کاخ تچر؛ کاخ زمستانی داریوش هخامنشی

ستاره | سرویس گردشگری –  مجموعه تخت جمشید دارای چندین کاخ به نام‌های ملکه، شورا، آپادانا و تچر و غیره است. هرکدام از این کاخ‌ها در نوع خود بی‌نظیر هستند و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در این مطلب می‌خواهیم به معرفی یکی از این کاخ‌ها بپردازیم که در کتیبه‌های تخت جمشید از آن با نام تچر یاد شده است. کاخ تچر یا تچرا قسمتی از مجموعه تخت جمشید است که در جنوب غربی آپادانا و رو به جنوب قرار دارد. این کاخ از نخستین کاخ‌هایی است که داریوش بزرگ دستور ساختش را داده است و اولین بنایی است که در مجموعه تخت جمشید کشف شد. البته باید گفت که قسمت اصلی این کاخ توسط داریوش بزرگ و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایار شاه و پلکان سنگی غربی به دستور اردشیر دوم بنا شده است.

 

طرح و ساختمان بنا

کاخ تچر روی سکویی بنا شده که ۲.۲۰ تا ۳ متر از کف آپادانا و حیاط مجاورش بلندتر است. طرحی مستطیل شکل دارد و شامل یک تالار مرکزی ۱۲ ستونی (۳ ردیف ۴ تایی﴾ با اتاق‌های کوچک جانبی، دو اتاق مربع شکل در شمال که هر یک چهار ستون داشته‌اند و اتاق‌های باریک و بلند جانبی و یک ایوان ۸ ستونی (دو ردیف چهارتایی﴾ در جنوب که به دو اتاق کناری چسبیده بوده می‌شود. در کتیبه‌ها از این کاخ به عنوان خانه زمستانی شاه یاد شده که البته چیزی که ویژگی‌های یک خانه زمستانی را از این کاخ برساند دیده نمی‌شود. کاخ تچر سنگ‌های خاکستری رنگ و پاک تراشی داشته به طوری که می‌شود عکس خود را در آن دید به همین دلیل در این اواخر به آن آینه خانه و یا تالار آینه نیز می‌گفتند.

در کاخ تچر از دالان‌های پرپیچ و خم خبری نیست و همه چیز به اندازه ساخته شده است. این کاخ محل زندگی داریوش بوده و پس از او نیز شاهان دیگر از آن استفاده کرده‌اند. دیوارهای کاخ از خشت خام بودند. از درگاه‌های زیاد کاخ تنها چهار درگاه در داشتند. چون این درگاه‌ها و قاب‌ پنجره‌ها از سنگ ساخته شده بودند، با وجود فرسایش‌های بادی و آبی در منطقه آسیب جدی به آن‌ها وارد نشده است.

ستون‌های کاخ تچر احتمالا از جنس چوب بوده چون چیزی هم از آن‌ها باقی نمانده است. کف اتاق‌ها را با فرش قرمز رنگ ویژه دوره داریوش پوشانده بودند که آثار آن در اتاق‌های شمالی یافت می‌شود. بر درگاه‌های اتاق‌های غربی سربازهای نیزه‌دار و سپرکش پارسی و بر درگاه‌های تالار مرکزی، داریوش بزرگ با خدمه‌اش حجاری شده‌اند.

در این حجاری می‌بینیم که تاج داریوش کنگره‌دار بوده است و رویه آن ورقه‌ای از طلا داشته است. علاوه بر این گفته می‌شود که زیورآلات این شاه هخامنشی مثل دستبند، یاره، طوق، گوشوار و نیز تزیینات لباسش نیز با فلزات گران‌بها در دل سنگ حجاری شده بود که سال‌ها بعد توسط اسکندر و همراهانش ربوده شد. طبق بررسی که محققان انجام داده‌اند لباس داریوش و سربازانش رنگ آمیزی­‌های زیبایی داشته است و روی آن باهنر سوزن‌گری تزیین شده بود.

از مهم‌ترین ویژگی‌های کاخ تچر، تناسب و هماهنگی جالب و ستودنی اجزای آن است که نشان از هنرمندی و در عین حال دقت و ظرافت مثال‌زدنی طراحان، معماران و سازندگان این بنای خارق‌العاده دارد؛ کاخی به دور از دالان‌های پرپیچ و خم، زیبا و درخشان به دلیل وجود سنگ‌های صیقل‌خورده، استوار به علت داشتن ستون‌های محکم که امروز از سالم‌ترین عمارات برجای‌مانده از مجموعه کاخ‌های تخت جمشید است.

 

 

سنگ نبشته­‌ها و کتیبه‌ها

کاخ تچر مثل یک موزه خطی بزرگ و بی‌نظیر است که از پارسی باستان گرفته تا خطوط پهلوی را در کتیبه‌ها و نقوش خود جای داده است.

 

 

بر روی دیواره‌های پلکان این کاخ نقش‌های گوناگونی دیده می‌شود. از کتیبه‌های مربوط به شاهان هخامنشی داریوش اول، خشایارشا و اردشیر سوم گرفته تا نقش‌های مربوط به شاهان پس از حکومت هخامنشیان. مثل شاپور دوم، عضدالدوله دیلمی، بهاءالدوله دیلمی، علی آققویونلو و سلطان ابراهیم میرزا تیموری که همه از خود کتیبه‌هایی در این کاخ بر جای گذاشته‌اند.

یک پلکان دو طرفه در جنوب بنا وجود دارد که از دو طرف به ایوان جنوبی می‌رسد. بر روی بدنه این قسمت نقش افرادی که بره، خوراکی یا ظروف آشپزخانه در دست دارند حکاکی شده است. این افراد یک در میان لباس پارسی و مادی پوشیده‌اند.

پارسی‌ها شالی به دور سر و گردن پیچیده‌اند که چانه‌هایشان را می‌پوشاند. بعضی با ریش و سبیل و تعدادی هم بدون ریش و سبیل هستند. بعضی از کارشناسان می‌گویند این نقش‌ها مربوط به خدمتگزاران دربار است. بعضی هم معتقدند به دلیل داشتن بره و حیوانات دیگری که در دست دارند، احتمالا باید تصویر مغان‌هایی باشند که بره قربانی را حمل می‌کنند.

تصویر زیر نمایی از سنگ نگاره فروهر را در کاخ تچر نشان می‌دهد.