سیر تا پیاز پیوند زنی گیاهان | معرفی بهترین پیوندها در باغبانی

پیوند زنی گیاهان یک تکنیک باغبانی است که در آن بخش‌هایی از دو گیاه مختلف به یکدیگر متصل می‌شوند تا به عنوان یک گیاه واحد به رشد خود ادامه دهند. این روش به باغبانان این امکان را می‌دهد تا ویژگی‌های مطلوب گیاهان گوناگون، مانند مقاومت بیشتر در برابر بیماری‌ها، باردهی بالاتر یا توانایی رشد در شرایط نامساعد را در یک گیاه واحد ترکیب کنند. همچنین به بهتر شدن تکثیر گیاهان کمک می‌کند. در این راهنما به بررسی جامع پیوند زدن و انواع مختلف آن و همچنین بهترین پیوندها در باغبانی می‌پردازیم:

• پیوند زبانه و شلاقی (Whip and Tongue Grafting)
• پیوند درختان به روش شکافی (Cleft Grafting)
• پیوند جوانه (Budding)
• پیوند پلی (Bridge Grafting)
• پیوند درختان به روش مجاورتی (Approach Grafting)

و ابزارهای مورد نیاز، نحوه انتخاب پایه مناسب و روش‌های پیوند زدن کاربردی برای باغ‌های ایرانی را شرح خواهیم داد.

انواع روش‌های پیوند زدن درختان و گیاهان

فرایند پیوند زدن درخت میوه، گل ها، گیاهان آپارتمانی، همه و همه باید با اصول و استراتژی‌های خاصی انجام شوند. حتی هنگام پیوند زنی باید به آفات باغی، خاک مناسب، زمان و فصل مناسب توجه کرد. در غیر این صورت نتیجه نهایی مطلوب نخواهد بود.

در ادامه بهترین روش‌های پیوند زنی گیاهان و درختان را بررسی می‌کنیم:

۱. پیوند زبانه و شلاقی (Whip and Tongue Grafting):

یکی از انواع پیوند زنی گیاهان که بیشتر برای درختان میوه به کار می‌رود، شامل ایجاد برش‌های اریب و هم‌اندازه بر روی پایه و پیوندک است. سپس، یک زبانه (برآمدگی کوچک) و یک شکاف (فرورفتگی کوچک) بر روی هر کدام ایجاد می‌شود تا به خوبی در یکدیگر چفت شوند. این نوع پیوند، سطح تماس وسیع‌تری را فراهم می‌کند که موجب تسریع در جوش خوردن پیوند می‌گردد. معمولاً این کار در اواخر زمستان تا اوایل بهار انجام می‌شود.

پیوند زبانه و شلاقی به دلیل ایجاد اتصال قوی بین پایه و پیوندک، یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای افراد مبتدی به شمار می‌رود و به بهبود سریع و موفقیت‌آمیز پیوند درختان کمک می‌کند. دقت در تمیز بودن برش‌ها و هم‌تراز کردن لایه‌های کامبیوم (بخش سبز رنگ زیر پوست) بسیار مهم است، زیرا فرآیند ترمیم و اتصال در این ناحیه صورت می‌گیرد.

۲. پیوند زنی گیاهان به روش شکافی (Cleft Grafting):

پیوند شکافی برای اتصال پیوندک به شاخه‌های قطورتر پایه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، یک شکاف در قسمت بالایی پایه ایجاد شده و پیوندک به صورت گوه در داخل آن قرار می‌گیرد. این روش برای احیای درختان مسن یا تغییر رقم درختان قدیمی مناسب است و بهترین زمان انجام آن، اواخر زمستان و در دوره خواب درخت می‌باشد.

پیوند شکافی اغلب برای افزودن شاخه‌های جدید به درختان مسن یا پرورش چند رقم مختلف بر روی یک درخت به کار می‌رود. این روش برای ایجاد درختان “سالاد میوه” (درختی که انواع مختلف میوه مانند سیب، گلابی و آلو تولید می‌کند) بسیار کارآمد است.

استفاده از چوب پیوندک سالم و اطمینان از اتصال محکم و تمیز برش‌ها از نکات کلیدی موفقیت این روش است.

۳. پیوند زنی گیاه به روش جوانه (Budding):

پیوند جوانه شامل انتقال و قرار دادن یک جوانه منفرد از گیاه مورد نظر بر روی پایه است. در روش پیوند T، یک برش به شکل حرف “T” بر روی پوست پایه ایجاد شده و جوانه پس از جدا شدن از شاخه، در داخل این شکاف قرار می‌گیرد.

این روش برای درختان میوه، گل رز و گیاهان زینتی رایج بوده و معمولاً در اواخر تابستان انجام می‌شود.

پیوند جوانه یک روش بسیار کارآمد است زیرا در مقایسه با سایر روش‌ها، به مقدار کمتری از مواد گیاهی (پیوندک) نیاز دارد. همچنین، روش مناسبی برای پیوند زدن تعداد زیادی گیاه به طور همزمان، به ویژه در صورت محدود بودن مواد پیوندک، محسوب می‌شود. پیوند جوانه اغلب برای تولید ارقام جدید گل رز و سایر گیاهان گلدار با گل‌های زیبا استفاده می‌شود. موفقیت در این روش به “لغزنده” بودن پوست پایه بستگی دارد؛ به این معنی که پوست باید به راحتی و بدون آسیب رساندن به لایه کامبیوم جدا شود.

۴. پیوند درختان به روش پلی (Bridge Grafting):

پیوند پلی برای ترمیم درختان آسیب دیده، مانند مواردی که پوست درخت توسط حیوانات کنده شده است، به کار می‌رود. در این روش، پیوندک‌ها در بالا و پایین ناحیه آسیب دیده پیوند زده می‌شوند تا یک “پل” ارتباطی ایجاد کنند که امکان جریان یافتن مواد مغذی را فراهم کرده و به بهبود درخت کمک کند.

این نوع پیوند به ویژه برای نجات درختانی که در اثر آفات یا حوادث دچار آسیب شده‌اند، مفید است.

کنده شدن پوست درخت می‌تواند جریان مواد مغذی و آب را مختل کرده و در نهایت منجر به مرگ درخت شود. با ایجاد پل در ناحیه آسیب دیده، مسیری برای ادامه جریان مواد مغذی ایجاد می‌شود که به ترمیم درخت کمک می‌کند.

استفاده از چندین پیوندک برای اطمینان از استحکام کافی پیوند درختان و حمایت از رشد درخت ضروری است.

۵. پیوند زنی گیاهان به روش مجاورتی (Approach Grafting):

پیوند مجاورتی زمانی انجام می‌شود که هر دو پایه و پیوندک در طول فرآیند پیوند زدن همچنان به گیاهان اصلی خود متصل هستند. این روش برای گیاهانی استفاده می‌شود که پیوند زدن آن‌ها با روش‌های دیگر دشوار است و به هر دو قسمت اجازه می‌دهد تا زمان موفقیت‌آمیز بودن پیوند، از گیاه مادر خود تغذیه کنند.

پیوند مجاورتی اغلب برای گیاهانی که پیوند زدن آن‌ها با روش‌های معمول دشوار است، مانند برخی از درختان زینتی یا گیاهانی که به تغییرات حساس هستند، به کار می‌رود. از آنجایی که هر دو پایه و پیوندک به سیستم ریشه خود متصل باقی می‌مانند، تا زمان اتصال موفقیت‌آمیز، مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند.

پس از اطمینان از جوش خوردن پیوند، پیوندک از سیستم ریشه اصلی خود جدا می‌شود.

ابزار و مواد مورد نیاز برای پیوند زنی گیاهان و درختان

برای انجام موفقیت‌آمیز پیوند زدن، به ابزار و مواد زیر نیاز خواهید داشت:

چاقوی پیوند زنی تیز

استفاده از یک چاقوی تیز، برش‌های صاف و تمیزی ایجاد می‌کند که برای برقراری پیوند مطلوب ضروری هستند. البته، باید این چاقوها را از نمایندگی‌های مجاز خریداری کنید تا کیفتشان مطلوب باشد.

متاسفانه خیلی از باغبان‌ها به اهمیت ابزار توجه نمی‌کنند. یعنی به سراغ چاقوها و ابزارهای بی‌کیفیت می‌روند و همین مسئله باعث خراب شدن تنه درختان و گیاهان می‌شود.

ما برای اینکه در خصوص این موضوع اطلاعات بیشتری کسب کنید به چند وبسایت مختلف سر زدیم و مقالاتشان را مطالعه کردیم. یکی از این وبسایت ها با نام tizaco.com چند مقاله مرتبط با چاقوی پیوندزنی و نحوه پیوند زدن درختان نوشته بود که از نظرمان مطلوب آمد. پیشنهاد می‌کنیم شما هم سری به آنها بزنید.

• نوار پیوند زنی یا کش‌های لاستیکی: این مواد برای ثابت نگه داشتن محل پیوند در طول دوره بهبودی به کار می‌روند.
• موم پیوند زنی گیاهان: موم پیوند درختان ، محل اتصال را می‌پوشاند تا رطوبت حفظ شده و از نفوذ آفات و عوامل بیماری‌زا جلوگیری شود.
• قیچی باغبانی: از این ابزار برای هرس کردن پایه (زیرپیوند) و پیوندک استفاده می‌شود.
• پایه (زیرپیوند) و پیوندک: انتخاب گیاهان سازگار برای دستیابی به یک پیوند موفقیت‌آمیز، اهمیت بسزایی دارد.
• محلول استریل کننده (مانند الکل مالشی): داشتن یک محلول استریل کننده برای تمیز نگه داشتن ابزارها مفید است. این کار به پیشگیری از انتقال بیماری‌ها کمک می‌کند، که به ویژه هنگام پیوند زدن چندین گیاه مختلف حائز اهمیت است.

داشتن یک فضای کار تمیز و در دسترس بودن مواد مناسب، تاثیر چشمگیری بر موفقیت پیوندهای شما خواهد داشت.

انتخاب پایه رویشی مناسب

انتخاب پایه رویشی مناسب یکی از مهم‌ترین مراحل در پیوند زدن گیاهان است. پایه رویشی به طور قابل توجهی بر رشد گیاه، میزان مقاومت آن در برابر بیماری‌ها و همچنین سازگاری آن با نوع خاک باغ شما تأثیر می‌گذارد. در ایران، برخی از پایه‌های رویشی رایج برای درختان میوه عبارتند از:

• سیب (Malus domestica): پایه‌های رویشی MM106 و M9 از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای درختان سیب به شمار می‌روند. MM106 یک پایه نیمه‌پاکوتاه کننده است و عملکرد خوبی در انواع مختلف خاک از خود نشان می‌دهد. در مقابل، M9 یک پایه پاکوتاه کننده است و برای باغ‌های کوچک‌تر یا کشت در گلدان انتخاب مناسبی است.
• مرکبات (Citrus spp.): نارنج سه برگ (Poncirus trifoliata) اغلب به عنوان پایه پیوند رویشی برای درختان مرکبات مورد استفاده قرار می‌گیرد و مقاومت قابل توجهی در برابر سرما ایجاد می‌کند.
• هسته‌دارها (Prunus spp.): پایه‌های رویشی حاصل از آلو معمولاً برای پیوند زدن گیلاس، هلو و شلیل به کار می‌روند، زیرا مقاومت خوبی در برابر بیماری‌های مختلف از خود نشان می‌دهند.

انتخاب یک پایه رویشی مناسب می‌تواند به گیاه کمک کند تا به طور بهتری با شرایط خاص باغ شما، از جمله نوع خاک و شرایط آب و هوایی، سازگار شود. به عنوان مثال، استفاده از یک پایه پیوند رویشی پاکوتاه کننده می‌تواند به کنترل اندازه نهایی درخت کمک کند، که این امر برای باغ‌های با فضای محدود یا برای کشت گیاه در گلدان بسیار ایده‌آل است. همچنین، انتخاب پایه‌ای که در برابر بیماری‌های شایع در منطقه شما مقاوم باشد، می‌تواند به کاهش نیاز به استفاده از درمان‌های شیمیایی و سموم کمک کند.

بهترین زمان پیوند زدن گیاهان چه زمانی است؟

زمان‌بندی برای پیوند موفقیت‌آمیز بسیار مهم است. در ایران، بهترین زمان برای پیوند درختان میوه اواخر زمستان تا اوایل بهار است، زمانی که هم پایه پیوند و هم پیوندک خواب هستند اما شروع به تورم جوانه‌ها می‌کنند. پیوند جوانه معمولاً در اواخر تابستان انجام می‌شود، زمانی که پوست به راحتی از چوب جدا می‌شود.

زمان مناسب برای پیوند می‌تواند به نوع گیاه و روش پیوند بستگی داشته باشد. برای بیشتر روش‌های پیوند، مهم است که پایه و پیوندک در مرحله رشد مشابهی باشند، بنابراین احتمال جوش خوردن آن‌ها بیشتر است. اواخر زمستان و اوایل بهار معمولاً ایده‌آل هستند زیرا گیاهان دوباره شروع به رشد می‌کنند که به بهبود پیوند کمک می‌کند.

در تابستان، پیوند جوانه موفقیت‌آمیزتر است زیرا کار کردن با پوست آسان‌تر است و قرار دادن جوانه را ساده‌تر می‌کند.

آموزش گام به گام پیوند زدن درختان:

1. آماده سازی پایه و پیوندک: پایه و چوب پیوندک سالم را انتخاب کنید. اطمینان حاصل کنید که پیوندک حداقل ۲-۳ جوانه سالم داشته باشد.
2. ایجاد برش‌ها: بسته به روش پیوند زدن، برش‌های لازم را روی پایه پیوند و پیوندک ایجاد کنید.
3. اتصال پیوندک و پایه: لایه‌های کامبیوم (بخش سبز درست زیر پوست) هر دو پایه و پیوندک را هم تراز کنید. این هم ترازی برای موفقیت پیوند بسیار مهم است.
4. محکم کردن پیوند: از نوار پیوند یا نوارهای لاستیکی برای نگه داشتن پیوند در جای خود استفاده کنید.
5. آب بندی پیوند: برای آب‌بندی نواحی در معرض و حفظ رطوبت، از موم پیوند استفاده کنید.
6. مراقبت‌های پس از پیوند: گیاه پیوند‌ زده‌ شده را در مکانی محافظت شده نگهداری کرده و به آن آب کافی بدهید. تا زمان بهبودی پیوند، آن را از شرایط آب و هوایی شدید محافظت کنید.

مراقبت‌های پس از پیوند برای موفقیت پیوند بسیار مهم است. گیاه پیوند زده شده باید در مکانی محافظت شده و دور از بادهای شدید یا دماهای بسیار بالا که می تواند به پیوند آسیب برساند، نگهداری شود. آبیاری باید با دقت انجام شود – به اندازه ای که گیاه سالم بماند اما نه آنقدر زیاد که باعث پوسیدگی پیوند شود.

بررسی منظم پیوند برای اطمینان از بهبودی مناسب نیز مهم است. اگر متوجه هرگونه مشکلی مانند خشک شدن یا آفات شدید، فوراً برای محافظت از پیوند اقدام کنید.

چالش‌های رایج در پیوند زدن و راه حل‌های آن‌ها:

• تماس ضعیف لایه زاینده (کامبیوم): اگر لایه‌های زاینده به درستی در کنار یکدیگر قرار نگیرند، پیوند موفق نخواهد بود. راه حل: اطمینان حاصل کنید که برش‌ها دقیق باشند و لایه‌های زاینده به درستی با هم همتراز شوند.
• خشک شدن: اگر محل پیوند به خوبی مهر و موم نشود، ممکن است خشک شود. راه حل: همیشه از موم پیوند برای پوشاندن و مهر و موم کردن قسمت‌های بریده شده استفاده کنید.
• ناسازگاری پایه و پیوندک: همه گیاهان با یکدیگر سازگار نیستند. راه حل: قبل از انجام پیوند، در مورد سازگاری گیاهان مورد نظر تحقیق کنید.
• آفات و بیماری‌ها: پیوندهای تازه زده شده در برابر آفات و بیماری‌ها آسیب‌پذیر هستند. راه حل: با استفاده از موانع فیزیکی یا قارچ‌کش‌ها از ناحیه پیوند محافظت کنید.
• شرایط نامناسب محیطی: پیوندها برای التیام یافتن به شرایط مناسبی از جمله رطوبت و دما نیاز دارند. اگر هوا خیلی خشک باشد، پیوند پیش از آنکه فرصت جوش خوردن پیدا کند، خشک می‌شود. راه حل: استفاده از موم پیوند و نگهداری گیاه پیوند شده در یک محیط مرطوب می‌تواند به جلوگیری از خشک شدن کمک کند.

نکته: در برخی موارد، ممکن است پیوند در تلاش اول موفقیت‌آمیز نباشد. با تمرین بیشتر، در ایجاد برش‌های تمیز و همترازی صحیح لایه‌های زاینده مهارت بیشتری کسب خواهید کرد.

نکاتی برای پیوند موفق درختان

• با گیاهان آسان برای پیوند زدن شروع کنید: اگر در زمینه پیوند زدن گیاهان تازه‌کار هستید، بهتر است کار خود را با گیاهانی که پیوند زدن آن‌ها نسبتاً آسان است، مانند درخت سیب، آغاز کنید. احتمال موفقیت در پیوند این نوع گیاهان بیشتر است.
• ابزار پیوند زنی را تمیز و استریل نگه دارید: قبل از انجام عمل پیوند، حتماً ابزارهای مورد استفاده خود را به خوبی تمیز و استریل کنید. این کار به جلوگیری از انتقال بیماری‌ها از یک گیاه به گیاه دیگر کمک می‌کند و شانس موفقیت پیوند را افزایش می‌دهد.
• از پیوندک سالم و مرغوب استفاده کنید: برای داشتن بهترین نتیجه در پیوند زدن، پیوندک‌هایی را انتخاب کنید که از گیاهان سالم، قوی و عاری از هرگونه بیماری تهیه شده باشند. کیفیت پیوندک نقش مهمی در موفقیت نهایی دارد.
• صبور و پیگیر باشید: هنر پیوند زدن گیاهان نیازمند تمرین و تجربه است. اگر در تلاش‌های اولیه خود به نتیجه مطلوب نرسیدید، دلسرد نشوید و به تمرین و کسب تجربه ادامه دهید. با گذشت زمان و کسب مهارت، موفقیت‌های بیشتری کسب خواهید کرد.
• از محل پیوند محافظت کنید: پس از انجام پیوند، اطمینان حاصل کنید که محل پیوند به خوبی در برابر آفات، حشرات و شرایط نامساعد آب و هوایی (مانند سرمای شدید یا گرمای سوزان) محافظت می‌شود. این کار به تسریع روند بهبودی و اتصال پیوند کمک می‌کند.

پس از انجام پیوند، به صورت دوره‌ای و منظم محل اتصال پیوندک به پایه را بررسی کنید تا مطمئن شوید که روند ترمیم به خوبی پیش می‌رود و علائمی از ناسازگاری یا مشکل وجود ندارد. در صورت مشاهده هرگونه مشکل، برای رفع آن به سرعت اقدام کنید.

نتیجه‌گیری

در این مقاله با آموزش پیوند زنی گیاهان همراه شما عزیزان بودیم. پیوند زدن، فن باغبانی قدرتمندی است که به باغداران امکان می‌دهد تا ویژگی‌های برتر گیاهان گوناگون را با یکدیگر ترکیب کرده، میزان باردهی را افزایش دهند و گیاهان را با شرایط محیطی خاص سازگار کنند. چه به منظور پرورش درختان میوه برای باغچه خانگی خود پیوند زنی می‌کنید و چه در حال آزمایش با گیاهان زینتی هستید، آشنایی با تکنیک‌های متنوع پیوند زدن و رعایت بهترین شیوه‌ها، کلید موفقیت شما خواهد بود. با صرف زمان و تمرین مستمر، می‌توانید در هنر پیوند زدن ماهر شده و از تمامی مزایای آن در باغ خود بهره‌مند شوید.

برای کسب نکات باغبانی بیشتر و دسترسی به راهنماهای جامع، به وب‌سایت tizaco.com مراجعه کرده و سفر هیجان‌انگیز خود در دنیای پیوند زدن را از همین امروز آغاز کنید!