند.
• بیدار شدن در نیمه‌های شب بدون نیاز به خواب مجدد که نشان می‌دهد این دارو سیکل طبیعی خواب را برهم می‌زند. پزشک شما برای حل این مشکل می‌تواند یکی از داروهایی که عمق خواب را زیاد می‌کند به‌طور کمکی برای شما تجویز نماید.
• طپش قلب که باز هم به توسط دارویی مانند پرانول قابل حل است.
• کاهش میل جنسی و تاخیر در ارگاسم در مرد و زن که توسط داروهای مکمل، توسط پزشکتان قابل حل است.
• در مصرف بالای سه ماه، درجاتی از افزایش وزن ممکن است رخ دهد که برای آن نیز راهکارهایی وجود دارد که پزشکتان در صورت صلاحدید آنها را به شما معرفی خواهد کرد.

 

با وجود اثربخشی مشابه داروهای ضدافسردگی جدید، هنوز هم تجویز آنها از سوی پزشکان براساس اصل آزمون و خطا انجام می‌شود. براساس مطالعه اخیر چنین به نظر می‌رسد که داروهای ضد افسردگی جدید همگی به اندازه یکدیگر اثربخش هستند. بنابراین داروی ضد افسردگی مناسب برای هر بیمار باید با ارزیابی عوارض جانبی احتمالی در آن بیمار، هزینه دارو و ترجیح وی انتخاب شود.