نفقه چیست؟ خانم‌ها و آقایان هر دو بخوانند!

 

نفقه چیست و در چه مواردی به زن نفقه تعلق می‌گیرد؟

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غـذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و نیز خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض که شوهر مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار او قرار دهد.

در موارد زیر به زوجه نفقه تعلق می‌گیرد:

۱-دایمی بودن عقد: قانون مدنی در ماده ۱۱۰۶ تصریح دارد : در عقد دایم نفقه زوجه به عهده شوهر است. تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است اما در نکاح منقطع، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست؛ مگر اینکه در عقد شرط شده باشد.

۲-تمکین کامل زوجه: زن هنگامی می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کرده باشد.

 

نفقه چیست و چه رابطه ای با تمکین دارد؟

تمکین عبارت از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت کردن خواسته‌های مشروع وی از سوی زن است. یکی از مصادیق تمکین در قانون، اقامت زن در خانه دایمی شوهر است، به این معنا که زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند مگر آن که حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد.

همچنین در صورتی که زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت کند، مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع کند. بر اساس قانون، زنی که بدون دلیل موجه از تمکین همسرش خودداری کند، ناشزه نامیده می‌شود که در این صورت مرد می‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق کرده یا درخواست ازدواج مجدد کند.

زن در چه صورت می‌تواند در خانه‌ای جداگانه ساکن شود؟

در صورت وجود ضرر و خطر از ناحیه شوهر یا از خانواده و دوستان شوهر، زن می‌تواند درخواست خانه جداگانه بكند و با تقديم دادخواست از دادگاه بخواهد به وی اجازه سكونت در منزل و مسكن جداگانه بدهد و درصورتی كه دادگاه حكم را به نفع زن صادركند زن نفقه اش را هم می‌گيرد.

 

 

نفقه چیست و موارد آن کدام است؟

۱- غذا: غذا اساسی‏ ترین بخش نفقه را تشکیل می‏‌دهد که برای ادامه حیات هر فرد ضرورت دارد. معیار در غذا، مقداری است که برای سیر کردن او کافی باشد و در کیفیت و جنس باید به عرف مراجعه کرد. از این رو، آنچه که برای امثال او متعارف است و با مزاج او سازگاری دارد و آنچه که به آن عادت کرده، به گونه‌‏ای که به ترک آن ضرر می‏‌بیند باید برایش تهیه شود.

۲-لباس: در مقدار و جنس لباس، باید عادت امثال او و شهری که در آن ساکن است و همچنین به فصل‌هایی از سال که به لباس نیاز پیدا می‏‌کند، ملاک قرار گیرد. اگر زن اهل تجمل و زیباپوشی است و به لباس‌های زینتی و تجملی نیاز دارد واجب است که علاوه بر دیگر لباس‌ها، به حسب حال امثال او، برایش تهیه شود.

۳-مسکن: حق مسکن از مهم‏ترین ارکان نفقه است و مرد وظیفه دارد به عنوان سرپرست خانواده برای همسر خود منزلی مناسب و در شان او برگزیند و آرامش خاطر او را فراهم سازد. بنابراین، زن حق دارد در خانه‏‌ای که متناسب و معمول امثال اوست سکونت داده شود؛ حتی می‏‌تواند از شوهرش خانه‏‌ای مستقل بخواهد که متعلق به خودش شود و یا برایش اجاره کند.

۴-لوازم خانه: لوازم منزل از مهم‏ترین ضروریات زندگی است که کمیت و کیفیت به عرف و عادت موکول می‏‌شود. بر این پایه، مجموعه وسایلی که برای تامین حداقل نیازهای معیشتی زن ضرورت دارد باید برایش تهیه شود.

۵-خدمتکار: اگر زن، عادت یا نیاز به خدمتکار داشته باشد مرد باید برایش خدمتکار بگیرد؛ گرچه به بیش از یک نفر نیاز داشته باشد.

۶-هزینه‏‌های درمانی و بهداشتی: هزینه داروهایی که زن به طور متعارف به آن نیاز دارد و هزینه نظافت و بهداشت فردی او بر عهده شوهر است.

۷-هزینه سفر: مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.

 

نفقه چیست و چه ضمانتی برای پرداخت آن وجود دارد؟

دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد، اول ضمانت اجرای حقوقی که در این صورت، هرگاه با وجود تمکین زن، شوهر از پرداخت نفقـه خودداری کند، زن می‌تواند با طرح دعوی حقوقی، محکومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت، دادگاه حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. اگر دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر کند و مرد واقعا از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد که در صورت تمایل، تقاضای طلاق کند.

نکته دوم، ضمانت اجرای جزایی است. بر این اساس باید گفت از آنجایی که نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم محسوب می‌شود، زن می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد که در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.

 

آيا زن پس از طلاق و یا فوت همسرش هم باید نفقه دریافت کند؟

طبق ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی زنی كه طلاق رجعی گرفته (طلاقی كه تا مدتش تمام نشده است مرد می‌تواند رجوع كند) در زمان عده اش (۴ ماه و ۱۰ روز) نفقه‌اش بر عهده مرد است مگر آنكه طلاق در زمانی واقع شده باشد كه زن تمكين نكرده باشد. اما اگر طلاق به دليل فسخ نكاح باشد زن تنها در صورتی كه حامله باشد تا زمانی كه فرزندش به دنيا خواهد آمد حق نفقه دارد. همچنین زن پس از مرگ شوهرش تا زمانی که در عده وفات شوهرش است نفقه دريافت می‌كند و اين نفقه در صورتيكه مرد خودش دارايی داشته باشد از دارايی خودش و در غير اين صورت از اموال اقارب (اشنايان و خانواده فوت شده) تامين خواهد شد.

چند نکته:

• پرداخت نفقه از سوی شوهر هيچ ارتباطی با ثروتمند بودن يا فقير بودن شوهرش ندارد و بدون توجه به جيبش بايد مخارج او را بدهد.
• نفقه زن مقدم بر اقارب است يعنی اول بايد نفقه زن را هم نسبت به گذشته وهم نسبت به آينده داد اما اقارب فقط نسبت به آينده حق مطالبه نفقه را دارند.
• نفقه زن جز طلب ممتازه است يعنی اگر شوهر ورشكست شد اول بايد نفقه وی را پرداخت كند و بعد بدهی‌هايش را پرداخت کند.
• زن مستقلا می‌تواند در دارايی خود هر تصرفي كه را كه می‌خواهد بكند. زن می‌تواند از مالی كه به او ارث رسيده است يا از شغل مستقلش بدست آورده هر طور كه می‌خواهد استفاده كند و حتی در صورت ثروتمند بودن زن و فقير بودن شوهر، شوهر از پرداخت نفقه معاف نخواهد بود.