نویسنده: سمیه قندهاری
بروزرسانی: 11 آذر 1400
ستاره | سرویس روانشناسی – اگر فکر می‌کنید استرس و اضطراب فقط به دنیای بزرگترها تعلق دارد، اشتباه می‌کنید. اضطراب جزیی جدایی ناپذیر از زندگی طبیعی دوران کودکی است که در مواردی می‌تواند موجب اختلال شده و به رشد کودک آسیب بزند. واقعیت این است که از ۹ ماهگی کودک می‌تواند اضطراب را درک کند و اگر فشار در خانه یا محیط زندگی کودک باشد می‌تواند او را مستعد ابتلا به اضطراب کند. البته نشانه‌های اضطراب کودکان می‌تواند با نشانه‌های اضطراب در بزرگسالان متفاوت باشد. از علایم فیزیکی و روانی اضطراب کودکان می‌توان به: احساس خستگی، عصبی بودن و بی‌قراری، ترس و نگرانی، بی‌خوابی یا بدخوابی، تپش قلب و تنفس نامنظم و سریع، عرق‌کردن، سردرد و سرگیجه، مشکل در تمرکز و حافظه، لرزش یا پرش عضلات و تکرر ادرار اشاره کرد که با توجه به زمینه ایجاد اضطراب می‌تواند متفاوت باشد.
بیش از ۱۰ درصد از کودکان در مقطعی از رشد دچار اختلالات اضطرابی می‌شوند و ممکن است به‌طور همزمان از چند اختلال اضطرابی رنج ببرند و اضطراب را به صورت یک واکنش رفتاری بروز دهند.
انواع اختلالات اضطرابی در کودکان
- اختلال اضطراب کودکان (عمومی):این کودکان نگرانی معینی ندارند بلکه در مورد چیزهای مختلف و بسیاری دچار نگرانی هستند. این کودکان حتی در مورد مسایل کم اهمیت هم دچار اضطراب می‌شوند و نگرانی آنها طیف وسیعی از اتفاقات معمول و غیر معمول روزانه را در برمی‌گیرد و نشانه‌هایی مانند پریشانی دایم، خستگی، بی‌خوابی، کج‌خلقی و پرخاشگری و عدم تمرکز از خود نشان می‌دهند.
- اختلال وسواس ناشی از اجبار در کودکان: این کودکان هرکاری را ناخواسته بارها و بارها انجام می‌دهند. مثلا چندین بار دستان خود را می‌شویند یا هر چیزی را چند بار می‌شمارند. عملکرد این کودکان در مدرسه نیز ضعیف می‌شود.
- کودکان درگیر اختلال استرس پس از سانحه: کودکانی که با پشت سرگذاشتن واقعه‌ای ناگوار دچار اضطراب و استرس شده‌اند در این گروه قرار می‌گیرند. برای مثال کودکی که شاهد حادثه‌ای چون تصادف رانندگی یا زلزله بوده است می‌تواند مبتلا به این عارضه شده باشد. این کودکان اغلب سعی می‌کنند از کسانی یا جاهایی یا شرایط و چیزهایی که یادآور آن حادثه آسیب‌زا هستند دوری کند. این کودکان از نشانه‌هایی مانند پریشانی و اندوه، شکنندگی، ترس، ترش‌رویی، بی‌خوابی و کابوس شبانه رنج می‌برند.
- اختلال هراس اجتماعی: در دوران کودکی و اوایل دوران جوانی زیاد دیده می‌شود. در این اختلال کودک از صحبت در جمع اجتناب می‌کند، لزرش صدا دارد و از محیط های اجتماعی دوری می‌کند.
- اضطراب جدایی در کودکان: اختلال اضطراب جدایی بیشتر بین خردسالان شایع است. این کودکان معمولا به کسی یا کسانی وابستگی‌های شدید داشته و حاضر نیستند که از آنها جدا شوند و فکر جدا شدن از این افراد در کودک ایجاد استرس و نگرانی می‌کند. اضطراب جدایی بین ۹ تا ۱۸ ماهگی به اوج خود می رسد و تا حدود ۲.۵ سالگی کاهش می‌یابد.
پیشگیری و برخورد صحیح با اضطراب کودکان
والدین باید توجه داشته باشند که اگر این اضطراب‌ها درمان نشود می‌تواند در بزرگسالی هم ادامه پیداکند. برخی فعالیت‌های خانوادگی مانند تنظیم برنامه‌های تفریحی و گردشی طی هفته برای کودک، شرکت در کلاس‌های ورزشی و شرکت‌دادن کودک در مهمانی‌های گروه همسالان و افزایش مهارت‌های کودکان در کنار حمایت‌های محیطی والدین و حمایت‌های اجتماعی می‌تواند در پیشگیری از بروز اضطراب کودکان کمک کننده باشد. اگر به هر دلیل کودکی دچار اضطراب شده باشد (مثلا هنگام رفتن به مهد کودک)، والدین باید صبور باشند و او را سرزنش و تهدید یا تحقیر نکنند و از ایجاد موقعیت‌هایی که باعث هراس و اضطراب کودکان می‌شود بپرهیزند. البته این به این معنا نیست که به کودک بیاموزند از محرک‌هایی که باعث ترس او می‌شود بگریزد بلکه اگر کودکی به طور مثال از اسباب‌بازی خاصی می‌ترسد باید دست او را گرفته و با اطمینان و آرامش به آن شی نزدیک شده و به او کمک کنند تا نگرانیش از بین برود.
والدین بايد محيطي ايجاد كنند كه كودک اعتماد به نفس پيدا كند و در انجام كارها به خود متكي باشد. آنها می‌توانند در مورد نگرانی‌های کودک با او حرف زده و روش کنار آمدن با اتفاقات را نیز به او آموزش دهند. به طور مثال، اگر فرزند شما نخستین روز مدرسه‌اش است و اضطراب و ترس زیادی دارد، با او در مورد محیط مدرسه صحبت کنید. همچنین، به او بگویید در مدرسه دوستان جدید بسیاری پیدا خواهد کرد و لحظه‌های شادی خواهد داشت.
اضطراب كودكان در دوره‌هایی (براي مثال روز اول مدرسه) و در طی رشد قابل انتظار است و اين حالت‌ها طبيعی در نظر گرفته مي‌شوند. اما اگر اضطراب کودک شما زیاد است و به مدت چهار هفته علایمی مانند ترس از خوابیدن، مشکل در غذا خوردن، دل درد و کابوس‌های شبانه از خود نشان می‌دهد حتما با روانشناس یا پزشک کودکان مشورت کنید.
