بیماری آدیسون یا نارسایی غدد فوق کلیوی چیست؟

بیماری آدیسون نوعی اختلال است که در اثر ترشح مقدار ناکافی از هورمون‌هایی که باید توسط غدد فوق کلیوی تولید شود، بروز پیدا می‌کند. در این بیماری که تحت عنوان “نارسایی آدرنال” نیز شناخته می‌شود، غدد فوق کلیوی مقدار بسیار کمی از هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون را تولید می‌کنند؛ این بیماری می‌تواند در تمام رده‌های سنی و هر دو جنسیت مرد و زن مشاهده شده و یکی از عوامل تهدید کننده‌ی زندگی باشد.

 

علائم بیماری آدیسون چیست؟

علائم این بیماری معمولا به آرامی رشد می‌کنند (اغلب طی چند ماه) و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس خستگی شدید
• کاهش وزن و اشتها
• تیره شدن پوست (هیپرپیگمانتیسم)
• فشار خون پایین و حتی ابتلا به کم خونی
• اشتیاق به مصرف نمک بیشتر
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
• حالت تهوع، اسهال یا استفراغ
• درد شکم
• درد عضلانی یا مفصلی
• تحریک پذیری (زود رنجی و کج خلقی)
• افسردگی
• ریزش مو یا اختلال عملکرد جنسی در زنان

نارسایی حاد: گاهی اوقات علائم این بیماری ممکن است بطور ناگهانی بروز کرده و خود را نشان دهد؛ در این شرایط علائم آدیسون به شرح زیر است:

• احساس درد در کمر، شکم یا پاها
• اسهال و استفراغ شدید که منجر به کم آبی بدن می‌شود
• افت ناگهانی فشار خون
• از دست دادن هوشیاری
• مشاهده پتاسیم بالا (هیپوکالمی) و سدیم کم (هیپوناترمی) در بدن

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از نشانه‌ها و علائم آدیسون را داشتید سریعا به پزشک خود مراجعه کنید؛ پزشک می‌تواند با بررسی وضعیت شما تشخیص دهد که آیا این علائم در اثر بیماری آدیسون در شما بروز پیدا کرده یا اینکه مربوط به شرایط و بیماری دیگری است.

 

 

علت بروز بیماری آدیسون چیست؟

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بر اثر آسیب غدد فوق کلیوی در بدن شما، مقدار بسیار کمی از هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون ترشح شوند. همانگونه که از نام این غدد پیداست، غدد فوق کلیوی به عنوان به عنوان بخشی از سیستم غدد درون ریز، در بالای کلیه‌ها قرار گرفته‌اند. این غدد به تولید هورمون‌هایی مشغولند که دستورالعمل اجرایی تقریبا هر عضو و بافتی از بدن شما از آنجا صادر می‌شود.

غده فوق کلیه از دو بخش تشکیل شده است: غده داخلی (مدولا) که هورمون‌هایی نظیر آدرنالین را ترشح می‌کند و لایه‌ی بیرونی (قشر مغزی) که گروهی از هورمون‌ها به نام کورتیکواستروئیدها در آنجا ترشح می‌شود که شامل گلوكوكورتيكوئيدها، مواد معدنی كورتيكوئيدها و هورمون‌های جنسی مردانه (آندروژن‌ها) هستند.

 

 

۱. نارسایی اولیه آدرنال

بیماری آدیسون زمانی رخ می دهد که لایه‌ی بیرونی غدد فوق کلیوی (قشر مغزی) آسیب ببیند و هورمون‌هایش را به مقدار کافی تولید نکند. تحت این شرایط پزشکان نارسایی اولیه آدرنال را گزارش می‌کنند.

عدم توانایی غده‌های غده فوق کلیه برای تولید هورمون‌های مترشحه، بیشتر به علت حمله بدن به خود (بیماری های خود ایمنی) پیش می‌آید. به دلایلی ناشناخته، سیستم ایمنی بدن شما قشر آدرنال را به عنوان موجودی خارجی شناسایی کرده و با حمله به آن، باعث نابودی آن می‌شود.

علل دیگر نارسایی غده فوق کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بیماری سل
• سایر عفونت های غده فوق کلیه
• گسترش سرطان به غدد فوق کلیه
• خونریزی به غدد فوق کلیه که ممکن است به عنوان بحران آدرنال بدون علائم قبلی باشد.

 

۲. نارسایی ثانویه آدرنال

یکی دیگر از علل نارسایی آدرنال، وجود مشکل در غده هیپوفیز است. غده هیپوفیز هورمونی به نام آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) ایجاد می‌کند که قشر آدرنال را برای تولید هورمون‌هایش تحریک می‌کند. تولید ناکافی ACTH در غده هیپوفیز می‌تواند به تولید ناکافی هورمون‌هایی منجر شود که معمولا باید توسط غده‌های فوقانی کلیه شما تولید شوند، حتی اگر غده فوق کلیه آسیب دیده نباشد. پزشکان این وضعیت را به نارسایی ثانویه آدرنال تشبیه می‌کنند.

یکی دیگر از علل شایع نارسایی ثانویه آدرنال وضعیتی است که طی آن افرادی که کورتیکواستروئیدها را برای درمان بیماری‌های مزمن مانند آسم یا آرتریت مصرف می‌کنند به طور ناگهانی مصرف کورتیکواستروئیدها را متوقف ‌کنند.

در صورت عدم درمان بیماری آدیسون، این اختلال می‌تواند منجر به تنش‌های جسمی همانند آسیب، عفونت و یا بیماری‌های دیگر شود.

 

راه های تشخیص بیماری آدیسون

پزشک شما در ابتدا در مورد تاریخچه پزشکی و سلامت شما با شما صحبت خواهد کرد. اگر پزشک تشخیص دهد که احتمال ابتلا به بیماری آدیسون در شما وجود دارد، ممکن است برخی از تست‌های زیر را برای شما در نظر بگیرد:

آزمایش خون. اندازه گیری سطح سدیم، پتاسیم، کورتیزول و ACTH در خون شما به پزشک نشان می‌دهد که آیا نارسایی آدرنال باعث بروز علائم و نشانه‌های موجود در شما شده‌اند یا خیر. همچنین آزمایش خون می‌تواند آنتی بادی‌هایی را که با بیماری خود ایمنی آدیسون همراه است، اندازه گیری کند.

تست تحریک ACTH. این آزمایش شامل اندازه گیری سطح کورتیزول در خون شما، قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی است. ACTH غلظت آدرنال خود را برای تولید کورتیزول سیگنال می‌کند. اگر غده فوقانی شما آسیب دیده باشد، آزمون تحریک ACTH نشان می‌دهد که خروجی کورتیزول شما در پاسخ به ACTH مصنوعی محدود یا موجود نیست.

 

 

تست هیپوگلیسمی ناشی از انسولین. اگر بیماری هیپوفیز علت احتمالی کمبود بیش از حد آدرنال باشد (نارسایی آدرنال ثانویه) پزشکان این آزمایش را پیشنهاد می‌کنند. این آزمایش شامل بررسی میزان قند خون و سطح کورتیزول در فواصل مختلف پس از تزریق انسولین است. در افراد سالم، سطح گلوکز کاهش و سطح کورتیزول افزایش می‌یابد.

تصویربرداری. پزشک شما ممکن است با اسکن کامپیوتری توموگرافی (CT) از شکم شما، برای اندازه گیری غده‌های آدرنال و سایر ناهنجاری‌هایی را که ممکن است علت نارسایی آدرنال در وجود شما باشند، استفاده نماید. علاوه بر این در صورتی که نارسایی آدرنال ثانویه تشخیص داده شود، انجام MRI از غده هیپوفیز نیز ممکن است برای شما تجویز شود.

 

راه های درمان بیماری آدیسون

تمام راه های درمان برای بیماری آدیسون شامل جایگزینی هورمون برای اصلاح سطوح هورمون‌های استروئیدئی است که باید بطور طبیعی در بدن شما تولید شود ولی به دلیل این بیماری این فرایند متوقف شده است. برخی از گزینه‌های درمان عبارتند از:

• کورتیکواستروئیدهای خوراکی. هیدروکورتیزون (Cortef)، پردنیزون یا استات کورتیزون ممکن است برای جایگزینی کورتیزول استفاده شود. پزشک شما ممکن است fludrocortisone را برای جایگزینی آلدوسترون تجویز کند.
• تزریق کورتیکواستروئید. اگر در اثر مصرف خوراکی داروها دچار استفراغ شده‌اید و نمی‌توانید مصرف داروهای خوراکی را ادامه دهید، ممکن است از طریق تزریق درمان شما دنبال شود.

زمانی که در شرایط آب و هوایی بسیار گرمی قرار دارید و یا از ناراحتی‌های دستگاه گوارش مانند اسهال رنج می‌برید، مصرف مقدار بیشتری از سدیم برای شما توصیه می‌شود. همچنین اگر در معرض یک وضعیت استرس زا هستید، مانند یک عمل، یک عفونت یا یک بیماری جزئی، دکتر شما توصیه می‌کند دوز موقت هومرومون مصرفی خود را افزایش دهید.

 

بحران آدیسونیس

بحران آدیسون، وضعیتی اضطراری و تهدید کننده زندگی است که منجر به فشار خون پایین، سطح پایین قند خون و سطح بالای پتاسیم می‌شود. این وضعیت نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارد و درمان آن معمولا شامل تزریق داخل وریدی هیدروکورتیزون، محلول سالین و شکر (دکستروز) است.

برگرفته از: mayoclinic