ستاره | سرویس عمومی – قانون و نظام انتخابات ریاست جمهوری آمریکا یکی از منحصرد به فردترین نظامهای انتخاباتی است. بیشتر مردم جهان اطلاعات چندانی از نحوه برگزاری این انتخابات، چگونگی رای گیری و… ندارند. این که رایهای الکترال چگونه عمل کرده و در واقع رئیس جمهور چگونه انتخاب میشود همواره برای مردم جهان مبهم بوده است.
نامزد اولیه برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا چه شرایطی باید داشته باشد؟
بنا بر قانون اساسی آمریکا، تنها کسانی که در آمریکا متولد شده، دستکم سنشان سی و پنج سال بوده و مدت چهارده سال ساکن این کشور بودهاند، میتوانند داوطلب نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شوند، ولی این برداشت که هر کسی میتواند برای این سمت اعلام آمادگی کند درست نیست. بر اساس اصلاحیه بیست و دوم قانون اساسى آمریکا (مصوب۱۹۵۱) دوره ریاست جمهوری آمریکا به دو دوره ۴ ساله محدود شده است و یک رئیس جمهور نمیتواند بیش از دو دوره رئیس جمهور باشد. معاون رئیس جمهور هم در این کشور علاوه بر داشتن حق جانشینى، رئیس مجلس سنا نیز هست.
از اعلام آمادگی نامزد تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا
- در حدود یکسال و نیم پیش از برگزاری انتخابات، نامزدها، قصد خود را برای ورود به این رقابتها به صورت رسمی اعلام میکنند.
- در فصل تابستانِ یکسال پیش از برگزاری انتخابات تا بهار سال بعد (فصل بهاری که قرار است در آن سال انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار شود) کارزارهای انتخاباتی و مناظرات حزبی در سطح ایالتی برگزار میشود و نامزدها تلاش میکنند با تبلیغات، اعلام سیاستها و انتقاد از رقبای درون حزبی، اقبال اعضای حزبشان را به خود جلب کنند.
- از یکسال تا ۶ ماه قبل از انتخابات اصلی، انتخابات ایالتی درون حزبی برای انتخاب «نمایندگان حزبی» که نهایتا در «مجمع ملی» شرکت میکنند، برگزار میشود.
- از جولای (تیرماه) تا اوایل سپتامبر (شهریور ماه) سال برگزاری انتخابات، احزاب آمریکایی «مجمع ملی» خود را برگزار کرده و طی آن «نمایندگان حزبی» منتخب از ایالتهای مختلف، نامزد نهایی حزب را برای رقابتهای ریاست جمهوری انتخاب میکنند.
- از سپتامبر (شهریور ماه) تا اوکتبر (مهر ماه) سالِ برگزاری انتخابات، کارزارهای تبلیغاتی و مناظرات نامزدهای ریاست جمهوری این کشور برگزار میشود.
- در اوایل نوامبر (۱۰ آبان ماه به بعد همواره سهشنبه پس از اولین دوشنبه ماه نوامبر)، انتخابات عمومی ریاست جمهوری برگزار شده و شهروندان آمریکایی در هر ایالت به نامزدهای متقاضی عضویت در کالج الکترال رأی میدهند.
- در اوایل دسامبر (آذر ماه) اعضای کالج الکترال، برای انتخاب رئیس جمهوری و معاون رئیس جمهوری رأی میدهند.
- اوایل ژانویه (دی ماه) سال بعد از برگزاری انتخابات، کنگره آمریکا به ریاست معاون وقت رئیس جمهوری این کشور، آرای کالج الکترال را شمارش میکند.
- ۲۰ ژانویه (یکم بهمن ماه) سال بعد از برگزاری انتخابات، مراسم تحلیف رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده آمریکا برگزار میشود.
کالج های انتخاباتی یا کالج الکترال به چه معنایی هستند؟
طبق اصل ۲ قانون اساسی ایالات متحده ، تعداد اعضاي كالج هاي انتخاباتي در هر ايالت برابر است با تعداد نمايندگان آن ايالت در مجلس سنا و مجلس نمايندگان . جمع این افراد طبق قانون اساسی ۵۳۸ نفر تعیین شده است. روش انتخاب اين افراد نيز همانند روش انتخاب اعضاي مجالس قانونگذاري در هر ايالت مي باشد، لذا از اين جهت انتخاب اعضاي كالج ها در برخي ايالات مستقيم و در برخي ديگر غيرمستقيم و بعضا توسط مجالس ايالتي صورت می گیرد.(در۶ ایالت امریکا اعضای کالج های انتخاباتی توسط مجالس ایالتی انتخاب می شوند که به این ایالات در اصطلاح “کاکس” می گویند).
اعضاي اين كالج ها نبايد از بين سناتورها، اعضاي مجلس نمايندگان و اشخاصي باشند كه داراي دفاتر تجاري يا غيرتجاري در آمريكا مي باشند.همین طور نظامیان و کارمندان دولت فدرال نیز نمی توانند عضو کالج های انتخاباتی شوند.به دليل دوري جستن از تأثيرپذيري سیاسی، اعضاي اين كالج ها بايد در ايالات خود گرد هم آيند و فرد مورد نظر را انتخاب كنند. از این رو قبل از روز انتخاب نهایی هیچ جلسه مشترکی برای گردهم آیی اعضای کالج های انتخاباتی ایالت های مختلف ترتیب داده نمی شود و فقط كنگره مي تواند روزي مشخص را براي برگزاري جلسات و برگزيدن رئيس جمهور تعيين نمايد.
براي انتخاب رئيس جمهور نيز اكثريت آراي اعضاي كالج ها نياز است.که حدنصاب آن ۲۷۰ رای اعضای کالج انتخاباتی است(از مجموع ۵۳۸ عضو).
رای مردم چگونه محاسبه میشود؟
وقتی مردم در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رأی میدهند، در واقع با این رأی به نمایندگانشان در کالج الکترال که شامل ۵۳۸ عضو است، حکم میکنند که به چهکسی رأی دهند. یعنی نمایندگان کالج الکترال از خودشان حق رأی ندارند و رأیشان نمادین است و متعلق به نامزدی است که مردم همان ایالت او را انتخاب کردهاند. مثلا اگر مردم فلوریدا کلینتون را انتخاب کنند، نمایندگان آنها در کالج الکترال نمیتوانند با اختیار خودشان مثلا به ترامپ رأی دهند.
اینکه هر ایالت چه تعداد نماینده در کالج الکترال دارد به جمعیت آن ایالت و نسبت آن به کل کشور بستگی دارد. ایالتهای پرجمعیتی مانند کالیفرنیا، تگزاس، نیویورک، فلوریدا، پنسیلوانیا و ایلینویز که بیشترین جمعیت را در میان ایالتهای آمریکا دارند، بیشترین آرای الکترال را هم بهخود اختصاص دادهاند. کالیفرنیا با ۳۷میلیون نفر، ۵۵آرای الکترال دارد. یعنی هم در فهرست جمعیتی اول است و هم در فهرست آرای تعیینکننده رئیسجمهور. این براساس تعریف مفهوم دمکراسی که حکومت اکثریت بر اقلیت است برنامهریزی شدهاست. ورمونت با ۶۰۰هزار نفر جمعیت تنها سه رأی الکترال دارد.
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا (انتخابات نهایی)
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در واقع شامل برگزاری ۵۱ انتخابات مجزا در ۵۰ ایالت به علاوه پایتخت این کشور است. در این ۵۱ منطقه، رأیدهندگان به نامزدهای عضویت در «کالج الکترال» رأی میدهند، کسانی که از پیش وعده دادهاند که به کدام یک از نامزدهای ریاست جمهوری رأی خواهند دارد؛ در واقع رأیدهندگان هنگام انداختن برگه رأی خود، در اکثر ایالتها، نام نامزدهای عضویت در کالج الکترال را نمینویسند، بلکه برگههایی را به صندوق رأی میاندازند که در روی آن نوشته «رأی دهنده به فلان نامزد ریاست جمهوری». پس از برگزاری انتخابات محلی در ۵۱ منطقه آمریکا، اعضای انتخاب شده، کالج الکترال را تشکیل میدهند.
در ۴۸ ایالت آمریکا، وقتی که یک نامزد بتواند اکثریت آرای شهروندان این کشور را کسب کند، تمامی سهمیه الکترال آن ایالت را آن خود میکند. برای مثال اگر ۵۱ درصد شرکتکنندگان در انتخابات ایالت نیویورک به کلینتون (در واقع به افرادی که اعلام کردهاند که در کالج الکترال به کلینتون رأی میدهند) رأی دهند، تمامی سهمیه ایالت نیویورک در کالج الکترال به کلینتون (حامیان کلینتون) اختصاص پیدا میکند در اصل ” WINNER TAKES ALL“که بر گردان فارسی آن در واقع عبارت “برنده همه چیز را می برد” مصداق اینگونه رای گیری است. تنها در دو ایالت نبراسکا و ماین، سهمیه ایالتی تاحدی براساس درصد رأیدهندگان توزیع میشوند.
نتیجه نهایی شمارش آرا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا
پس از ارسال آراء به كنگره، مرحله نهايي انتخابات انجام مي پذيرد. دو مجلس سنا و نمايندگان در نشست مشترك خود(که در ۶ ژانويه آن سال و در ساعت ۱ بامداد برگزار مي شود) آرا را شمرده و رییس جمهور ایالات متحده را به مردم معرفی می کنند. معاون رئيس جمهور كه به عنوان رئيس سنا مي باشد، آراء را باز نموده و آنها را به اعلام كنندگان (۴نفر) جهت اعلام عرضه مي كند. چنانچه کسی به فرآیند انتخاب رییس جمهور اعتراضي داشته باشد بايد آن اعتراض را مکتوب کرده و آن اعتراض به طور مشترک از جانب ۱ عضو مجلس سنا و ۱ عضو مجلس نمایندگان به انجام برسد. نامزدي كه اكثريت آراء را داشته باشد (۲۷۰ از ۵۲۸ رأی كالج ها) به عنوان رئيس جمهور معرفي مي گردد.
در صورتی که هیچ کدام از نامزدها اکثریت لازم(۲۷۰ رای الکترال) را کسب نکنند رئيس جمهور از بين سه نفر آخر توسط مجلس نمايندگان و معاون رئيس جمهور از سوي سنا برگزيده میشود.
حال باید دید در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا (سال ۲۰۱۶) از بین دو کاندیدا یعنی هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ کدام یک میتوانند بر مسند ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا تکیه زنند.