نویسنده: شبنم عبدلی
بروزرسانی: 3 دی 1403
بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان از فراموش کردن سریع مطالب تازه گلایه می‌کنند. آن‌ها دوست دارند عمیق‌تر بیاموزند و مطالب را به‌سرعت از یاد نبرند. بدیهی است که فراموش کردن مباحث تازه تدریس‌شده طبیعی است و ماندگاری مطالب در ذهن نیازمند مرور بیشتر است، اما برای این‌که مطالعه دقیق و کاربردی داشته باشید و نکات را بهتر یاد بگیرید، علاوه‌بر دانستن بهترین ساعت مطالعه و نکاتی مانند آن، لازم است اصول مطالعه ماندگار را هم بدانید و از آن استفاده کنید. در این بخش از ستاره ابتدا روش مطالعه بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد را قدم به قدم و به‌صورت جامع، برایتان توضیح می‌دهیم و بعد به نکات تکمیلی در خصوص این موضوع می‌پردازیم. تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.
روش مطالعه بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد
این روش مطالعه در اصل تکنیکی برای یادگیری دقیق‌تر و عمیق‌تر مباحث و دروس جدید است که توسط دانشگاه هاروارد تدوین و معرفی شده است. استفاده از روش مطالعه بدون فراموشی این دانشگاه، به دانش‌آموزان و دانشجویان کمک می‌کند تا با تمرکز بالاتری سراغ مطالب جدید بروند، راحت‌تر و کاربردی‌تر بیاموزند و مباحث را به‌سرعت فراموش نکنند. این روش در واقع هشت قدم اصلی دارد که در ادامه هر کدام را جداگانه شرح می‌دهیم.
۱. نگاه سریع به مطلب
در روش مطالعه بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد، در مرحله اول لازم است به مطالب و نکات مورد نظر نگاهی کلی داشته باشید تا در خصوص موضوع مطرح‌شده یک دید کلی پیدا کنید. در این مرحله لازم نیست روی تمام نکات تمرکز کنید؛ فقط کافی است در یک نگاه سریع و به‌صورت اجمالی تنها در عرض چند دقیقه، مطلب و سرفصل‌ها را ببینید و پاراگراف‌های اول و آخر بخش را که معمولا ایده اصلی بحث را مطرح کرده است، بخوانید.
بیشتر بخوانید: راز موفقیت در درس خواندن چیست؟
۲. برای خود سوال طرح کنید
در قدم دوم مطالعه بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد، درمورد آنچه در مرحله اول خوانده‌اید، سوالاتی را مطرح کنید و بنویسید. در صورتی‌که درباره موضوع موردنظر از قبل معلوماتی داشته‌اید، آن اطلاعات را هم به یاد بیاورید و درموردشان و ارتباطی که به مطلب جدید دارد، فکر کنید. هم‌چنین از خود بپرسید که در پایان مطالعه انتظار می‌رود چه چیزی را به‌خوبی آموخته باشید؟ جواب سوالات را یادداشت کنید.
۳. خواندن متن اصلی درس را آغاز کنید
این مرحله از مهم‌ترین مراحل مطالعه بدون فراموشی به این سبک است که باید دقیق و آگاهانه انجام شود. با تمرکزی مناسب، شروع به مطالعه متن اصلی درس کنید و در ضمن آن یادداشت‌برداری اصولی داشته باشید. توجه به جزئیات، یافتن پاسخ سوالات ازپیش‌طرح‌شده، پردازش اطلاعات جدید و پیدا کردن رابطه آن‌ها با معلومات مرتبط قبلی، برای یادگیری موثر و دقیق درس در این قدم بسیار مهم است.
۴. دقیق فکر کنید
درباره متن درس و هرچه که یاد گرفتید خوب فکر کنید. این مرحله از مطالعه بدون فراموشی بسیار حساس است؛ با رویکردی پرسش‌گرایانه ربط این مطلب با مطالب مرتبط پیشین را با دقت بیشتری بررسی کنید و سعی کنید پاسخ سوالات جدیدی که برایتان مطرح شده را هم پیدا کنید. درمورد مطالب چه فکر می‌کنید؟ آیا انتقادی نسبت به مباحث دارید یا تمام آن‌ها برای شما پذیرفتنی است؟ هم‌چنین به این فکر کنید که مطالب جدید را به چه شکل می‌توانید به کار بگیرید. ضمنا به عنوان یک قدم موثر در این مرحله برای یادگیری بهتر، ایده‌های جدیدی را که با خواندن درس تازه به ذهن‌تان رسیده است، یادداشت کنید.
هم‌چنین در ستاره بخوانید: بهترین روش مطالعه چیست؟
۵. مفهوم درس را از حفظ بگویید
هرآن‌چه از مطالعه درس یاد گرفته‌اید را به‌صورت شفاهی بیان کنید. این مرحله از مطالعه بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد به شما کمک می‌کند مفهومی یاد بگیرید. اگر تنها هستید می‌توانید صدای خود را ضبط کنید و اگر با دوستان‌تان به‌صورت گروهی درس می‌خوانید، در این مرحله می‌توانید بخش‌های مختلف درس را تقسیم‌بندی کنید و از هر کس بخواهید یکی از بخش‌های درس را به‌صورت شفاهی توضیح دهد. خوب است درمورد چیزهایی که فهمیده‌اید باهم بحث کنید، اگر سوالی دارید از هم بپرسید، به هم بازخورد بدهید و ایده‌های یکدیگر را به چالش بکشید. این مرحله از مطالعه دقیق و بدون فراموشی، اهمیت یادگیری فعالانه را گوشزد می‌کند.
۶. ترسیم نقشه ذهنی
نقشه ذهنی الگویی است که برای یادآوری و مرور درس طراحی می‌شود. این الگو در واقع شامل مطالب و نکات مهمی است که از آن یادداشت‌برداری کرده‌اید. برای طرح نقشه ذهنی لازم است کاغذی بردارید، موضوع اصلی را در قسمت وسط بنویسید، اطراف آن کلمات کلیدی و جملات مهم درس را یادداشت کنید و آن‌ها را با خط به موضوع اصلی که در وسط صفحه یادداشت کرده‌اید، وصل کنید. با انجام این مرحله از یادگیری بدون فراموشی، اهمیت ارتباط بین موضوعات طرح‌شده را بهتر درمی‌یابید و ضمنا هر زمان که خواستید، می‌توانید به این نقشه ذهنی مراجعه کنید و درس را در یک نگاه کلی مرور کنید و نکات اساسی را به خاطر بیاورید.
۷. از خود امتحان بگیرید
مانند یک معلم دلسوز برای خود وقت بگذارید و از خودتان امتحان بگیرید تا با حل‌وفصل چالش‌های احتمالی و آزمایش میزان یادگیری خود، به یادگیری دقیق، سریع، فعالانه و بدون فراموشی خود بهتر کمک کنید. درباره مطالب از خود سوال بپرسید. هم‌چنین می‌توانید نقشه ذهنی را روی کاغذی سفید از حفظ بکشید تا ببینید کدام بخش‌ها را دقیق‌تر به خاطر دارید. در آخر به نقشه ذهنی اصلی مراجعه کنید و هرآن‌چه را که از یاد برده بودید، مجددا مرور کنید.
۸. مرور نهایی مطالب
هیچ آموختنی بدون مرور نهایی درس، یادگیری کاملی نخواهد بود. به عنوان آخرین قدم از یادگیری بدون فراموشی به سبک دانشگاه هاروارد، مطالبی که آموخته‌اید را با خود مرور کنید و میزان تسلط خود بر درس جدید را بسنجید.
بیشتر بدانید: چگونه موقع درس خواندن خسته نشویم؟
اصول مطالعه به روش دانش‌آموزان و دانشجویان برتر
بجز روش مطالعه به سبک هاروارد و یادگیری بدون فراموشی ابینگهاوس، لازم است از نکاتی که دانش‌آموزان با معدل بالا و دانشجویان نخبه برای درس خواندن استفاده می‌کنند هم اطلاع داشته باشید. استفاده از این نکات به شما کمک می‌کند با مطالعه‌ای دقیق و بدون فراموشی، نمرات خود را بالا ببرید. در ادامه به صورت مختصر به پنج مورد از بهترین تکنیک‌هایی که دانش‌آموزان و دانشجویان برتر برای مطالعه دروس خود به کار می‌گیرند، اشاره کرده‌ایم.
تمرکز هنگام مطالعه
برای ماندگاری هرچه بهتر و بیشتر مطالب در ذهن، باید روی یک درس به‌قدر کافی تمرکز کنید و بعد سراغ درس دیگر بروید. اگر بخواهید هم‌زمان روی دو درس متفاوت کار کنید، هیچ‌کدام را کامل نخواهید آموخت و با این نوع مطالعه سطحی، هرچه که یاد گرفته‌اید را به‌سرعت فراموش خواهید کرد.
با یک کلیک در ستاره بخوانید: مطالعه آسان و سریع کتاب‌ها با ۹ روش ساده
خلاصه‌نویسی اصولی
وقتی که از آموخته‌های خود خلاصه‌نویسی می‌کنید، مطالب برایتان مرور می‌شود، تمرکزتان بالا می‌رود و داده‌های تازه را در ذهن خود منظم می‌کنید. این امر حک شدن کامل اطلاعات در حافظه شما را تا حدودی تضمین و به یادگیری بدون فراموشی آن درس کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: برترین تکنیک های تقویت حافظه و به یادآوری اطلاعات
طراحی نمودار برای ماندگاری مطالب در ذهن
ترسیم یک شمای کلی از نکات اصلی هر مطلب در پایان درس، به شما کمک می‌کند مطالعه‌ای اصولی‌تر داشته باشید و مطالب را به‌سرعت فراموش نکنید. با طرح یک نمودار از آنچه آموخته‌اید، در واقع تصویرسازی ذهنی انجام می‌دهید، ربط بین مباحث و سرفصل‌ها را راحت‌تر پیدا می‌کنید و راجع‌به آنچه آموخته‌اید دید گسترده‌تری می‌یابید.
توضیح محتوای درس برای دوستان
توضیح چکیده‌ای از آنچه که از درس جدید آموخته‌اید به فردی دیگر، باعث می‌شود مطالب برای مدت طولانی‌تری در ذهن‌تان باقی بماند. با شرح شفاهی مطالب و حتی رفع اشکال برای دوستان خود در درس مورد نظر، مطالب را در حافظه خود ماندگار کنید.
بخش‌بندی دروس سنگین و طولانی
برای جلوگیری از طولانی شدن مطالب و خستگی ذهن برای یادگیری مطالب جدید، فصل طولانی را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم‌بندی نموده و برای مطالعه هر قسمت، زمان خاصی را برنامه‌ریزی کنید. 
اما، یادگیری بدون فراموشی ابینگهاوس چیست؟
آقای هرمان ابینگهاوس روانشناسی آلمانی بود که روی مطالعه و یادگیری بدون فراموشی و فرآیندهای مربوط به آن مطالعه کرد و نتایج علمی حاصل از مطالعات خود را به صورت یک منحنی ارائه داد. به‌طور خلاصه منحنی یادگیری ابینگهاوس گویای این مطلب است که حتی در صورتی که شما درس را صد در صد آموخته باشید، پس از گذشت یک روز در حدود بیست تا سی درصد از اطلاعات مربوط به آن را فراموش خواهید کرد. در صورت عدم توجه شما به این موضوع و مرور نکردن مباحث، این درصد هر روز افزایش پیدا می‌کند، تا جایی که از صد در صد درس آموخته‌شده نهایتا بیست تا سی درصد آن در ذهن شما باقی می‌ماند. این تحقیقات و داده‌ها اهمیت و ضرورت مرور دروس را برای یادگیری موثر و بدون فراموشی، به‌خوبی نشان می‌دهد. این روش جای بحث بسیار دارد که در مطلب دیگری در ستاره بطور کامل برایتان خواهیم گفت.
