معرفی ابزار و وسایل شمع سازی

استفاده از شمع تقریبا در بیشتر مراسمات و مجالس ایرانی‌ها مرسوم است. برخی آن را نماد نور و روشنی می‌دانند و برای همین در جشن تولدها مورد استفاده ویژه قرار می‌گیرد.

امروزه تنوع طرح و رنگ برای این محصول چنان زیاد شده است که می‌تواند هر فردی و با هر سلیقه‌ای را مجاب کند. اگر شما هم دوست دارید به سراغ این هنر و مخصوصا تزیین شمع بروید بهتر است قبل از هر چیز با وسایل شمع سازی مورد نیاز برای این کار آشنا شوید.

 

 

هنر شمع سازی امروزه وسعت زیادی یافته است و با تغییر و تحولاتی اساسی، به رقابت با دیگر هنرهای دستی برخاسته است حاصل آن شاهكارهایی است كه شما در فروشگاه‌ها دیده‌اید. به طور کلی انواع شمع شامل شمع قالبی و شمع دست‌ساز می‌شود. ابتدا شما را با تجهیزات و وسایل شمع سازی آشنا كرده و آنگاه نكاتی را یادآور می‌شویم كه دانستن و به كارگیری آن‌ها طی مراحل شمع سازی ضروری است.

 

وسایل شمع سازی

۱. پارافین

ماده اصلی شمع سازی پارافین است که ماده‌ای است سفید و نیمه شفاف که از روغن‌های سنگین نفت به دست می‌آید و در شکل‌های مختلفی در بازار موجود می‌باشد. این ماده که از اصلی‌ترین وسایل شمع سازی است درجات مختلفی از نظر نقطه ذوب دارد. به عنوان مثال پارافین مورد نیاز برای ساخت شمع‌های قالبی باید نقطه ذوبی به میزان ۶۰ تا ۶۳ درجه سانتی‌گراد داشته باشد. پارافین انواع مختلفی دارد که شامل:

پارافین قالبی: این نوع پارافین ساده‌ترین و ارزان‌ترین نوع پارافین است که برای شمع‌های ساده و رنگی مناسب است.

پارافین ژله‌ای: مناسب شمع‌هایی است که درون گیلاس و لیوان و ظروف درست می‌شود. مثل شمع‌هایی که داخل آن‌ها وسیله‌های تزیینی دیده می‌شود. این نوع پارافین حالت چرب و لغزنده‌ای دارد و اصلا شبیه پارافین‌های دیگر نیست.

پارافین کریستالی: از این نوع پارافین به دلیل انعطاف‌پذیر بودن آن برای ساخت شمع‌های دست ساز، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پارافین برای شمع‌هایی کاربرد دارد که باید به شکل خاصی در بیایند یا با دست حالت می‌گیرند. پارافین کریستالی شفاف‌تر از پارافین قالبی است و قیمت آن کمی گران‌تر می‌باشد. توجه کنید که البته کیفیت این نوع پارافین مهم است یعنی اینکه اگر کیفیت آن پایین باشد شمع درست شده شکیل و زیبا نمی‌شود.

پارافین شنی: پارافین شنی مخصوص شمع‌هایی از نوع تپه‌ای است. این پارافین مثل دانه‌های ترافل قنادی و در رنگ‌های مختلف است. معمولا این نوع پارافین را ذوب نمی‌کنند بلکه به صورت تزیینی استفاده می‌شود.

پارافین مایع: این نوع پارافین در وسایل شمع سازی بیشتر جنبه تزئینی دارد. البته می‌شود آن را روشن هم کرد. معمولا داخل لیوان یا گیلاس ریخته می‌شود و روی آن طلق قرار می‌گیرد که درواقع پایه نگهدارنده فتیله است.

پارافین پولکی: همانطور که از اسم  آن پیداست این نمونه پارافین شبیه پولک است. درواقع می‌توان گفت نوع خاصی از پارافین شنی است. هم می‌شود به صورت تزئینی استفاده کرد و هم می‌شود داخل قالب ریخت و با پارافین ذوب شده ادغامش کرد. (در اثر حرارت پارافین مایع ذوب نمی‌شود)

 

۲. اسید استئارین

این ماده از وسایل شمع سازی است و ماده‌ای بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌طعم است که برای استحکام بیشتر و افزایش طول مدت سوخت به پارافین اضافه می‌شود.

کریستال‌های آن به شکل ورقه ورقه‌اند که در الکل و اتر داغ حل می‌شود و برای ساختن شمع و صابون به کار می‌رود. همچنین این ماده باعث می‌شود که شمع پس از خشک شدن کمی کوچک‌تر شده و به راحتی از قالب خارج شود. ضمنا حلال خوبی برای رنگ به شمار می‌رود و باعث شفاف شدن آن می‌شود. اگر مقدار استئارین بیشتر از حد معمول باشد، شمع ، حالت صابونی به خود می‌گیرد.

توجه: در شمع‌های قالبی، میزان اسید استئاریک مورد نیاز برای ۴۵۴ گرم پارافین دو تا پنج قاشق غذاخوری است (درواقع برای هر یک كیلوگرم پارافین ۱۰۰ گرم مورد نیاز است).

 

 

۳. رنگ

از جمله وسایل شمع سازی رنگ مخصوص آن است. رنگ‌های گوناگونی برای رنگ‌آمیزی شمع ها وجود دارد. همیشه از رنگ به مقدار کم استفاده کنید زیرا اگر رنگ زیاد به کار ببرید شمع شما خوب نمی‌سوزد.​

میزان رنگ شمع به سلیقه شخصی شما بستگی دارد. مسلما هر چه رنگ بیشتری اضافه کنید شمع پررنگ‌تری خواهید داشت. می‌توانیم از مداد شمعی هم برای رنگ کردن شمع‌های فانتزی استفاده کنیم.

 

۴. قالب

از مهم‌ترین وسایل شمع سازی قالب است. قالب‌ها انواع و اقسام گوناگونی دارند و جنس آن‌ها اغلب فلزی، پلاستیکی و شیشه‌ای است. بهترین نوع قالب برای شمع سازی قالب‌های شیشه‌ای هستند زیرا می‌توانید از آن‌ها بطور نامحدودی استفاده کنید به‌ شرطی که موقع کار آن‌ها شکسته نشوند.

شمع‌هایی که توسط قالب‌های شیشه‌ای ساخته می‌شوند صاف، صیقلی و شفاف هستند. در ضمن، شما می‌توانید از ظروف و لوازمی که در منزل موجود است، مانند انوع لیوان‌ها، شکلات خوری‌ها و… به جای قالب استفاده کنید. قالب‌های پلاستیکی از قالب‌های شیشه‌ای ارزان‌ترند و عمر بیشتری هم دارند و شما اغلب می‌توانید قالب‌هایی را که به شکل کره و بیضی (تخم‌مرغی) می‌باشند و جداگانه عرضه می‌شوند به این منظور خریداری نمایید.

 

۵. فتیله

یکی دیگر از وسایل شمع سازی فتیله است. جنس فتیله معمولا کتان است که در اندازه‌ها و ضخامت‌های گوناگون وجود دارد. اندازه فتیله بستگی به قطر شمع دارد و با نازک و یا کلفت شدن ضخامت شمع، اندازه قطر فتیله نیز تغییر می‌کند.

طریقه آماده کردن فتیله، به این ترتیب است که فتیله را ۵ دقیقه در پارافین ذوب شده قرار داده، سپس فتیله را از ظرف خارج کرده و به صورت صاف روی یک کاغذ روغنی یا یک ظرف مسطح بگذارید تا خشک شود.​

فتیله انواع مختلف دارد: فتیله قیطانی، سیمی و نخ پرک.

فتیله‌های فوق‌الذكر در ساخت شمع خاصی به كار می‌روند، به عنوان مثال فتیله‌های قیطانی برای شمع‌های باریک با قطر ۲‎/۵ الی ۳ سانتی‌متر و نخ پرک برای شمع‌های خیلی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

۶. ظرف مخصوص

از جمله ابزار و وسایل شمع سازی ظرف مخصوص آب کردن پارافین است. برای این کار از ظروف استیل یا آلومینیوم استفاده کنید (از ظروف لعابی هم می‌‌توانید استفاده کنید). یک ظرف بزرگ‌تر را پر از آب کرده روی حرارت قرار دهید و ظرف دومی را کوچک‌تر انتخاب کنید و روی آن قرار دهید و با یک کاسه روی آن بگذارید اما اگر این کار را انجام دادید دقت کنید زمانی که درجه حرارت را اندازه می‌زنیم موم ممکن است که در یک روش متغیر ذوب شود.

هنگام استفاده از روش بن‌ماری، ظرف زیری را که پر از آب می‌باشد حرارت دهید تا به جوش آید و موم را در ظرف دوم که روی ظرف اول قرار می‌گیرد ذوب کنید. به‌خاطر داشته باشید که وقتی آب ظرف زیری می‌جوشد کم نشود و اگر کم شد و لازم بود به آن آب اضافه کنید. و زمانی که موم را ذوب کردید ظروف را تمیز کرده و با یک حوله داخل آن‌ را خوب خشک کنید و بردارید.

 

۷. چسب کاغذی

یکی دیگر از وسایل شمع سازی چسب است. از چسب کاغذی برای ثابت نگه داشتن فتیله در ته قالب و پوشاندن درزهای احتمالی قالب استفاده می‌شود تا پارافین ذوب شده از منافذ قالب بیرون نریزید.​

 

۸. قلاب یا میله بلند​

از دیگر وسایل شمع سازی قلاب است. از قلاب یا میله برای نگه‌داشتن سر فتیله بر روی قالب استفاده می‌شود به این صورت که سر فتیله را به قلاب گره زده و روی قالب می‌گذاریم.​

 

۹. براكس

این ماده به عنوان یکی از وسایل شمع سازی برای نسوز كردن فتیله به كار می‌رود. به اين ترتيب كه یک استكان آب جوش را با یک قاشق چای‌خوری براكس و یک قاشق چای‌خوری نمک مخلوط كرده و می‌گذاريم پنج دقيقه بجوشد. سپس فتیله را روی يک سطح صاف قرار می‌دهیم تا خشک شود. روش دیگر، استفاده از موم عسل است؛ به اين ترتبب كه موم را روی بخار ذوب كرده، فتیله را پنج دقيقه در آن قرار می‌دهیم و سپس به طريق بالا آن را خشک می‌كنیم.

 

۱۰. عطر

برای خوشبو بودن شمع در هنگام سوختن به کار می‌رود. عطر شمع را هنگامی که می‌خواهید پارافین ذوب شده را در قالب بریزید به آن اضافه کنید. عطر شمع در انواع گوناگون وجود دارد​ که می‌توانید از فروشگاه‌هایی که وسایل شمع سازی عرضه می‌کنند تهیه کنید.