متن سرود ملی ایران از گذشته تا امروز + فایل صوتی

کشور عزیزمان ایران در طول تاریخ معاصرش ، چندین سرود ملی داشته که هر کدام برای یک دوره زمانی بوده است. اولین سرود ملی ایران به دوران ناصرالدین شاه برمی‌گردد. در دوره پهلوی چند سرود ملی وجود داشت که سرود ملی اصلی را محمدرضا شاه پس از عزل پدرش از حکومت، به سرود شاهنشاهی تبدیل کرد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم دو سرود ملی رواج پیدا کرد که نخستین سرود به سبب طولانی بودن آن تغییر می‌کند و سرود ملی کنونی جایگزین آن می‌شود که “مهر خاوران” نام دارد.

سرود ملی ایران، سرودی است که در مراسم رسمی، یادبودها، مسابقات ورزشی و دیگر مناسبت‌های رسمی ایران اجرا یا پخش می‌شود. سرود ملی ایران در دوره‌های مختلف قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی، دچار تحولات زیادی شده‌ است.

سرود ملی ایران از گذشته تا امروز

سرود ملی ایران از دوره قاجار تاکنون روند جالبی را طی کرده است. کشور ایران پنج سرود ملی دارد که هریک بر اساس اتفاقات و ماجراهایی ساخته شده‌ و سپس جای خود را به اثر دیگری داده‌اند. مهر خاوران آخرین سرود ملی ایران است که از سال ۱۳۷۱ رسمیت داشته است.

نخستین بار در سده‌های هجدهم، نوزدهم و بیستم بود که دولت‌های ملی ظهور کردند و از همان ابتدا تولید و انتشار سرود ملی را در دستور کار قرار دادند و آن را در مراسم اجتماعی، سیاسی، ورزشی و هر تشکل رسمی دیگر بازخوانی یا پخش کردند و این رویه همچنان وجود دارد.

تاریخچه و سرنوشت سرود ملی ایران از آغاز تاکنون

ایران در طول تاریخ معاصر خود، پنج سرود ملی داشته که نخستین سرود، مربوط به دوره ناصرالدین شاه است. واضح‌تر اینکه سابقه و پیشینه سرود ملی ایران به دوران قاجار می‌رسد. در دوره پهلوی دو سرود داشته‌ایم که محمدرضا شاه پس از عزل پدرش از حکومت، سرود ملی را به سرود شاهنشاهی تغییر داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم دو سرود ملی داریم که نخستین سرود به سبب طولانی بودن تغییر می‌کند و سرود ملی کنونی جایگزین آن می‌شود.

در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار بود که سرود ملی عمومیت پیدا کرد، البته نامش سرود ملی نبود. این سرود که آلفرد لومر فرانسوی سازنده‌اش بود، نوعی مارش بود که آن را «سلام شاهی» می‌دانستند.« سلام شاهی» به افتخار حضور ناصرالدین قاجار در مناسبات رسمی پخش می‌شد. مارش مذکور در زمان سلطنت مظفرالدین شاه روی صفحه رفت و به این وسیله ماندگار شد.

اولین سرود ملی ایران

عامه مردم سرود ملی دوران ناصرالدین‌شاه را با نام «جاوید وطن» یا «ایران جوان» می‌شناسند که به اسم (وطن ای هستی من) هم شهرت داشت. زنده‌یاد بیژن ترقی در سال ۱۳۸۴ روی ملودی جدید «ایران جوان» ساخته سیاوش بیضایی شعری سرود. این اثر نخستین‌بار توسط ارکستر ملل اجرا شد که پیمان سلطانی رهبری آن را به عهده داشت و سالار عقیلی خواننده آن بود. شهرام ناظری نیز در سال ۱۳۹۴ این اثر را بازخوانی کرد.

مربوط به دوره قاجار ساخته موسیو لومر فرانسوی (موسیقیدان نظامی اعزامی به ایران در دوره قاجار) است. این سرود برای پیانو نوشته شده و یک بار به هنگام ورود مظفرالدین شاه قاجار و در حضور وی در پاریس اجرا گردید و اجرای آن توسط ارکستر ملل اولین اجرای رسمی و ارکسترال آن است كه به پیشنهاد رهبر ارکستر در دوره حاضر ترانه‌ای برای آن توسط بیژن ترقی سروده شد و به همراه خواننده اجرا گردید.

 

نام جاوید وطن
صبح امید وطن

جلوه کن در آسمان
همچو مهر جاودان

وطن ای هستی من
شور و سرمستی من

جلوه کن در آسمان
همچو مهر جاودان

بشنو سوز سخنم
که هم آواز تو منم

همه جان و تنم
وطنم وطنم وطنم

بشنو سوز سخنم
که نواگر این چمنم

همه جان و تنم
وطنم وطنم وطنم

همه با یک نام و نشان
به تفاوت هر رنگ و زبان

همه شاد و خوش و نغمه زنان
ز صلابت ایران جوان

ز صلابت ایران جوان
ز صلابت ایران جوان

 

فایل صوتی اولین سرود ملی ایران: نام جاوید وطن با صدای شهرام ناظری

 

سرود شاهنشاهی ایران

نام سرود ملی ایران در دوران زمامداری دودمان پهلوی بوده‌است. این سرود تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم سلطنتی، سرود ملی کشور ایران بوده‌است.

 

شاهنشاه ما زنده بادا،
پاید کشور به فرش جاودان،

کز پهلوی شـد ملک ایران،
صد ره بهتر زعهد باستان‏،

از دشمنان بودی پریشان،
در سایه اش آسوده ایران،

ایرانیان پیوسته شادان،

• سرود پرچم ایران

ای پرچم خورشید ایران پرتو افکن به روی این جهان
یاد آور از آن روزگاری کآسود از برقِ تیغت هر کران

در سایه‌ات جان می‌فشانیم از دشمنان جان می‌ستانیم
ما وارث مُلک کیانیم همیشه خواهیم وطن را از دل و جان

• سرود ملت ایران

بودیم و هستیم پیرو حق جز حق هرگز نخواهیم از جهان
با شه‌پرستی مملکت را داریم از دست دشمن در امان

ما پیرو کردار نیکیم روشندل از پندار نیکیم
رخشنده از گفتار نیکیم شد زین فضایل بلندآوازه ایران

 

سرود «ای ایران»

«ای ایران» سرودی است که در سال اول پس از انقلاب اسلامی (از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۵۸) بسیار مورد توجه بود و به عنوان سرود ملی ایران خوانده و اجرا می‌شد. شاعر این اثر ماندگار حسن گل‌گلاب است و روح‌اله خالقی آهنگساز آن است.

شعر و سرود ای ایران ای مرز پر گوهر، هیچ‌گاه سرود ملی کشور ایران نبوده اما به گفته کارشناسان و منتقدان مهم‌ترین سرود میهن‌پرستانه ماست و به همین دلیل سرود ملی تلقی می‌شده است. سرود «ای ایران» تا پیش از آنکه صادق قطب‌زاده سرپرستی رادیو و تلویزیون ملی ایران را به عهده گیرد به طور مستمر پخش می‌شد اما مدتی بعد پخش آن ممنوع شد.

ای ایران ای مرز پر گهر
ای خاكت سرچشمه هنر

دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان

ای … دشمن ارتو سنگ خاره ای من آهنم
جان من فدای خاك پاك میهنم

مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست اندیشه ام

در راه تو ، كی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاك ایران ما

سنگ كوهت دُر و گوهر است
خاك دشتت بهتر از زر است

مهرت از دل كی برون كنم
برگو بی مهر تو چون كنم

تا … گردش جهان و دور آسمان بپاست
نور ایزدی همیشه رهنمای ماست

مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام

در راه تو ، كی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاك ایران ما

ایران ای خرم بهشت من
روشن از تو سرنوشت من

گر آتش بارد به پیكرم
جز مهرت بر دل نپرورم

از … آب و خاك و مهر تو سرشته شد دلم
مهرت ار برون رود چه می شود دلم

مهر تو چون ، شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام

در راه تو ، كی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاك ایران ما

 

فایل صوتی سرود «ای ایران» با صدای استاد بنان

«ای ایران» و اجراهای دیگر

شیوه اجرای «ای ایران» که نسخه اولیه آن نایاب است، محدود به یک نسخه نیست. زنده‌یاد غلامحسین بنان «ای ایران» را اواخر دهه سی و اوائل دهه چهل در برنامه «گلها» خوانده است. در سال ۱۳۵۰ نیز اُپرای رادیویی این سرود با همکاری ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون ملی ایران با رهبری فرهاد فخرالدینی و خوانندگی اسفندیار قره‌باغی ضبط شد. دو اجرای دیگر نیز از این اثر با صدای حسین سرشار و رشید وطن‌دوست وجود دارد.

«ای ایران» را می‌توان یکی از ماندگارترین آثار میهن‌پرستانه به حساب آورد، زیرا بیش از شش دهه است که در ذهن مردم باقی مانده است. شاید به همین دلیل است که دولت‌های پس از انقلاب به این اثر توجه نشان داده‌اند. «ای ایران» در دوران دفاع مقدس خوانده شد. البته باید یادآور شد این اثر کامل، در مقاطع مختلف سیاسی با تغییر در شعر بر اساس اتفاقات روز بازخوانی شده است.

 

اولین سرود ملی ایران پس از انقلاب

«پاینده بادا ایران» اولین سرود ملی پس از انقلاب است که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۱ مورد توجه بوده است. ابولقاسم حالت (شاعر و طنزپرداز ادبی) در سال ۱۳۵۸ شعر این اثر ملی را سروده و محمد بیگلری‌پور آهنگ آن را ساخته و کلیت آن در مدح و ستایش انقلاب و مقاومت و مبارزه است.

 

شُد جمهوری اسلامی به پا
که هم دین دهد هم دنیا به ما

از انقلاب ایران دِگر
کاخ ستم گشته زیر و زِبَر

تصویر آینده ی ما،
نقش مراد ماست

نیروی پاینده ی ما،
ایمان و اتحاد ماست

یاریگر ما دست خداست
ما را در این نبرد او رهنماست

در سایه ی قرآن جاودان
پاینده بادا ایران

 

آزادی چو گل ها در خاک ما
شکفته شد از خون پاک ما

ایران فرستد با این سرود
رزمندگان وطن را درود

آیین جمهوری ما
پشت و پناه ماست

سود سلحشوری ما
آزادی و رفاه ماست

شام سپاه سختی گذشت
خورشید بخت ما تابنده گشت

در سایه ی قرآن جاودان
پاینده بادا ایران

فایل صوتی اولین سرود ملی ایران پس از انقلاب

 

سرود «مهر خاوران»

در سال ۱۳۷۱ سرود «پاینده بادا ایران» کنار گذاشته شد و «مهرخاوران» جای آن را گرفت که تا امروز سرود ملی کشور بوده است. یکی از دلایل تغییر سرود ملی در سال‌های بعد طولانی بودن سرود «پاینده‌ بادا ایران» است. شعر سرود ملی «مهر خاوران» از آن ساعد باقری است و حسن ریاحی سازنده آن است.

ساعد باقری که کتاب‌های «نجوای جنون»، «شعر امروز» و «مدیرباش، رئیس» را در کارنامه دارد. در سال‌های ابتدایی دهه هفتاد مدیرکل مرکز موسیقی و سرود صدا و سیما بود و پس از آن مسئولیت‌های دیگری به عهده گرفت. حسن ریاحی نیز آهنگساز و موسیقی‌دان است که در دهه شصت مدیر گروه موسیقی اداره فرهنگ و هنر شیراز بوده و پس از آن مدیریت مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما را به عهده داشته است. از دیگر مسئولیت‌های او می‌توان به ریاست هنرستان آواز «رودکی»، ریاست گروه موسیقی دانشکده صدا و سیما و ریاست انجمن آهنگسازان جوان صدا و سیما اشاره کرد. قطعه «آب زنید راه را» یکی از آثار مشهور حسن ریاحی است.

شعر سرود جمهوری اسلامی ایران با مدت زمان اجرای آن ۵۹ ثانیه است به این قرار است:

 

سَر زَد از اُفُق
مِهرِ خاوران
فروغِ دیده‌ حق باوران

بهمن، فَرِ٠ ایمانِ ماست
پیامت ای امام
استقلال، آزادی، نقشِ جانِ ماست

شهیدان، پیچیده در گوش زمان، فریادتان
پاینده مانی و جاودان

  جمهوری اسلامی ایران 

فایل صوتی سرود «مهر خاوران» 

 

کلام آخر

همانطور که دیدید ایران در تمام تاریخ، سرودهای ملی متعددی داشته که هر کدام مختص دوره زمانی خودشان است؛ در این میان، سرودهای ملی که در این مطلب به آن اشاره کردیم از سرودهای اصلی و نمادین ایران در این دوران بوده است. این سرودهای نمادین نه تنها تبدیل به ماندگارترین آثار ملی شدند، بلکه از آنها می‌توان به عنوان ممتازترین آثار در حوزه موسیقی ایرانی یاد کرد.

در نهایت سرود «مهر خاوران»، به عنوان سرود ملی جمهوری اسلامی ایران است که دومین سرود بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا به امروز به حساب می‌آید که بیش از چند دهه از ساخت آن گذشته و هنوز هم به عنوان مهم‌ترین ملودی رسمی کشور ایران در رویدادهای داخلی و خارجی استفاده می‌شود.