سرطان رحم چیست؟ + علت، علائم و راه های درمان سرطان رحم

ستاره | سرویس سلامت – رحم عضوی عضلانی، تو خالی و گلابی شکل است که در پایین شکم بین مثانه و راست روده قرار گرفته است. دیواره‌های رحم از دو لایه بافتی [لایه داخلی (آندومتر) و لایه خارجی(میومتر)] تشکیل شده است. از دو گوشه بالایی رحم دو لوله ظریف،‌ قابل انعطاف و نرم به نام لوله‌های رحمی (لوله‌های فالوپ) به طرف دیواره جانبی لگن کشیده شده که انتهای آن بصورت شیپور در محوطه شکم آزاد است.

وظیفه‌ی این لوله‌ها هدایت تخمک آزاد شده از تخمدان و همچنین تخم بارور شده به طرف رحم است. در سنین باروری لایه داخلی رحم که به آن آندومتر نیز گفته می‌شود، هر ماه رشد می‌کند و جدارش ضخیم می‌شود تا برای بارداری آماده گردد. در این فرایند اگر زن باردار نشود، بافت ضخیم شده همراه با خون از راه مهبل به بیرون می‌ریزد که به آن عادت ماهانه یا قاعدگی گفته می‌شود.

 

سرطان رحم چیست؟

سرطان رحم از شایع‌ترین سرطان‌های زنان و یکی از قابل درمان‌ترین سرطان‌ها است (به شرطی که در مراحل اولیه تشخیص و درمان شود.) با این حال اطلاع رسانی کمی در زمینه این سرطان و یا عود مجدد آن انجام شده است و پیش آگاهی در این زمینه ضعیف است.

 

 

تومورهایی که در رحم بوجود می‌آیند به دو نوع خوش خیم یا بد خیم تقسیم بندی می‌شوند.

تومورهای خوش خیم: مهمترین تومور خوش خیم فیبروم رحم است. در واقع فیبروم‌ها شایع‌ترین تومور خوش خیم رحم هستند. (به توده‌های غیر سرطانی و خوش خیم که در ناحیه رحم رشد می‌کنند فیبروم اطلاق می‌شود.) این تومورها معمولا در حدود ۴۰ سالگی پیدا می‌شوند . یک خانم ممکن است در آن واحد به چند فیبروم مبتلا باشد. در بیشتر موارد فیبروم‌ها علائمی ندارند و احتیاج به درمان هم ندارند ولی باید توسط پزشک کنترل شوند. فیبروم‌ها می‌توانند بر حسب اندازه و محل تومورها علائمی داشته باشند. این علائم عبارتند از:

• خونریزی نامنظم
• ترشح
• تکرر ادرار

زمانی که فیبروم‌ها سبب خونریزی شدید شده و با فشار روی اعضای مجاور ایجاد درد کنند، درمان جراحی و یا طبی صورت می‌گیرد. وقتی زنان به سن یائسگی می‌رسند، فیبروم‌ها کوچک شده و در پاره‌ای موارد خود بخود از بین می‌روند.

تومورهای بدخیم: تومورهای بدخیم را می‌توان مترادف با سرطان دانست. این تومورها بافت‌ها و اعضاء مجاور را مورد حمله قرار داده و از طریق جریان خون و لنف (لنف مایعی بی‌رنگ و متمایل به زرد است که در رگ‌های لنفاوی جریان دارد.) به تمام نقاط بدن منتشر می‌شوند . امکان متاستاز سرطان رحم به استخوان‌ها، ریه‌ها و کبد وجود دارد. (متاستاز به معنی انتقال سلول‌های سرطانی به مناطق دور از تومور اولیه است.) سرطان رحم ممکن است به علت تغییرات در سلول‌های اندومتر در طول چند سال قبل یا بعد از یائسگی بروز کند.

نکته: سرطان رحم را نباید با سرطان دهانه رحم که یک نوع سرطان کاملا متفاوت است، یکی دانست.

 

علائم سرطان رحم

این سرطان معمولا بعد از یائسگی بروز می‌کند و خونریزی غیرعادی بخصوص بعد از یائسگی، از شایع‌ترین علائم سرطان رحم است که ممکن است کم یا زیاد باشد. خونریزی‌های دوران یائسگی را نباید ساده انگاشت. علائم زیر ممکن است با شروع سرطان رحم همراه باشند:

 

 

• خونریزی و ترشح غیرعادی بخصوص بعد از یائسگی و یا خونریزی زیاد هنگام عادت ماهانه (اگر بیمار هنوز به سن یائسگی نرسیده باشد، این سرطان ممکن است باعث نامنظم و یا سنگین‌تر شدن دوره‌های قاعدگی شود)
• اشکال و یا درد در هنگام ادرار کردن
• مقاربت دردناک یا همان دیسپارونیا
• درد در ناحیه لگن

علائم مذکور ممکن است مربوط به سرطان رحم و یا سایر شرایط غیرعادی باشد و برای تشخیص اینکه آیا بروز این علائم به دلیل بروز سرطان است یا نه، باید به پزشک مراجعه نمائید تا معاینات و آزمایش‌های زیر صورت پذیرد:

• معاینات بالینی و آزمایشگاهی دستگاه‌های ادراری، تناسلی و گوارشی: در معاینه داخلی اگر تومور و یا تغییراتی وجود داشته باشد، این تغییرات مشاهده می‌شوند. برای انجام این روش از یک میله‌ی باریک مجهز به دوربین‌های ویژه که از دهانه رحم به داخل رحم هدایت می‌شود، به منظور مشاهده داخل رحم (هیستروسکوپی) استفاده می‌شود.
• نمونه برداری از لایه داخلی بافت رحم و بررسی آن زیر میکروسکوپ
• انجام آزمایش پاپ اسمیر (تمام زنان بعد از ازدواج باید آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند.)
• معاینه لگن: معاینه لگن برای بررسی واژن، رحم، مثانه و ركتوم انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌شود. پزشک این اندام‌ها را به‌دنبال هرگونه تغییری در شکل و اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌شان لمس می‌‌‌‌‌‌‌‌کند. پزشک برای دیدن قسمت بالای دهانه رحم و واژن وسیله‌‌‌‌‌‌‌‌ای به نام اسپکلوم Speculum را وارد واژن می‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

 

 

علت سرطان رحم

علت سرطان رحم مشخص نیست و پزشکان به ندرت می‌توانند توضیح دهند چرا یک زن سرطان می‌گیرد و دیگری نمی‌گیرد. اما آنچه مسلم است این است که سرطان رحم به علت یک آسیب و یا صدمه ایجاد نمی‌شود و مسری نیست. ولی عواملی وجود دارند که می‌توانند خطرساز بوده خطر ابتلا را افزایش دهند:

عوامل خطرساز

• سن: همانگونه که گفته شد سرطان رحم معمولا پس از یائسگی بروز می‌کند؛ بنابراین این بیماری در زنان ۵۰ سال به بالا بیشتر شایع است و خطر ابتلا با افزایش سن بیشتر می‌شود.
• مصرف استروژن: خانم‌هایی که معمولا بعد از یائسگی برای جلوگیری از پوکی استخوان و کم کردن خطرات‌ بیماری‌های قلبی به مصرف طولانی مدت و مقدار زیاد استروژن روی می‌آورند، شانس ابتلا به سرطان رحم در آن‌ها بیشتر است. در واقع خانم‌هایی که از استروژن بدون پروژسترون استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
• مصرف تاموکسفین: خطر ابتلا به بیماری در زنانی که داروی تاموکسیفن را برای پیشگیری یا درمان سرطان پستان مصرف می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. پزشکان زنانی را که تاموکسیفن مصرف می‌کنند برای کشف نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌های سرطان رحم بازبینی می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. اگر مجبور به استفاده از تاموکسفین شدید در مورد پیشنه خود و خانواده خود با پزشک مشورت کنید. لازم به ذکر است مزایای تاموکسیفن برای درمان سرطان پستان مهم‌تر از خطر امکان بروز سرطان‌های دیگر است.
• چاقی: خطر ابتلا به سرطان رحم در زنان چاق دو برابر زنان با وزن معمولی است.
• دیابت و فشار خون بالا
• ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ و پستان: در زنانی که به سرطان روده بزرگ یا سرطان سینه مبتلا هستند، خطر بروز سرطان رحم بیشتر است.
• رنگ پوست: خطر ابتلا در نژاد سفید بیشتر از نژاد سیاه است.
• مواردی همچون نازائی، نامنظم بودن عادت ماهانه و یائسگی دیررس نیز می‌توانند خطرساز باشند.

 

درمان سرطان رحم

انتخاب روش درمانی به اندازه تومور، شرایط هورمونی بیمار، سن، وضعیت عمومی و بخصوص درجه بندی سرطان رحم بستگی دارد. درمان سرطان رحم اغلب به روش جراحی صورت می‌گیرد و در مواردی هم از اشعه درمانی استفاده می‌شود. تعداد کمی از بیماران نیز با شیمی درمانی و هورمون درمانی معالجه می‌شوند.

جراحی رحم: در این عمل جراحی معمولاً رحم، لوله‌های رحم و تخمدان‌ها بیرون آورده می‌شوند که به آن هیسترکتومی نیز گویند. از عوارض بعد از این عمل می‌توان به احساس درد و خستگی عمومی اشاره کرد. در خانم‌هایی که تخمدان‌های آن‌ها همزمان با رحم برداشته می‌شود، فوری یائسه می‌گردند و علائمی مانند گُر گرفتگی بروز می‌کند. قابل ذکر است که بعد از جراحی تمایلات جنسی معمولا دستخوش تغییر نمی‌شود و در صورت تغییر، مشاوره و حمایت روحی بیمار برای خروج از این وضعیت کارساز است.

پرتو درمانی: پرتو درمانی مانند جراحی در واقع درمان محل ضایعه است و فقط سلول‌های سرطانی را در محل ضایعه از بین می‌برد. این روش ممکن است همراه با جراحی باشد و یا قبل و بعد از جراحی مورد استفاده قرار گیرد. عوارض این روش درمانی به مقدار اشعه و محل ضایعه بستگی دارد. بیماران هنگام درمان و بخصوص در هفته‌های آخر خسته هستند. استراحت در این وضعیت لازم است ولی پزشکان توصیه می‌کنند تا جایی که امکان دارد بیماران فعالیت معمول خود را دنبال کنند.

پرتو درمانی به دو روش انجام می‌گیرد:

• پرتودرمانی خارجی: در پرتودرمانی خارجی، از دستگاه بزرگی در خارج از بدن برای تاباندن پرتو به محل تحت درمان استفاده می‌كنند. زنان معمولاً به‌صورت سرپایی در درمانگاه یا بیمارستان، ۵ روز در هفته و برای چند هفته متوالی، پرتودرمانی خارجی می‌شوند. این برنامه به محافظت از سلول‌ها و بافت‌های سالم با پخش و تقسیم شدن دوز كلی پرتودرمانی کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌کند. هیچ‌گونه مواد رادیواکتیوی را در این نوع پرتودرمانی در بدن كار نمی‌گذارند.
• پرتودرمانی داخلی: در پرتودرمانی داخلی محفظه‌ای کوچک از مواد رادیواکتیو را از طریق واژن به مدت چندین هفته در رحم كار می‌گذارند. برای محافظت دیگران از پرتودهی رادیواکتیو، کسی نمی‌‌‌‌‌‌‌‌تواند بیمار را در زمانی که این مواد در بدنش است ملاقات کند و افراد فقط برای مدت کوتاهی می‌‌‌‌‌‌‌‌توانند او را ببینند. بعد از خارج كردن ایمپلنت، هیچ اثری از مواد رادیواکتیو در بدنش نخواهد داشت.

هومورن درمانی: در این روش درمانی، درمان سرطان رحم با هورمون پروژسترون صورت می‌گیرد و در واقع یک درمان عمومی است که بصورت خوراکی ویا تزریقی مورد استفاده است. سازوکار این روش درمانی به این صورت است که مواد موجود در هورمون‌ها نمی‌گذارند سلول‌های سرطانی به هورمون‌هایی که برای رشد به آن نیاز دارند، دسترسی داشته باشند یا از آنها استفاده کنند. زنانی که تحت درمان با پروژسترون هستند ممکن است زود خسته شوند و تغییراتی در وزن و اشتهای آنها پیدا شود.

شیمی درمانی: شیمی درمانی در واقع استفاده از داروها است که این داروها خوراکی یا تزریقی هستند. این روش همانند هورمون درمانی یک درمان عمومی است و زمانی که سرطان منتشر شده است، بکار می‌رود. عوارض شیمی درمانی در هر مورد متفاوت است و به مقدار درمان و نوع دارو بستگی دارد. در این روش درمانی بیماران بیشتر در معرض ابتلا به عفونت قرار می‌گیرند، به آسانی خونریزی پیدا می‌کنند، بدنشان کوفته و انرژی و توان آنها کم می‌شود و ممکن است دچار ریزش مو، ‌تهوع، استفراغ، کمی اشتهایی و زخم‌های دهانی شوند. این علائم به تدریج بعد از دوره درمان از بین می‌روند.