سندرم روده تحریک پذیر چیست؟ (علت، علائم و راه های درمان)

ستاره | سرویس سلامت –  به نوعی اختلال در عملکرد روده که همراه با درد مزمن در شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییر در عادات روده‌ای، احساس ضرورت برای اجابت مزاج، احساس تخلیه ناقص یا زورپیچ همراه باشد “سندرم روده تحریک پذیر” (IBS)، “آی بی اس” یا “روده بزرگ اسپاستیک” گفته می‌شود. آی‌ بی‌ اس در اغلب بیماران منجر به شرایط خطرناک نمی‌شود و آسیبی دائمی به روده بزرگ (Colon) نمی‌رساند، ولی می‌تواند به علت عوارض جانبی باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره گردد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب بیش از دیگران دچار ریفلاکس معده‌ای-مروی هستند.

 

علائم سندرم روده تحریک پذیر + انواع سندرم روده تحریک پذیر

این بیماری با علائمی همچون اسهال و یبوست همراه است که هر دو به صورت متناوب بروز می‌کنند.

هنگامی که این بیماری با اسهال (به صورت غالب) همراه باشد به آن IBS-D و زمانی که با یبوست همراه باشد به آن IBS-C گفته می‌شود. زمانی که هر دوی این علامت‌ها با بیماری به طور متناوب همراه باشد به آن IBS-A گویند. اگر این بیماری به دنبال یک عفونت به وجود آید آن‌را آی بی اس پس از عفونت (IBS-PI) می‌نامند. از علائم IBS-PI‌ می‌توان به تب، استفراغ یا اسهال اشاره نمود.

از علائم دیگر این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علائم روانی از قبیل افسردگی و اضطراب
• فیبرومیالژیا (فیبرومیالژیا سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمنی است که با درد در سطح گسترده، نقاط حساس، خستگی و اختلال خواب مشخص می‌شود)
• سندرم خستگی مزمن
• سردرد و کمردرد
• مشاهده خون در مدفوع (در بیشتر از ۳۱% مبتلایان به بیماری)
• کاهش وزن
• کم‌خونی

 

 

علت سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

در گذشته آی ‌بی ‌اس همانند امروز شایع نبود، زیرا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی و داروهای دیگری که مخل رشد طبیعی، سلامت و تعادل باکتری‌های روده هستند رواج امروزی را نداشت. با این حال علت دقیق آی بی اس هنوز مشخص نیست و رایج‌ترین نظر این است که این بیماری در اثر اختلال در رابطه مغز و دستگاه گوارش پدید می‌آید؛ موارد زیر را نیز در ارتباط با بروز این بیماری به عنوان علت سندروم روده تحریک پذیر بر می‌شمارند:

• استرس و مشکلات روانی
• ورود به سن بلوغ
• تب طولانی مدت
• اختلال در فلور روده‌ها (فلور روده یا جانورگان روده (Gut flora) باکتری‌هایی هستند که در مجراهای گوارشی انسان و دیگر حیوانات یافت می‌شوند که برای گوارش بهینه غذا مفیدند.)
• اختلال در دستگاه ایمنی بدن
• عفونت در دستگاه گوارش
• بیماری‌های پروتوزوآیی تشخیص داده نشده همانند بلاستوسیستیس
• استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی
• هورمون‌ها: از آن رو که زنان دو برابر بیش از مردان به سندرم روده تحریک‌ پذیر مبتلا می‌شوند، پژوهشگران معتقداند که تغییرات هورمونی در بروز این بیماری تأثیرگذار است. نشانه‌ها و علائم بسیاری از بانوان مبتلا به این بیماری در طول عادت ماهانه یا روزهای نزدیک به آن تشدید می‌شود.

 

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به این بیماری عواملی هستند که با زندگی روزانه ما گره خورده‌اند و پرهیز از آن‌ها تقریبا غیر ممکن است. در گذشته هنگام کشت و برداشت میوه‌ها و سبزیجات تازه، از مواد شیمیایی اندکی استفاده می‌شد در حالی که امروزه تقریباً و سریعاً تمام میوه‌ها و سبزیجات موجود در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با چندین ماده شیمیایی آغشته شده‌اند و گوشت گاو موجود در فروشگاه‌ها از دامداری‌هایی آمده ‌است که در آن گاوها غذاهای حاوی مواد شیمیایی متعدد مصرف می‌کنند. رژیم غذایی امروز ما خود نیز مملو از غذاهایی‌ است که مواد نگهدارنده فراوانی داشته و از ارزش غذایی کمی برخوردارند. در گذشته، غذاهایی که به طور معمول وارد بازار مواد غذایی می‌شدند خالی از مواد نگهدارنده بودند که به همین دلیل در اغلب موارد سریعاً فاسد می‌شدند. اینها عواملی هستند که خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌دهند.

همه افراد ممکن است مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر شوند، اما افراد جوان (زیر ۳۵ سال)، زنان و افرادی که در خانواده‌شان سابقه این بیماری وجود دارد، در خطر بیشتری می‌باشند.

 

راه های تشخیص سندروم روده تحریک پذیر

برای تشخیص این بیماری هیچ تست آزمایشگاهی و یا تصویربرداری پزشکی خاصی وجود ندارد (با این حال توصیه می‌شود که بیماران مشوک به ابتلا به این بیماری که سن بیش از ۵۰ سال دارند، تحت غربال‌گری با کولون‌بینی قرار گیرند) رد کردن بیماری‌هایی همچون عفونت‌های انگلی، عدم تحمل لاکتوز، رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده کوچک و بیماری سلیاک برای تمام بیماران مشکوک به آی بی اس، قبل از تشخیص آی‌بی‌اس پیشنهاد می‌گردد. زیرا تحقیقات نشان می‌دهد که بیماری برخی از بیماران مبتلا به علل قابل درمان، به اشتباه آی‌بی‌اس تشخیص داده می‌شود.

 

درمان سندرم روده تحریک پذیر

اگرچه درمان قطعی برای آی ‌بی ‌اس وجود ندارد، می‌توان از برخی درمان‌ها برای تسکین علائم بهره گرفت؛ از جمله تنظیم وضعیت غذایی بیمار، برخی داروها و مداخلات روان‌پزشکی. همچنین آموزش دادن به بیمار و وجود یک رابطهٔ خوب میان پزشک و بیمار نیز حائز اهمیت است.

 

دارو درمانی

داروهایی که معمولا در درمان آی ‌بی ‌اس تجویز می گردند شامل نرم‌ کننده‌های مدفوع و ملین‌ها در نوع یبوست غالب (IBS-C) و ضد اسهال‌ها مانند اوپیئویدها، کدئین، دیفنوکسیلات و لوپرامید در فرم اسهال غالب (IBS-D)، با علایم خفیف، می‌باشند. داروهای مؤثر بر سروتونین (۵-HT) می‌توانند به کاهش علائم در روده‌ها کمک کنند. سروتونین حرکات روده را افزایش می‌دهد، بنابراین آگونیست می‌تواند به فرم یبوست غالب آی‌ بی ‌اس کمک کند. درحالی که آنتاگونسیت می‌تواند باعث بهبودی فرم اسهال غالب آی‌ بی ‌اس شود.

 

 

• ملین‌ها: برای بیمارانی که به درمان با رژیم غذایی حاوی فیبر پاسخ نمی‌دهند، مسهل‌هایی (اسهال آورنده) مانند گلیکول‌پلی‌اتیلن، سوربیتول و لاکتولوز می‌توانند مؤثر باشند. لوبیپروستون یک عامل دستگاه گوارش است که برای درمان یبوست مزمن ایدیوپاتیک و یبوست غالب آی ‌بی ‌اس مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌خوبی توسط بزرگسالان و کهن‌سالان تحمل می‌شود.
• ضداسپاسم‌ها: استفاده از داروهای ضداسپاسم آنتی‌کولینرژیک مانند هیوسین ان بوتیل بروماید یا دی سیکلومین ممکن است به بیماران، به ویژه کسانی که به اسهال دچارند کمک کند. یک مطالعه و تحقیق نشان داده است، از هر ۶ بیمار که با داروی ضداسپاسم معالجه شوند ۱ بیمار درمان خواهد شد. ضداسپاسم‌ها را می‌توان در دو گروه تقسیم کرد:
• ضد افسردگی‌های ‌سه‌ حلقه‌ای: شواهد قوی وجود دارد که دوزهای پایین داروهای ضد افسردگی ‎سه‌ حلقه‌ای می‌تواند در درمان آی ‌بی ‌اس، به خصوص نوع اسهال غالب مؤثر باشد. شواهد اندکی از اثربخشی سایر داروهای ضدافسردگی مانند SSRIها وجود دارد. البته برخی از این داروها مانند فلوکستین در درمان تعدادی از بیماران با آی ‌بی ‌اس نوع یبوست غالب مفید بوده‌اند. یک متا آنالیز آزمایشات کنترل شده تصادفی نشان داد که از هر سه بیماری که تحت معالجه با ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای قرار گرفته‌اند یک نفر بهبود یافته ‌است. یک مطالعه کنترل شده تصادفی جداگانه نشان داد که ضد افسردگی‌های ‌سه ‌حلقه‌ای بهترین راه حل برای بیماران مبتلا به آی ‌بی ‌اس اسهال غالب هستند.
• داروهای دیگر: سیلیکات منیزیم آلومینیوم و آلورین می‌توانند در درمان آی‌ بی ‌اس مؤثر باشند. شواهد متناقضی دربارهٔ تأثیرات مثبت داروهای ضدافسردگی بر آی‌ بی‌ اس وجود دارد. در حالی که برخی متاآنالیزها تأثیرات مثبت داروهای ضدافسردگی را تأیید می‌کنند، برخی دیگر این موضوع را رد می‌نمایند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که ریفاکسیمین می‌تواند به عنوان یک درمان مؤثر برای نفخ شکم استفاده شود. به دلیل نبودِ مدارک کافی برای اثبات منافع اوپیئویدها و هم‌چنین خطر بالقوه وابستگی جسمی و اعتیاد، دربارهٔ استفاده از آن‌ها در درمان آی ‌بی ‌اس اختلاف نظر وجود دارد.
• پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها (که یکی از منابع موجود در بازار ماست‌های پروبیوتیک دار هستند) می‌توانند در درمان سندرم روده‌تحریک ‌پذیر مفید باشند. مصرف روزانه حداقل ۱۰ میلیون تا ۱۰۰ میلیون باکتری پروبیوتیک برای رسیدن به نتایج بهتر توصیه شده‌است. برخی تحقیقات اثربخشی پروبیوتیک‌ها در بهبود علائم آی‌بی‌اس را نشان داده‌اند.

 

رژیم غذایی برای سندروم روده تحریک پذیر

• برخی افراد مبتلا به آی ‌بی ‌اس احتمالاً دچار عدم تحمل مواد غذایی هستند؛ بنابراین توصیه به موارد زیر می‌گردد:
• رژیم غذایی بدون لاکتوز داشته باشید (لاکتوز در مواد غذایی همچون شیر گاو، شیر گوسفند و بز، ماست، پنیر، کره و مارگارین، گوشت‌های فراوری شده، نسکافه و سوپ‌های آماده وجود دارد.)
• کاهش رژیم غذایی حاوی فروکتوز داشته باشید (فروکتوز قند داخل میوه‌ها می‌باشد، همانند قند داخل سیب، خرما و…)
• فیبر را در برنامه غذایی خود داشته باشید (دانه‌های سویا، رژیم حاوی مقادیر زیادی فیبر می‌باشند.): شواهد قانع کننده‌ای وجود دارد که محلول‌های حاوی فیبر مانند پسیلیوم، در مبتلایان به آی‌ بی ‌اس عموماً مؤثر است. فیبرهای نامحلول مانند سبوس تأثیر در کاهش علائم آی‌ بی ‌اس نشان نداده‌اندو در برخی افراد، فیبرهای نامحلول می‌توانند باعث تشدید علائم شوند.
• غذاهای سرخ شده، گوشت، روغن، مارگارین، غذاهای لبنی و سایر غذاهای چرب را به حداقل برسانید. این غذاها باعث می‌شوند روده بزرگ به شدت عمل کند که این خود باعث اسهال و درد در شکم می‌شود.
• از مصرف غذاهای تند دوری کنید؛ کپسایسین موجود در فلفل تند باعث اسپاسم در روده بزرگ می‌شود که این خود می‌تواند منجر به اسهال شود.
• مصرف کافئین را کاهش دهید؛ زیرا کافئین باعث تحریک روده بزرگ می‌شود
• زنجبیل همه مشکلات گوارشی از جمله سندرم روده تحریک پذیر را برطرف می‌کند. نصف قاشق چای خوری زنجبیل را در یک فنجان چای تازه بریزید، سپس آن‌را هم زده و اجازه دهید به مدت ۱۰ دقیقه بجوشد. سپس زنجبیل‌ها را بردارید و آنرا بنوشید.
• سیگار کشیدن را متوقف کنید. نیکوتین به بروز IBS کمک می‌کند. همچنین، هنگامی که شما سیگار می‌کشید هوا را به داخل فرو می‌برید و افراد دارای IBS به داشتن هوا در روده خود بسیار حساس هستند.
  

 

درمان خانگی سندرم روده تحریک پذیر

• روغن نعناع: کپسول‌های پوشش دار روغن نعناع برای درمان آی‌ بی ‌اس در کودکان و بزرگسالان پیشنهاد شده‌است. نتایج خوبی از اثرات مفید این کپسول‌ها وجود دارد و توصیه می‌شود که نعناع در بیماران مبتلا به آی ‌بی ‌اس استفاده شود. به دلیل اینکه بی‌خطر بودن نعناع در دوران بارداری تاکنون ثابت نشده است، برای مصرف آن در زنان باردار احتیاط لازم است.
• عصاره چندگیاه: پس از چهار هفته معالجه با این عصاره کاهش قابل توجهی در هر دو مقیاس درد شکمی و علائم آی‌ بی ‌اس نسبت به دارو قابل مشاهده است.
• یوگا: یوگا ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به آی‌بی‌اس مؤثر باشد.
• میزان مصرف مایعات را افزایش دهید، بهترین منبع مایعات آب می‌باشد.