نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۱۴ آذر ۱۴۰۰
ستاره | سرویس خانه داری – نقاشی روی شیشه یا ویترای یکی از هنرهای دستی متداول است که با کمک آن آثار زیبایی خلق می‌کنند. شفافیت شیشه باعث جلوه‌گری بیشتر رنگ‌ها شده و تنوع شکلی ظروف شیشه‌ای به هنرمندان برای خلق آثاز هنری متنوع و متفاوت کمک می‌کند. حتی با ایجاد طرح‌ها و خطوط ساده رنگی روی شیشه میتوان یک ظرف ساده را به اثری زیبا و چشمگیر تبدیل کرد. در ادامه با ماهیت و تاریخچه این هنر و همچنین آموزش گام به گام آن با شما هستیم.
نقاشی روی شیشه چیست و چه قدمتی دارد؟
به هنر تزیین ظروف شیشه‌ای با رنگ و طرح، ویترای یا نقاشی روی شیشه گفته می‌شود. این هنر از هنرهای بسیار قدیمی اروپاست و اولین نمونه آن در منطقه آپولیا در جنوب ایتالیای امروزی کشف شده است که به دوران هلنی در اواخر قرن سوم میلادی بازمی‌گردد. در کاوش‌های بعدی تعدادی مدالیون با نقاشی پشت شیشه در دخمه‌های اجساد در ایتالیا پیدا شده که متعلق به قرن سوم و چهارم بعد از میلاد است.
به احتمال زیاد نقاشی روی شیشه از کشور آلمان وارد ایران شده است. آمده است که این شیوه نقاشی از طریق بندر ونیز به سراسر دنیا صادرشده و از این طریق به بنادر جنوبی ایران رسیده و مورد توجه مردم قرار گرفته است. این شیوه نقاشی بر پشت یا روی شیشه تخت اجرا می‌شود و در زمان صفویه این نوع شیشه در اصفهان و در شیراز تهیه می‌شده است. لیکن به دلیل فقدان نمونه‌های نقاشی پشت شیشه دوره صفوی تاکید بر تولید این نوع نقاشی در آن دوران میسر نیست.
این هنر در دوران زندیه به شهرهای جنوبی ایران رسیده و با کمک آن و استفاده از مکتب گل و مرغ خانه‌های اعیانی را تزیین می‌کردند و آنها را درگچ سقف‌ها و دیوارها همراه با قطعات آینه به کار می‌بردند. از نقاشان به نام پشت شیشه در آن دوره آقا صادق شیرازی شاگرد علی اشرف نقاش معروف قرن ۱۲ هجری بوده است. با شروع دوره فتحعلیشاه شیوه نقاشی صورت یا شبیه کشی بین نقاشان درباری و شبیه‌کش رواج می‌یابد و در این دوره نقاشی روی شیشه به هنری مستقل تبدیل می‌شود. به طور کلی در دوران قاجار این هنر بین مردم محبوبیت یافته و نقاشان زیادی به این هنر پرداختند.
نقاشی روی شیشه را از نظر مضمون و محتوا به دو دسته میتوان تقسیم کرد:
- نقاشی‌های مذهبی که شامل خط، خط نقاشی و شمایل نگاری
- نقاشی‌های تزیینی مرکب از گل و مرغ، تصویر نگاری و دورنما
نقاشی روی شیشه در گذر ایام از انحصار نقش گل و مرغ بیرون می‌آید و هنرمندان به خلق آثاری همانند چشم نور از پل رودخانه و نمای بیرونی بناهایی چون کلیساهای فرنگ پرداختند که عمده این آثار در اصفهان خلق شده است. با گذشت زمان، روش‌ها و ابزار مورد نیاز هنر ویترای دچار تحول و پیشرفت بسیاری شده است و هر روزه هنرمندان طرح‌ها و نقش‌های جدیدی را در این هنر به کار می‌گیرند.
آموزش نقاشی روی شیشه
آراستن بطری‌ها، لیوان‌ها و ظروف شیشه‌ای و همچنین آینه‌های کوچک و بزرگ با نقاشی‌های ساده کاری آسان است که با یادگیری چند تکنیک ساده می‌توانید ظرف چند ساعت در منزل انجام دهید. برای نقاشی روی شیشه نیاز به وسایل متعدد و خاص نیست بلکه با مقداری رنگ مخصوص ویترای و وسایل متداولی مانند قلم مو و اسفنج می‌توانید ظروف شیشه‌ای بسیار معمولی و حتی کم ارزش مثل بطری‌ها را به ظروف زینتی زیبا تبدیل کنید.
مواد و وسایل لازم:
- شیشه صاف یا ظرف شیشه‌ای (در ابتدا می‌توانید ظروف کم قیمتی را جست وجو کنید که از شکل خاص و ویژه‌ای برخوردارند)
- خمیر ویترای (لاینر) (به رنگ‌های طلایی، مشکی و نقره‌ای در بازار وجود است که هر کدام را که دوست دارید تهیه کنید)
- رنگ ویترای (رنگ‌های ویترای بر دو پایه تینر و آب در بازار هستند که نوع تینر برای شستن ظرف مناسب‌تر هست)
- قلم مو که حتما باید نوک گرد باشد (بیشتر به قلم موی شماره ۴ و ۸ و صفر نیاز دارید)
- طرح دلخواه (از طرح‌های زیر می‌توانید کمک بگیرید)
روش کار نقاشی روی شیشه
- طرح را زیر شیشه با چسب نواری ثابت کنید.
- با ماژیک طرح را روی شیشه و طبق شکل الگو رسم کنید.
- با خمیر ویترای روی خط‌هایی که با ماژیک کشیده‌اید، خمیر ویترای بگذارید. (نوک خمیر ویترای باریک است و مراقب باشید تیوب را زیاد فشار ندهید چون خمیر بیشتری خارج می‌شود و خطی که می‌کشید کلفت‌تر می‌شود).
- وقتی روی تمام خطوط را با خمیر پوشاندید، چند ساعت می‌گذاریم تا کامل خشک شود.
- حالا با رنگ‌های ویترای داخل تصاویر را طبق شکل رنگ آمیزی کنید. (می‌توانید در ظرف یا پالت، رنگ‌ها را با هم ترکیب کنید و رنگ جدیدی بسازید.روش درست این است که رنگ را با قلمو روی ظرف گذاشته و آرام هدایتش کنید)
- حالا ظرف را در جایی که گرد و غبار نباشد قرار داده تا کامل خشک شود.
چند نکته
- سطح مورد نظر را قبل از کار باید با آب و صابون ویا الکل تمیز کرد.
- مراقب باشید دستتان روی خمیر نخورد چون حالت مایع دارد و کارتان کثیف می‌شود.
- اگر اشتباهی پیش آمد و خمیر روی شیشه پخش شد و کار کثیف شد، الگو را جدا کنید و ظرف شیشه‌ای را با آب بشویید و خشک کنید و دوباره شروع کنید.
- یک شی نوک تیز داشته باشید که حباب‌های روی رنگ را ترکانده تا بعد از خشک شدن کار دیده نشوند.
- می‌توانید به جای شیشه معمولی از آیینه استفاده کنید.
- بعد از خشک شدن کامل کار با قلم‌مو روی قسمت‌های رنگ شده رو مدیوم وارنیش بزنید تا کارتان شفاف و تثبیت شود.
