نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 17 مرداد 1401
ستاره | سرویس خواص شناسی – در ادامه این مطلب، مهم ترین فواید زیره سیاه در درمان بیماری های دستگاه گوارش را بخوانید.
زیره سیاه چیست؟
به طور کلی زیره دانه‌ای معطر و مقابله کننده با نفخ شکم است که در آشپزی و پزشکی کاربرد فراوانی پیدا کرده است. این گیاه مفید در دو نوع زیره سبزو زیره سیاه با نام علمی Carum carvil یافت می‌شود که زیره سیاه به زیره ایرانی نیز معروف است.
زیره سیاه گیاهی است با عمر دو سال که معمولاً ارتفاع آن به نیم متر می‌رسد (۳۰-۸۰ سانتیمتر). ریشه این گیاه به مانند دوک و گوشت دار است و ساقه آن بی کرک و شفاف. برگ‌هایش این گیاه به رنگ سبز و در قسمت فوقانی ساقه دارای دمبرگ کوتاهی است که انتهای آن به‌صورت غلافی ساقه را فرا می‌گیرد، گل آذین آن چتر مرکب و گل‌هایش کوچک و سفید رنگ است و میوه‌اش بیضی شکل به رنگ قهوه‌ای تیره یا مایل به زردو شفاف است.
قطعاً ضرب المثل زیره به کرمان بردن را شنیده‌اید. بله درست است بیشترین سطح زیر کشت زیر سیاه در کشور در استان کرمان است که با توجه به خواص فراوان این گیاه دوست داشتنی در آشپزی دسترسی به آن به سادگی امکان پذیر است.
خواص زیره سیاه
- خواص درمانی زیره شباهت زیادی به رازیانه و انیس سبز دارد.
- در شبه جزیره مالایا زیره سیاه یكی از ۹ گیاهی است كه همه را با هم كوبیده و نرم كرده در یك جوشانده در فواصل به تدریج به زانو در دوران پس از وضع حمل می‌دهند.
- در اندونزی در ضهر مالی برگهای گیاه را با سیر مخلوط كرده و له نموده و روی پوست مبتلا به اكزما و ملتهب می‌اندازند خیلی مفید است.
- این گیاه دارای اثر نیرودهنده، هضم کننده، بادشکن، مدرو به طور خفیف قاعده آور، ضد کرم، ضد تشنج است.
- زیره سیاه اثر زیاد کننده ترشحات شیر دارد. مصرف زیره با توجه به صفاتی که از نظر درمانی دارد.
- در معالجه بیماری‌های مختلف مانند ضعف عمل دستگاه هضم، نفخ، بلع هوا (آئروفاژی)، دل پیچه کودکان، تأخیر وقوع قاعدگی زنان جوان و اشکال وقوع آن که قالباً با درد و ناراحتی همراه است کاربرد فراوان دارد.
- در دامپزشکی از زیره برای رفع قولنج‌ها، اسپاسم معدی، بی اشتهایی و کم شدن مقدار شیر دام‌ها مانند گاو استفاده به عمل می‌آورند.
- دم کرده زیره سیاه همراه با گیاه ” اوجی ” در رفع اسهال، نفخ و سندرم تحریک پذیری روده مفید است. این گیاه دارای خواص ضد عفونی کنندگی، ضد کرم، ضد تشنج و شل کننده عضلات بوده و مقوی و نیروبخش است؛ بنابراین مصرف آن به افراد دارای مشکلات مذکور توصیه می‌شود.
- از گرد زیره سیاه به عنوان ادویه و چاشنی در تهیه برخی اغذیه مانند سوپ، نان، پنیر، نان‌های قندی و غیره استفاده ب عمل می‌آورند.
- از اسانس زیره دو نوع محلول ضد نفخ یکی به نام آب زیره و دیگری که اسانس بیشتری دارد آب زیره کنستانتره نامیده می‌شود بدست می‌آید.
زیره سیاه و لاغری
مصرف زیره سیاه در برخی از افراد ممکن است تا حدودی باعث لاغری شود که برحسب شرایط بدنی افراد، اثردهی این گیاه متفاوت است. اگرچه استفاده از زیره سیاه در برخی از افراد تا حدودی باعث لاغری می‌شود ولی این مساله برای همه عمومیت ندارد و ممکن است در برخی افراد جواب بدهد و برخی دیگر نه
طریقه استفاده از زیره سیاه
- به مقدار مساوی زیره و نعنا و انیسون را بجوشانید و هفت قطره روغن سیاه دانه به آن اضافه کنید. سپس با عسل خالص آن را شیرین کرده و در موقع دل پیچه و دل درد آن را بنوشید.
- دم کرده یک قاشق مرباخوری میوه له شده زیره سیاه در نیم لیتر آب جوش برای تنبلی اعمال گوارشی ۲ ـ ۱ گرم ، بی‌اشتهایی، باد یا درد روده مصرف می‌شود و دانه زیره را یا می‌جوند و یا از گرد گیاه مخلوطی در آب میل نمایید.
- برای سوزش سردل ( ترش کردن ) ۵۰ – ۱۰۰ میلی گرم از روغن زیره سیاه در ترکیب با روغن نعناع در روز استفاده می‌شود پودر زیره سیاه ۳۰۰ – ۶۰۰ میلی گرم ( ۱۰ میوه ) در روز با یک لیوان آب یا شیر مصرف می شود از ۶ گرم در روز تجاوز نکند.
- از دانه زیره سیاه به عنوان یک چای دارویی به شرح زیر استفاده می‌شود ۱۵۰ میلی لیتر آب جوشیده را با ۱-۲ قاشق چای خوری (۱ قاشق چای خوری = 3.۵ گرم ) زیره تازه خرد شده مخلوط و برای مدت ۱۰-۱۵ دقیقه بماند و سپس صاف کرده و محلول گرم را دو تا چهار بار در روز در بین وعده های غذایی مصرف کنید. برای بچه های کوچک، یک قاشق چای خوری از محلول دو تا چهار بار در روز مصرف شود.
- روغن دانه زیره سیاه را می توان با دوز ۲ تا ۳ قطره با یک حبه قند مصرف کرد از ۶ قطره در روز تجاوز نکند.
- ۲ گرم از دانه تمام یا خرد شده زیره سیاه ( نصف قاشق چای خوری ) در هر فنجان از آب حل و قبل از غذا به عنوان محرک اشتها و یا پس از غذا برای خواص گوارش آن خورده می‌شود همچنین می‌توانید به عنوان یک ضد نفخ استفاده کنید و از ۶ گرم در روز تجاوز نکند.
- دوز معمول از زیره سیاه ۰.۰۵ – ۰.۲ میلی لیتر از اسانس گرفته شده سه بار در روز است.
- توصیه می‌شود کودکان زیر ۶ سال سن، زنان باردار و یا شیرده مصرف نکنند خوردن زیره سیاه در شیردهی باید به صورت یک محلول و یا به عنوان پودر مصرف شود.
- برای کودکان بزرگتر از ۱۰ سال سن به طور سنتی ۱.۵-۶ گرم از میوه زیره سیاه خشک شده یا ۳-۶ قطره روغن زیره سیاه در روز است و برای کودکان بین ۴-۱۰ سال ۱-۴ گرم از میوه های خشک شده یا ۳-۶ قطره در روز روغن زیره سیاه استفاده شده است برای کودکان ۱-۴ ساله ۱-۲ گرم میوه خشک شده یا ۲-۴ قطره روغن زیره سیاه به صورت روزانه استفاده شده است برای کودکان تا یک سال سن یک گرم از میوه های خشک شده یا ۱-۲ قطره روغن زیره سیاه به صورت روزانه استفاده شده است برای استفاده زیره سیاه در نوزادان و کودکان خردسال باید از روش انفوزیون در آب سرد به مدت شش ساعت استفاده کرد.
