حقایق مهم خاک جزیره هرمز و باورهای اشتباه درباره آن

جنوب کشورمان شگفتی‌های بسیاری دارد و دیدنی‌ها و عجایب جزیره زیبای هرمز هم از جمله آن است. شاید عجیب و باورنکردنی به نظر برسد که این جزیره تماشایی، دارای خاکی خوراکی است که در طبخ برخی از غذاها از آن استفاده می‌کنند؛ خاک جزیره هرمز موسوم به خاک گلَک از جمله شگفتی‌های زمین‌شناسی این جزیره دیدنی است، رنگی قرمز دارد و به عنوان ادویه برای پخت غذاهای محلی هرمز و نیز انواع خوراکی‌های سنتی مانند تُمشی استفاده می‌شود. در این بخش از مجله ستاره درباره تنها خاک خوراکی جهان که در جزیره هرمز وجود دارد، توضیحاتی ارائه داده‌ایم.

رنگ خاک خوراکی جزیره هرمز و علت آن

اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، خاک جزیره هرمز زرد و قرمز است که دلیل آن وجود ترکیب‌های شیمیایی مختلف نظیر اکسیدهای فلزی و انواع ناخالصی‌ها مانند ناخالصی‎های نمک است؛ زمانی که نمک‌ها به غیر از سدیم کلرید ترکیبی داشته باشد، رنگ‌هایی مانند زرد، قرمز، لیمویی، صورتی، بنفش و آبی ایجاد می‌کند. ترکیبات و ناخالصی‌های غالب در خاک خوراکی جزیره هرمز به‌گونه‌ای است که رنگ آن را در طیف قرمز و زرد قرار می‌دهد.

چگونه از خاک خوراکی هرمز سس تهیه می‌کنند؟

برای تهیه سس از خاک سرخ خوردنی جزیره، محلیان خاک در آب حل کرده و به محلول قرمز به‌دست‌آمده پس از ته‌نشینی خاک اضافی، نمک اضافه می‌کنند. سسی که با استفاده از این روش به دست می‌آید، برای طبخ انواع غذای سنتی هرمز استفاده می‌شود و طعم و رنگ آن در بسیاری از این غذاها مشهود است.

کاربرد خاک هرمز در غذاهای جنوبی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، مردم جزیره از گلک یا خاک خوراکی که از کوه‌های سرخ استخراج می‌شود، به عنوان ادویه یا برای پخت انواع غذاهای محلی مانند سوراغ استفاده می‌کنند. ضمنا ترشی و سس نیز از جمله چاشنی‌هایی است که در تهیه آن از خاک خوراکی جزیره استفاده می‌شود.

سایر موارد استفاده خاک خوراکی هرمز

کاربرد گلک یا خاک خوراکی جزیره هرمز، از بهترین جاذبه‌های گردشگری جنوب ایران، تنها به مصارف غذایی محدود نمی‌شود؛ خوب است بدانید محلیان از این خاک برای ساخت انواع صنایع دستی زیبا و هنرمندانه و نیز تولید انواع رنگ به‌ویژه رنگ‌های ضدزنگ استفاده می‌کنند. خوب است بدانید این خاک در گذشته صادر می‌شد و در تهیه محصولاتی مانند انواع محصولات آرایشی‌بهداشتی، رنگ و سرامیک کاربرد داشت. امروزه با هدف جلوگیری از هرگونه آسیب به طبیعت جزیره، صادرات خاک خوراکی متوقف شده است.

باورهای اشتباه درباره خاک جزیره هرمز

درباره خاک هرمز و کاربرد آن اشتباهاتی وجود دارد که ناشی از موارد خاص استفاده و نادر بودن این پدیده در سطح جهانی است. در ادامه به سه موزد از باورهای نادرست پیرامون خاک جزیره هرمز می‌پردازیم. 

مغذی بودن خاک خوراکی هرمز

تاکید بیش‌ازحد روی مغذی بودن این خاک و در نتیجه استفاده بسیار زیاد از آن یکی از اشتباهات رایجی است که درباره خاک جزیره هرمز وجود دارد. با این‌که این خاک بسیار منحصربه‌فرد است و در تهیه بسیاری از غذاهای محلی استفاده می‌شود، اما مصرف بیش‌ازحد آن به دلیل داشتن مقادیری از ترکیبات شیمیایی خاص می‌تواند منجر به مشکلات و اختلالات گوارشی گردد.

خواص درمانی خاک خوراکی

بر خلاف باور بسیاری از مردم، خاک خوردنی جزیره هرمز خواص دارویی و درمانی چندانی ندارد. همان‌طور که اشاره کردیم، این خاک تنها به عنوان یک ادویه و اغلب با هدف ایجاد رنگی مطلوب در برخی از غذاهای جنوبی و چاشنی‌ها استفاده می‌شود و دارویی برای درمان بیماری‌ها نیست.

حاصلخیز بودن خاک جزیره هرمز 

باور اشتباه دیگر نیز درباره حاصلخیز بودن خاک رنگی هرمز و مناسب بودن آن برای کشت محصول است. گفتنی است خاک لازم برای کشاورزی شرایطی خاص و استانداردهایی ویژه دارد و هر خاکی برای این هدف مناسب نیست. خاک جزیره هرمز هم به خودی خود حاصلخیز نیست و برای کشت و زرع نیاز به اصلاح خاک دارد.