نویسنده: زهرا بنک دار
بروزرسانی: 13 تیر 1403
مفهوم تهاتر ساقط شدن دو دین در مقابل یکدیگر است به سبب مدیون شدن متقابل دو فرد در مقابل یکدیگر. برای اینکه بین دو دین تهاتر حاصل شود، لازم است که دو دین از یک جنس باشند. به علاوه زمان و مکان پرداخت دو تعهد نیز باید مانند هم باشد. انواع تهاتر عبارتند از: تهاتر قهری ، تهاتر قراردادی و تهاتر قضائی.
معنی تهاتر
به زبان ساده‌تر گاهی اوقات جهت خرید محصولات مورد نیازمان بودجه و یا سرمایه کافی را نداریم، ولی ارائه محصولی جایگزین در قبال محصول خریداری شده امکان‌پذیر می‌باشد، این عمل نوعی معامله کالا به کالا نامیده می‌شود و در اصطلاح به آن تهاتر می‌گویند.
در اصطلاح فقه و حقوق نیز تهاتر عبارت است از لغو تعهد به دلیل بدهکار بودن دو طرف معامله به یگدیگر.
مثال تهاتر
۱. فرض کنید یک مقدار قابل‌توجهی لوازم یدکی خودرو وارد کرده‌اید و قصد دارید با سود حاصل از فروش آن‌ها یک خودرو بخرید. در حالی که در جستجوی مشتری مناسب هستید، با فردی آشنا می‌شوید که مغازهٔ فروش لوازم یدکی دارد و اتفاقاً خودرویی هم که از آن استفاده می‌کند، همان چیزی است که شما در پی آن هستید. هنگام گفتگو با او متوجه می‌شوید که قصد دارد خودروی خود را بفروشد. پس به او پیشنهاد می‌کنید که بخشی از بار لوازم یدکی‌تان را به او داده و در مقابل، خودرو را از او بگیرید.
آن‌چه در این‌جا اتفاق افتاده «تهاتر» یا «بارتر / Barter» یا «معامله پایاپای» نامیده می‌شود.
تهاتر ملک یکی از رایج‌ترین معاملات تهاتری است. وقتی دو نفر به جای خرید و فروش ملک، املاک خود را با یکدیگر مبادله می‌‌کنند، تهاتر انجام شده است.
۲. تهاتر ملک با مصالح ساختمانی هم یکی دیگر از انواع تهاتر است. فردی که پروژهٔ ساختمانی در دست دارد، ممکن است به علل مختلف از جمله کمبود نقدینگی تصمیم بگیرد به جای پرداخت بهای مصالح، یک یا چند واحد از ساختمان خود را به فروشندهٔ مصالح واگذار کند.
۳. در سطح ملی و بین‌المللی هم نمونه‌های متنوعی از تجارت تهاتری وجود دارد. مثلاً ایران در مقاطعی گاز خود را با نفت عراق تهاتر کرده و چون در این شیوه پولی رد و بدل نشده، این کار عملاً مصداق نقض تحریمهای بین‌المللی محسوب نشده است.
تاریخچه تهاتر
هنوز کسی ادعا نکرده که توانسته قدمت تهاتر و معاملات تهاتری را مشخص کند. با وجودی که نمی‌دانیم تهاتر از چه زمانی شروع شده، این را می‌دانیم که قدیمی‌ترین نشانه‌های کشف شده از زندگی انسان کهن (از جمله در تمدن بین‌النهرین) نیز از وجود معاملات تهاتری خبر می‌دهند. می‌توان گفت تاریخچه تهاتر چنان طولانی است که عمر پدیده‌هایی مثل پول و سیستمهای مالی مدرن را می‌توان در حد یک جرقه، کوتاه دانست.
