علائم و روش درمان وسواس فکری و عملی

ستاره | سرویس روانشناسی – وسواس فکری و عملی یکی از انواع بیماری های روانی است که اگر نسبت به درمان آن زود اقدام کنید، به راحتی قابل درمان است؛ در این مطلب علائم و راه های درمان وسواس فکری و عملی را بخوانید.

تعریف وسواس فکری عملی 

در اختلال وسواس فکری – عملی، بسیاری از مواقع شخص بیمار ممکن است خودش متوجه نباشد که وسواس‌هایش غیرمنطقی هستند و سعی می‌کند افکار وسواس گونه‌ی خود را نادیده بگیرد. معمولا این کار هم فایده‌ای ندارد و استرس و اضطراب فرد را بیشتر می‌کند و در نهایت بیمار در مورد احساس استرس خود هم دچار وسواس می‌شود.

وسواس انواع و اقسام مختلفی دارد اما مرسوم ترین نوع آن حول و حوش موضوعاتی مثل پاکیزگی است. فردی که وسواس پاکیزگی و نظافت دارد همیشه از آلودگی می‌ترسد و ممکن است دست‌هایش را آنقدر بشوید که زخم و خشک شوند. در بیماری وسواس با اینکه فرد تلاش می‌کند افکار آزار دهنده را نادیده بگیرد این افکار باز هم به سراغ او می‌آیند و فرد ممکن است برای آرام کردن خودش به رفتار آیینی خود روی بیاورد و این دور باطل در بیماری وسواس فکری دوباره تکرار می‌شود.

علائم بیماری وسواس

علائم اختلال وسواس فکری – عملی اغلب هم شامل وسواس فکری و هم وسواس عملی می شود. ولی ممکن است فرد تنها دچار وسواس فکری یا فقط وسواس عملی باشد. تقریبا یک سوم از افرادی که دچار مشکل وسواس فکری – عملی هستند ممکن است مشکلاتی مثل حرکات ناگهانی بدن یا تیک های عصبی داشته باشد.

علائم وسواس فکری

فردی که دچار وسواس فکری شده است، تصورات و افکار ناخواسته و کلیشه‌ای دارد که این افکار باعث بروز استرس و اضطراب در او می شود و بیمار برای رهایی از این افکار به رفتار آیینی یا انجام اقداماتی وسواس گونه روی می‌آورد. این افکار معمولا زمانی سراغ فرد می‌آیند که مشغول انجام کارهای دیگری است.

موضوعات مربوط به وسواس فکری شامل موارد زیر می شوند: 

1. ترس از آلودگی و کثیف بودن
2. منظم و خوب انجام شدن کارها
3. افکار ترسناکی درمورد آسیب به خود و دیگران
4. افکار ناخواسته در مورد مسائل جنسی یا مذهبی و پرخاشگری

علائم و نشانه های وسواس فکری شامل موارد زیر می شود: 

1. فرد بیمار دائما ترس این را دارد که با دست زدن به وسایل اطرافش یا دست دادن به دیگران دستش آلوده می شود.
2. شک کردن به اینکه در را قفل یا بخاری را خاموش کرده یا خیر
3. ترس شدید وقتی وسایل اطرافش مرتب نباشند.
4. تصور اینکه به خودش یا شخص دیگری آسیب زده است.
5. شخص دائما در مورد کارهایی که کرده و حرف هایی که زده است فکر می کند که مناسب بوده اند یا خیر
6. از شرایطی که وسواس او را بدتر می کند مثل دست دادن با دیگران خودداری می کند.
7. افکار جنسی و استرس در مورد آن

علائم وسواس عملی

وسواس عملی به به رفتارهای کلیشه ای می گویند که فرد بیمار انجام می دهد. این رفتارهای کلیشه ای برای این انجام می شوند که از رفتار فکری فرد جلوگیری کنند یا آنها را کاهش دهند یا از اتفاقات بدی که شخص فکر می کند ممکن است بیفتند جلوگیری کند. وسواس عملی باعث آرامش فرد نمی شود و اثر آن موقتی است. فرد بیمار ممکن است برای رهایی از وسواس فکری و اضطراب خود قوانینی را برای خودش در نظر بگیرد و آنها را دنبال کند ولی این اقدامات وسواس گونه از نظر عقلی به پیشگیری از اتفاقاتی که بیمار از آن ها ترس دارد کمکی نمی کنند.

برخی از رایج ترین انواع وسواس عملی عبارتند از: 

• شستن و تمیز کردن
• حساب و کتاب کردن
• چک کردن
• اطمینان حاصل کردن
• دنبال کردن یک روتین سخت
• وسواس در نظم و ترتیب

علائم وسواس عملی شامل موارد زیر می شود:

1. بیمار آنقدر دستش را می شوید تا دستانش آسیب می بینند.
2. دائما چک می کند که درها را قفل کرده است یا خیر
3. اجاق گاز و بخاری را چک می کند تا ببیند آنها را خاموش کرده است یا خیر
4. حساب و کتاب خود را دائما تکرار می کند
5. یک کلمه یا عبارت را دائما تکرار می کند
6. دائما وسایل خانه را مرتب می کند تا سرجایشان باشند 

این علائم به صورت خفیف در فرد شروع شده و به مرور زمان شدید می شوند. اگر فرد دچار استرس شود علائم او بدتر می شوند. اختلال وسواس فکری – عملی اختلالی است که در تمام طول عمر فرد او را درگیر می کند و ممکن است خیلی شدید باشد و روی زندگی او تاثیر بدی بگذارد. اغلب بزرگسالان خودشان متوجه می شوند که وسواس های آنها عادی نیست و مشکل دارند ولی کودکان همیشه متوجه مشکلشان نمی شوند.

روش درمان بیماری وسواس

مصرف دارو برای درمان وسواس اجباری یکی از مراحل مهم در فرایند بهبودی بیمار است. برای درمان اختلال وسواس از داروهایی در گروه سروتونین استفاده می‌شود. این داروها که اصطلاحاً آنها را مهارکنندهٔ انتخابی بازجذب سروتونین می‌نامند، مقدار ترشح سروتونین در مغز را افزایش می‌دهند. در مغز بیماران مبتلا به اختلال وسواس اجباری، سروتونین بسیار کمی ترشح می‌شود و یا مقدار ترشح شده توسط عصب‌های پیش سیناپس جذب و نابود می‌شود.

این داروها همانطور که از نامشان پیداست، از بازجذب یا دفع سروتونین در مغز جلوگیری می‌کنند. این دفع در محل سیناپس‌ها اتفاق می‌افتد یعنی جایی که سلولهای عصبی (نورون‌ها) به یکدیگر متصل هستند. سروتونین یکی از مواد شیمیایی در مغز است که پیامهای عصبی را از یک نورون به نورون دیگر در طول سیناپس‌ها منتقل می‌کند. از این داروها در درمان افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی نیز استفاده می‌شود. SSRIها میزان تراکم سروتونین در سیناپس‌ها را افزایش می‌دهند. آنها این کار را با جلوگیری از بازجذب سروتونین در سلول عصبی که یک پالس مغزی را منتقل می‌کند انجام می‌دهند. بازجذب سروتونین عامل پایان یافتن تولید سروتونین جدید است.

از جمله داروهای رایجی که برای درمان اختلال وسواس اجباری تجویز می‌شوند و در گروه SSRIها جای می‌گیرند، می‌توان به فلوکستین (Fluoxtine)، سرترالین (Serteraline)، سیتالوپرام (Citalopram)، پاروکستین (Paroxetine) و اسیتالوپرام (Escitalopram) اشاره کرد. در درمان اختلال وسواس اجباری همچنین از دارویی‌هایی چون اولانزاپین (Olanzapine) و رسپریدون (Respridone) استفاده می‌شود. این گروه از داروها معمولاً بازخورد بسیار خوبی در درمان وسواس فکری می‌دهند و اثرات جانبی بسیار کمی دارند. سردرد، کم‌خوابی، اسهال و هیجان از جمله اثرات جانبی این داروها هستند.

پیشگیری از بروز وسواس

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری یا درمان وسواس فکری قبل از بروز آن وجود ندارد، ولی هرچه زودتر درمان وسواس شروع شود، از بدتر شدن آن جلوگیری می شود.

منبع:  شفاجو ، خانه روانشناسی ایران