حرم حضرت معصومه در گذر تاریخ چه تغییراتی داشته است؟

حرم حضرت معصومه در ابتدا بسیار ساده بوده است اما دختر امام جواد (ع) اولین گنبد را برای این قبر مطهر بنا کرده و از آن به بعد در طول تاریخ این مرقد روز به روز باشکوه تر شده است. ستاره سیر تغییرات ساختار حرم حضرت معصومه را برای شما بازگو می کند؛

مراسم تدفین حضرت معصومه (س)

 در زمانی که حضرت معصومه (س) از دنیا رفت مردم قم پیكرش را به سوى محلی به نام «باغ بابلان» در خارج از شهر بردند و به خاک سپردند (سالروز وفات حضرت معصومه (س) در روز دهم ربیع الثانی سال ۲۰۱ هجری است) ؛ محلی که در حال حاضر در مرکز شهر قم قرار دارد. حرم حضرت معصومه در طول سالیان دراز بارها تغییر پیدا کرد تا به شکل کنونی در آمد. تغییرات حرم حضرت معصومه (س) در طول تاریخ به شرح زیر است:

• پس از دفن حضرت معصومه (س) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد.
• پس از آن حضرت زینب فرزند امام جواد (ع) به سال ٢٥٦ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا كرد.
• به مرور زمان دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد که سومین آنها مدفن حضرت زینب دختر امام جواد (ع) شد.
• این سه گنبد تا سال ۴۵۷ هجری قمری برقرار بودند، تا اینکه در همان سال میرابوالفضل عراقی (وزیر طغرل کبیر) به تشویق شیخ طوسی به جای آن سه گنبد، یک گنبد مرتفعی ساخت. از آن زمان تا ظهور خاندان صوفی، بارگاه به همان وضع بود؛

 

حرم حضرت معصومه در زمان صفویه

 

تعمیرات حرم حضرت معصومه (س)

در طول دوره های مختلف تاریخی افرادی بوده اند که برای ترمیم و بازسازی حرم حضرت معصومه (س) پیش قدم شده اند. مهمترین تعمیرات حرم حضرت معصومه از زمان سلطنت خاندان صفوی شروع شد؛

• در سال ۹۲۵ قمری شاه اسماعیل اول، ایوان قسمت شمالی (ایوان طلا) را ساخت و شالوده صحن کهنه (کوچک) را ریخت.
• پس از او شاه طهماسب اول برای مرقد ضریحی از کاشی درست کرد و نیز بنای تاریخی ایوان جنوب مدرسه فیضیه را که به صحن کهنه چسبیده است، ساخت.
• در سال ۱۰۷۷ هجری قمری شاه صفی صحن زنانه را که اکنون به صورت محوطه سر پوشیده به نام مسجد طباطبائی است و سابقاً سقف و گنبد نداشته است ساخت که در سمت جنوبی آستانه است. این صحن برای مقبره شاه عباس و شاه سلیمان و شاه سلطان حسین راه مخصوصی شد.
• سپس شاه عباس ضریحی از فولاد سفید ترتیب داد و ضریح فعلی همان ضریح فولادی است که صفحه هایی از نقره را بر آن افزوده اند

پس از پایان حکومت صفویان، دیگر تعمیرهای قابل توجهی در بارگاه و اطراف آن نشد تا وقتی که سلطنت ایران به دست قاجاریه رسید:

• در سال ۱۲۱۸ قمری فتحعلی شاه با دوازده هزار خشت با پوشش طلا، گنبد را طلا نمود و در سال ۱۲۳۶ مسجد بالا سر بنا شد.
• در سال ۱۲۷۶ ایوان شاه اسماعیل صفوی را طلا کردند.
• در سال ۱۳۷۵ ضریح فولادین شاه عباس را نقره کردند.
• در آخر قرن ۱۳ هجری قمری، شالوده صحن جدید (بزرگ) به وسیله آقا ابراهیم امین السلطان ریخته شد و ساختمان آن را پسرش میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم ایران در اواخر سلطنت ناصر الدین شاه، در سال ۱۳۰۳ قمری به پایان رسانید

 

حرم حضرت معصومه در زمان قاجار

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی «مسجد اعظم قم» به آستانه ملحق شد.

در حال حاضر حرم حضرت معصومه دارای ۴ رواق (محدوده هاى نزدیک تر به ضریح مطهر را رواق می گویند) به نام های زیر می باشد:

• رواق بالاسر
• رواق دارالحفاظ
• رواق آینه (شهید بهشتى)
• رواق پیشرو

این حرم مطهر سه صحن هم دارد:

•  صحن نو (اتابکى)
• صحن عتیق (قدیم)
• صحن صاحب الزمان

و سه گلدسته در آن تعبیه شده است:

• گلدسته های ایوان طلا
• گلدسته هاى ایوان آینه
• گلدسته های صحن بزرگ

این اثر مذهبی در ۱۵ دی ۱۳۱۰ به شماره ۱۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

احادیثی پیرامون زیارت حرم حضرت معصومه (س)

 در مورد پاداش زیارت حرم حضرت معصومه (س) روایات متعددی از امام معصوم (ع) نقل شده که نظر شما را به هشت روایت زیر، که هر کدام پیام ویژه ای از عظمت مقام حضرت معصومه (س) می دهد، جلب می کنیم:

امام صادق (ع) فرمود: «خداوند حرمى دارد كه مكه است، پیامبر حرمى دارد و آن مدینه است و حضرت على (ع) حرمى دارد و آن كوفه است و قم كوفه كوچك است كه از ۸ درب بهشت سه درب آن به قم باز مى شود. زنى از فرزندان من در قم از دنیا مى رود كه اسمش فاطمه دختر موسى (ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت مى شوند.»

• امام صادق (ع) فرمود: كسى كه آن حضرت را زیارت كند در حالى كه آگاه و متوجه شأن و منزلت او باشد بهشت پاداش اوست.

• امام صادق (ع): آگاه باشید كه حرم و حرم فرزندان بعد از من قم است.

• امام رضا (ع) فرمود: كسى كه حضرت فاطمه معصومه (س) را زیارت كند پاداش او بهشت است.

• امام رضا (ع) فرمود: هركس معصومه را در قم زیارت كند،مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.

• امام رضا (ع) در روایتى دیگر مى فرماید: هركس نتواند به زیارت من بیاید، برادرم را در رى یا خواهرم را در «قم» زیارت كند كه ثواب زیارت مرا در مى یابد.

• امام جواد (ع) فرمود: كسى كه عمه ام را در قم زیارت كند پاداش او بهشت است.

• یکی از شیعیان به زیارت مرقد منور حضرت رضا (ع) رفت و پس از زیارت، عازم کربلا شد و از مسیر همدان به سوی کربلا رفت، در بین راه در عالم خواب، حضرت رضا (ع) را دید، آن حضرت به او فرمود: «چه می شد که اگر از قم عبور می کردی و قبر خواهرم را زیارت می کردی؟»