مهم‌ترین علل افت تحصیلی دانش‌آموزان + راه‌حل‌های کاربردی

پایین آمدن نمرات دانش‌آموزان در طول دوره تحصیل‌شان دلایل گوناگونی دارد. منشا بعضی از این علل، عوامل درونی است؛ به عنوان مثال، ممکن است افت تحصیلی به پایین بودن انگیزه و روحیه نوجوان، عدم تمرکز در درس خواندن یا عدم آمادگی ذهنی برای یادگیری دروس مربوطه برگردد. بعضی مواقع هم افت تحصیلی نوجوانان از شرایط بیرونی مانند وضعیت زندگی خانوادگی و تنش‌های مربوط به آن، تاثیرات جامعه و یا حتی محیط مدرسه و نحوه آموزش نشات می‌گیرد. در این بخش از ستاره به مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان پرداخته‌ایم و سپس راهکارهای موثر برای حل این مسئله را هم توضیح داده‌ایم، با ما همراه باشید.

علل اصلی افت تحصیلی دانش‌آموزان

دوران تحصیل در مدرسه قسمت عمده‌‎ای از زندگی نوجوانان را شکل می‌دهد و وضعیت درسی دانش‌آموزان در این برهه حساس، از این جهت که می‌تواند تا حدود زیادی روی علاقه‌مندی یا عدم علاقه آنان به مطالعه و یادگیری، بروز استعدادها، هدف‌گذاری درست، پیدا کردن مسیر شغلی و موفقیت آن‌ها در آینده تاثیرگذار باشد، بسیار مهم و حساس است. هر مشکلی که در روند درس خواندن نوجوانان اختلال ایجاد کند و موجب افت تحصیلی‌شان شود، باید به‌موقع بررسی و رفع گردد. در ادامه مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است منجر به افت تحصیلی دانش‌آموزان شود را شرح داده‌ایم. 

اعتمادبه‌نفس پایین

اعتمادبه‌نفس پایین از عوامل درونی موثر در افت تحصیلی دانش‌آموزان است. نوجوانی که خودباوری پایینی داشته باشد، نمی‌تواند به‌درستی نقاط قوت و توانمندی‌های خود را ببیند؛ در نتیجه تمام تمرکز او به ضعف‌هایش معطوف شده و برای پیشرفت تحصیلی خود تلاشی نخواهد کرد.

بی‌انگیزگی برای درس خواندن

در صورتی که دانش‌آموز نسبت به مطالعه بی‌علاقه بوده و برای تقویت نمرات خود هیچ انگیزه‌ای نداشته باشد، با افت تحصیلی مواجه خواهد شد. بی‌انگیزگی برای درس خواندن در دانش‌آموزان دلایل مختلفی دارد؛ بی‌هدف بودن یا داشتن اهداف اشتباه و مغایر با علاقه‌مندی و استعداد دانش‌آموز، ترس از شکست، اهمال‌کاری و حتی افسردگی می‌تواند از دلایل بی‌انگیزگی نوجوانان برای درس خواندن و در نتیجه افت تحصیلی آنان شود.

برای آشنایی بیشتر و شناخت راه‌های ایجاد انگیزه در نوجوانان می‌توانید به این مطلب در ستاره مراجعه کنید: راهکارهای ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برای درس خواندن 

شرایط نامساعد جسمی

دانش‌آموزانی که در بینایی یا شنوایی خود ضعف داشته باشند و یا از هرگونه مشکل و بیماری مزمن جسمانی رنج ببرند، به دلیل آسیب‌پذیرتر بودن، نسبت به بقیه بیشتر مستعد افت تحصیلی و گرفتن نمرات غیر قابل قبول هستند. در صورت عدم رسیدگی به وضعیت این دانش‌آموزان، ممکن است آن‌ها به‌راحتی انگیزه خود را برای مطالعه بیشتر از دست بدهند و از لحاظ درسی افت کنند. در چنین شرایطی لازم است والدین با چاره‌جویی برای حل مشکلات جسمی نوجوان خود و بهبود بیماری او، برای کمک به فرزند برای موفقیت تحصیلی اقدام کرده و به بهبود روند تحصیلی‌اش سرعت دهند. 

شرایط نامساعد روانی و ذهنی

اختلالات روانی و ذهنی مانند اضطراب اجتماعی، افسردگی دوره نوجوانی، انعطاف‌ناپذیر بودن، پرخاشگری و موارد مشابه روی عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان تاثیر منفی گذاشته و به‌مرور موجب افت تحصیلی آنان می‌شود. بدیهی است که نوجوان افسرده یا مضطرب به‌مرور بی‌انگیزه می‌شود، نمی‌تواند به‌خوبی روی دروس جدید تمرکز کند و در نتیجه نمرات پایینی می‌گیرد. در این شرایط دانستن طرز رفتار مناسب با نوجوان افسرده یا بهترین روش برخورد با نوجوان پرخاشگر و عصبی برای والدین کاربردی خواهد بود. 

عدم آشنایی کافی با روش‌های درست مطالعه و بی‌برنامگی

عدم اطلاع از روش‌ها و شرایط مناسب برای آموختن درس‌ها و مباحث و هم‌چنین نداشتن برنامه درست مطالعه روزانه، باعث پایین آمدن نمرات دانش‌آموزان و افت تحصیلی خواهد شد. دانش‌آموزانی که روش مطالعه مفهومی را بلد نیستند و سعی می‌کنند مباحث را فقط حفظ کنند تا در آزمون‌های پیش رو نمره قبولی بگیرند، در نهایت از درس خواندن دل‌زده می‌شوند. مطالعه نادرست و غیراصولی از رایج‌ترین علل افت تحصیلی و پایین آمدن معدل نوجوانان است.

بی‌هدف بودن

بسیاری از دانش‌آموزان هدف خود از درس خواندن را نمی‌دانند و با این‌که به مطالعه و آموختن علاقه دارند، به‌طور مشخص برای خود هدف‌گذاری نکرده‌اند و چشم‌اندازی دقیق از آینده تحصیلی خود ندارند. دانش‌آموزی که هدف خود از درس خواندن را نداند، در نهایت مسیر خود را گم می‌کند و ممکن است نسبت به تحصیل دلسرد شده و با افت تحصیلی رو به رو شود.

اهمال‌کاری و مدیریت نادرست زمان

بعضی از دانش‌آموزان در طول ترم به‌خوبی درس نمی‌خوانند و مطالعه دروس را به شب امتحان موکول می‌کنند. بسیاری از آنان نیز تکالیف درسی را به‌خوبی انجام نداده و اشکالات خود را به‌موقع برطرف نمی‌کنند، در نتیجه در امتحانات عملکردی قابل قبول ندارند و دچار افت تحصیلی می‌شوند. اطلاع از استراتژی‌های عملی برای درمان اهمال‌کاری تحصیلی می‌تواند در این مورد راهگشا باشد. 

استفاده زیاد و نادرست از گوشی هوشمند و فضای مجازی

یکی از مشکلاتی که خانواده‌های دارای فرزند محصل امروزه با آن مواجه هستند، زیاده‌روی نوجوان‌شان در استفاده از گوشی موبایل و وقت‌گذرانی بیش‌ازحد در فضای مجازی است. این مورد و هم‌چنین مشغولیت بیش از اندازه به بازی‌های کامپیوتری می‌تواند منجر به حواس‌پرتی و از بین رفتن تمرکز کافی، عدم مطالعه دروس تازه و نهایتا افت تحصیلی دانش‌آموزان شود.

هم‌چنین بخوانید: ۱۰ نکته برای درمان عدم تمرکز در نوجوانان

راهکارهای جبران افت تحصیلی

افت تحصیلی به هر دلیلی که اتفاق افتاده باشد، در صورت همکاری خوب و به‌موقع والدین و مربیان و کمک به دانش‌آموز برای بهتر درس خواندن و تقویت او، قابل جبران است. در ادامه به راهکارهایی کاربردی و موثر برای بالا بردن نمرات و جبران افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌پردازیم.

تقویت اعتماد به نفس

برای جبران نمرات ضعیف و گرفتن نتایج بهتر در امتحانات، لازم است در قدم اول اعتماد به نفس دانش‌آموز تقویت شود. برای تقویت اعتماد به نفس نوجوانان می‌توان از آموزش مثبت‌اندیشی و تمرکز روی نقاط قوت به نوجوان شروع کرد. هم‌چنین ورزش کردن در سلامت روان و ارتقاء اعتماد به نفس افراد موثر است. با در نظر داشتن این نکته و برنامه‌ریزی برای تحرک به اندازه و ورزش می‌توان انرژی و اعتماد به نفس نوجوانان را تقویت و ذهن آنان را برای یادگیری بهتر دروس، پذیرا و آماده نمود.

مطالعه متمرکز و درست

بعضی از دانش‌آموزان با وجود اختصاص دادن ساعاتی طولانی به مطالعه، نتایج دلخواه خود را در امتحانات نمی‌گیرند که این مورد به دلیل آشنا نبودن با روش‌های درست درس خواندن است. آشنایی با روش‌های اصولی مطالعه مانند روش مطالعه بدون فراموشی و هم‌چنین حفظ تمرکز حین آموختن نکات تازه و درس‌های جدید، به دانش‌آموز کمک می‌کند که افت تحصیلی خود را جبران کرده و نمرات بهتری کسب کند. مطالعه غیرهدفمند و خسته‌کننده که فقط به قصد حفظ کردن مطالب صورت بگیرد، نهایتا دانش‌آموز را از درس دل‌زده و فراری می‌کند. آموزش بهترین روش برای درس خواندن کودک توسط والدین و یا مربیان مانند خواندن همراه با یادداشت‌برداری، خط کشیدن زیر نکات مهم و خلاصه‌نویسی می‌تواند دانش‌آموز را به درس خواندن مشتاق‌تر کند. 

تعیین محیطی مطلوب برای مطالعه

برای افزایش بهره‌وری هنگام درس خواندن و یادگیری موثرتر با تمرکز بیشتر، بهتر است محیطی آرام و دور از تنش و صداهای بلند برای درس خواندن دانش‌آموزان در خانه توسط والدین فراهم شود. لازم است عوامل حواس‌پرتی مانند گوشی و لپ‌تاپ از محیط مخصوص درس خواندن نوجوان دور باشد.

هدف‌گذاری

هدف‌گذاری صحیح و دقیق و تلاش در راستای آن می‌تواند برای دانش‌آموزان یک انگیزه باشد؛ با تعیین هدفی متناسب با علاقه و توانمندی دانش‌آموز و برنامه‌ریزی درسی مناسبی که خسته‌کننده نباشد و او را به این هدف نزدیک کند، می‌توان به علاقه‌مند شدن نوجوان به تحصیل، بهتر درس خواندن و در نتیجه جبران افت تحصیلی کمک کرد.

استفاده از آموزش‌های متنوع

منابع کمک‌آموزشی مانند ویدیوهای آموزشی که مباحث درسی را به‌صورتی خلاقانه و جذاب تدریس می‌کند و نکات کلیدی را مرور می‌کند، می‌تواند نوجوانان را به درس خواندن بیشتر علاقه‌مند کند. هم‌چنین درس خواندن به‌صورت گروهی و نیز استفاده از نمودارها، پوسترها و فلش‌کارت‌ها برای آموزش به رشد بهتر دانش‌آموز و پیدا کردن درک عمیق‌تری از مباحث جدید، کمک می‌کند. به دنبال ایجاد علاقه‌مندی، انگیزه محصل برای درس خواندن افزایش یافته و بیشتر از قبل برای مطالعه اشتیاق نشان می‌دهد و نهایتا با مطالعه بیشتر، نمرات بالاتری کسب خواهد کرد.

تشویق کردن

یکی از راهکارهای ساده اما بسیار موثر در جبران نمرات پایین دانش‌آموزان، تحسین آن‌ها و دادن جایزه در صورت پیشرفت است؛ در واقع زمانی که دانش‌آموز متوجه شود درس خواندن و گرفتن نمرات خوب دیده شده و مورد تشویق قرار می‌گیرد، برای یادگیری بیشتر و جبران افت تحصیلی خود انگیزه‌ای مضاعف می‌یابد و بیشتر تلاش می‌کند. لازم است این تشویق و تحسین هم از سوی والدین و هم از طرف مربیان باشد.

شرکت در جلسات مشاوره

در صورت وجود مشکلات خاص ذهنی یا روانی مانند پرخاشگری، انعطاف‌ناپذیر بودن، اضطراب بیش‌ازحد و یا افسردگی، والدین می‌بایست به همراه فرزندشان به یک مشاور خوب و حرفه‌ای در این زمینه مراجعه کنند. در اکثر مواقع پس از بررسی مشکل توسط مشاور و اقدام به حل و فصل آن با جلسات متعدد روان‌درمانی و یا مشاوره، مشکل تحصیلی دانش‌آموز هم حل می‌شود و به مرور زمان می‌تواند افت تحصیلی خود را جبران کند.

با یک کلیک در ستاره بخوانید: بهترین ساعت درس خواندن برای دانش‌آموزان

نقش والدین در افت تحصیلی دانش‌آموزان

هرگونه بیماری جسمی یا روانی در والدین، اختلافات خانوادگی، مشاجره و جو نامساعد در محیط خانه، شرایط اقتصادی نامناسب و هر چیز دیگری که باعث شود والدین نتوانند برای کمک به پیشرفت تحصیلی فرزند محصل‌شان کاری انجام دهند و به اندازه کافی برای او وقت بگذارند، در نهایت منجر به افت تحصیلی دانش‌آموز خواهد شد.

نقش معلم در افت تحصیلی دانش‌آموزان

شیوه تدریس معلم و رفتار او در کلاس درس، رابطه مستقیمی با علاقه‌مند شدن دانش‌آموزان به مطالعه و انگیزه آن‌ها برای درس خواندن دارد. زمانی که معلم از روش‌های سخت‌گیرانه و خشک برای تدریس استفاده کند و در آموزش مباحث خلاقیت نداشته باشد، محصلین نسبت به مطالعه بی‌علاقه شده، انگیزه خود را از دست می‌دهند، به‌خوبی درس نمی‌خوانند و دچار افت تحصیلی می‌شوند. هم‌چنین معلمانی که برخورد نامناسب، تند و تحقیرکننده‌ای در کلاس درس دارند، باعث دل‌زده شدن دانش‌آموز از مدرسه و مطالعه و در نتیجه پایین آمدن نمرات او می‌شوند.