بیماری آندومتریوز چیست + علایم و درمان آندومتریوز

در آندومتریوز، بافت آندومتر تغییر جا داده، اما همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در هر دوره قاعدگی، این بافت ضخیم می‌شود و خونریزی می‌کند. در آندومتریوز، بافت‌های اطراف ممکن است تحریک شوند و درنهایت موجب زخمی‌شدن بافت و چسبندگی شود. برآورد می‌شود ۴۰ درصد زنان به این مشکل دچار هستند که رایج‌ترین عوارض آن‌ها، درد موقع پریود ماهانه یا نازایی و دردهای مزمن لگنی می‌باشد.

انواع اندومتریوز

• اندومتریوز خارج لگنی: اغلب فاقد علامت در صورت بروز درد یا توده خارج لگنی سیکلیک مدنظر قرار می‌گیرد.

• اندومتریوز نافی: این توده قابل لمس و درد سیلیک در محل ناف است.

چه عواملی در ایجاد اندومتریوز نقش دارند؟

این مشکل  اغلب در سنین باروری در نوجوانان و زنان یائسه که تحت درمان هورمون (HRT) هستند، شایع است که میزان شیوع آن ۱۰درصد است. از عوامل خطری که در ایجاد اندومتریوز نقش دارد: ناباروری، نولی پاریته (باردار نشدن)، سیکل قاعدگی کوتاه، داشتن موی قرمز، بلند قدی، هیپرمنوره (خونریزیهای قاعدگی بیش از حد)، ناهنجاری مولرین (ناهنجاری رحم)، وزن کم حین تولد (کمتر از ۷پوند)، رژیم غذایی غنی از چربی و گوشت قرمز، وجود بیماری در اقوام درجه یک و … است.

علل آندومتریوز

علائم آندومتریوز چیست؟

• تظاهر بالینی: کاهش باروری یکی از علائم این بیماری است. همچنین دیسمنوره (قاعدگی دردناک)، دیس پارونی (حالتی است که فرد هنگام آمیزش دچار درد می‏شود) و درد مزمن لگن نیز از علائمی است که ما را به اندومتریوز مشکوک می‌کند. حتی در موارد شدید ممکن است فاقد علامت باشد.
• علائم گوارشی، علائم شدید: درد، تهوع، سیری زودهنگام، نفخ و تغییرات اجابب مزاج جزء علائم این بیماری است که گاهی اوقات ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود.
• درد: دیسمنوره (دیسمنوره اصطلاحی است که پزشکان برای انقباضات دردناک قاعدگی به کار می برند) ثانویه قویا به نفع اندومتریوز است که درد اغلب دوطرفه است. مشخصات دیسمنوره مرتبط با اندومتریوز، شروع درد قبل از خونریزی قاعدگی و ادامه آن در طول سیکل است و ممکن است هیچ فاصله زمانی عادی از درد وجود نداشته باشد.
• کاهش باروری: اندومتریوز متوسط و شدید با بروز چسبندگی و ممانعت از تحرک لوله‌های رحمی و تخمدان باعث نازایی و کاهش باروری می‌شوند.

آیا اندومتریوز همان درد قاعدگی است؟

اکثر زنانی که جهت درمان به مراکز درمانی و مطب‌های پزشکان مراجعه می‌کنند از ابتلا به اندومتریوز مطلع نیستند. تشخیص این بیماری به سختی انجام می‌شود و افراد متحمل هزینه‌های قابل اجتناب درمان ناباروری می‌شوند در حالی‌که می‌توانند با درمان این بیماری به راحتی باردار شوند. اندومتریوز به دلیل درد زیاد به ویژه در دوران قاعدگی اغلب با سندروم قبل از قاعدگی و دردهای آن اشتباه می‌شود. اهمیت تشخیص به موقع آن و مراجعه افرادی که دردهای این‌گونه دارند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشکان مجرب و مراکزی که به صورت تخصصی روی این بیماری کار می‌کنند باید مورد توجه قرار گیرد. بانوان معمولاً این‌گونه دردها را نادیده نگیرند و حتماً قبل از آنکه دیر شود و این بیماری، تخمدان‌ها و دیگر اندام‌های داخلی را درگیر کند باید برای بررسی به مراکز تخصصی مراجعه کنند.

تشخیص آندومتریوز

• معاینه لگن توسط پزشک: برای بررسی وجود کیست در اندام تناسلی و یا زخم در رحم
• سونوگرافی: برای وجود کیست مرتبط با آندومتریوز
• لاپاروسکوپی: محل، وسعت و اندازه آندومتر را مشخص می‌کند

احتمال ناباروری با اندومتریوز

بافت اندومتریوز یک بافت زنده است و مثل بذری است که در یک فضای مساعدی پاشیده شده و رشد می‌کند. یکی از راه‌های ایجاد ناباروری اندومتریوز این است که این بافت هم در هر منطقه‌ای که نفوذ داشته باشد، برخی اوقات به‌دلیل برگشت خون قاعدگی از لوله‌ها به داخل شکم یا وقتی فرد فاکتور ژنتیک مساعدی برای رشد اندومتریوز دارد به‌جای اینکه توسط سلول‌های ایمنی خورده شده و از‌ بین برود در نقاط شایع رسوب اندومتریوز اتفاق می‌افتد و مشکلاتی را به وجود می‌آورد و چون این بافت خاصیت تهاجمی دارد و رشد می‌کند، اگر داخل تخمدان وارد شود، می‌تواند قسمت اعظمی از تخمدان را ازبین ببرد و کم‌کم از تخمدان یک تکه نازک به‌جا بگذارد و فولیکول‌ها را ازبین ببرد.

یک مسیر دیگر ایجاد ناباروری آسیبی است که اندومتریوز به لوله‌ها وارد می‌کند و لوله‌ها حرکت موجی که باید داشته باشند تا بتوانند تخمک را به داخل رحم انتقال دهند، ندارند و عملکرد لوله مختل است یا چسبندگی‌هایی اطرافش ایجاد می‌شود و گرفتگی در لوله بروز می‌کند و نمی‌تواند تخمک را از خودش عبور دهد. 

راه دیگر بروز ناباروری با اندومتریوز موادی است که ترشح می‌شود. یکسری مواد از بافت‌های اندومتریوز ترشح می‌شوند که حتی می‌توانند روی کیفیت تخمک اثر بگذارند، همان‌طور که در برخی بیماران IVF می‌بینیم که حتی وقتی IVF می‌شوند، این روش شکست می‌خورد. این به این دلیل است که اندومتریوز به‌دلیل مواد سمی که ترشح می‌کند به تخمی هم که از این طریق ایجاد شده، آسیب می‌زند و اجازه رشد نمی‌دهد. برخی بیماران اندومتریوزی غیر از بافت اندومتریوزی که خارج از رحم دارند، در داخل رحم هم بافت از محل معین خود به داخل خود رحم نفوذ کرده و به‌ همین دلیل رحم‌شان جایگاه مناسبی برای پرورش جنین نیست و خیلی از اوقات به بیماران اندومتریوزی پیشنهاد می‌شود از رحم اجاره‌ای استفاده کنند. ‌البته ذکر این نکته مهم است که موارد گفته شده برای همه بیماران یکسان نیست و اندومتریوز بیماریی است که طیف‌های گسترده‌ای از تظاهر را دارد و از خفیف تا شدید را شامل می‌شود و اینها نباید فرد دچار اندومتریوز را نگران کند، چون بسیاری از بیماران اندومتریوزی خودبه‌خود باردار می‌شوند و خیلی‌ها تازه بعد از دو، سه بار بارداری اندومتریوزشان بروز پیدا می‌کند و این‌طور نیست که همیشه اندومتریوز نازایی بیاورد اما باید بیمار اندومتریوزی شناسایی شود تا از اتفاقات ناخوشایند پیشگیری به عمل آید.