رازی که آتش جنگل الیت مازندران فاش کرد: چرا این تکه هیرکانی اینقدر مهم‌ بوده؟!

ده حقیقت مهم درباره جنگل‌های هیرکانی و الیت مازندران

 این روزها جنگل‌های الیت هیرکانی شمال کشورمان در آتش می‌سوزند؛ جنگل‌هایی که نه‌تنها بخشی از تاریخ زمین‌اند بلکه زیستگاه صدها گونه گیاهی و جانوری کمیاب محسوب می‌شوند. قدمت جنگل الیت مازندران به ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد و همین ویژگی آن‌ها را به یکی از کهن‌ترین جنگل‌های جهان تبدیل کرده است. در ادامه، به وضعیت جنگل های هیرکانی خواهیم پرداخت و  ده حقیقت مهم درباره جنگل‌های هیرکانی را مرور خواهیم کرد تا اهمیت این زیست‌بوم بی‌نظیر بیش از پیش روشن شود.

۱. جنگلی با قدمتی ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله

جنگل هیرکانی یکی از کهن‌ترین جنگل‌های جهان است. قدمت آن به دوران سوم زمین‌شناسی (Tertiary) می‌رسد که هنوز بسیاری از گونه‌های امروزی روی زمین وجود نداشتند. این جنگل‌ها از دوران مختلف زمین‌شناسی عبور کرده‌اند و همچنان زنده مانده‌اند.

 ۲. پناهگاه طبیعی دوران یخبندان

وقتی در دوره کواترنری یخبندان‌های گسترده بیشتر جنگل‌های معتدل جهان را نابود کرد، هیرکانی به یک پناهگاه زیستی (Refugium) تبدیل شد. گونه‌های ارزشمند مانند راش، ممرز و بلوط که در بسیاری از نقاط دیگر از بین رفته بودند؛ در دل جنگل‌های هیرکانی همچنان به زیست خود ادامه دادند.

 ۳. بازمانده‌ای نادر از جنگل‌های پهن‌برگ باستانی

طبق گزارش یونسکو، جنگل هیرکانی بازمانده جنگل‌های عظیمی است که زمانی سراسر مناطق معتدل نیم‌کره شمالی را پوشانده بودند. امروز این جنگل‌ها تقریباً تنها بخش باقی‌مانده از آن پوشش باستانی هستند و ارزش تاریخی–زیستی بسیار بالایی دارند.

 ۴. شاهد تغییرات اقلیمی ۲۰ هزار سال گذشته

پژوهش‌های پالئواکولوژیکی نشان می‌دهد که تاریخچه گیاهی هیرکانی دست‌کم ۲۰ هزار سال قدمت ثبت‌شده دارد. این مطالعات ثابت کرده‌اند که در دوران یخبندان آخر، این جنگل توانست زنده بماند و پس از آن، گسترش گونه‌هایی مانند راش و ممرز در اوایل هولوسن با ۳۰۰۰ سال تأخیر انجام شد که همین موضوع نشانه‌ای از تحولات بزرگ اقلیمی است.

 ۵. یکی از غنی‌ترین مراکز تنوع زیستی ایران و جهان

جنگل هیرکانی بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی و ۵۸۰ گونه جانوری دارد. بسیاری از این گونه‌ها اندمیک هستند؛ یعنی فقط در همین جنگل یافت می‌شوند. این حجم از تنوع زیستی، هیرکانی را به یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه تکامل و زیست‌شناسی تبدیل کرده است.

جنگل هیرکانی کجاست و چرا الیت خاص است؟

این جنگل‌ها در نوار شمالی ایران، از استان گلستان تا گیلان امتداد دارند و با نام جنگل‌های هیرکانی خزری نیز شناخته می‌شوند. قدمت آن‌ها به ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد؛ زمانی که بسیاری از گونه‌های امروزی هنوز شکل نگرفته بودند. هیرکانی، بازمانده‌ای از جنگل‌های پهن‌برگ باستانی نیم‌کره شمالی است که امروز تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است.