داستان زندگی سهراب سپهری شاعر | آثار، همسر، عکس جوانی و مقبره

یکی از شاعران معاصری که راه نیما را ادامه داد تا سبک و امضای خود را در شعر پیدا کرد و با استقبال فراوانی رو به رو شد، سهراب سپهری است که اشعار او همچنان بین مخاطبان شعر و عامه مردم، طرفداران بسیاری دارد. در این مطلب زندگینامه سهراب سپهری را برای‌تان آورده‌ایم و نکات برجسته زندگی این شخصیت ادبی و هنری را نیز شرح داده‌ایم، با ما همراه باشید.

سهراب سپهری کیست؟

با استناد به منابع معتبری که به بیوگرافی سهراب سپهری شاعر پرداخته‌اند، مرحوم سپهری ۱۵ مهر ۱۳۰۷ در کاشان متولد شد. او از جمله مهم‌ترین شاعران معاصر ایران است و شعرهایش به زبان‌های بسیاری از جمله انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و ایتالیایی ترجمه شده‌اند.

سهراب هنرمندی جستجوگر، تنها، کمال‌طلب، فروتن و خجول با دیدگاه انسان‌مدارانه‌ای بسیار گسترده و فراگیر بود. از این رو آثار وی همیشه با نقد و بررسی‌هایی همراه بوده‌اند.

خانواده سهراب سپهری

پدربزرگ سهراب میرزا نصرالله خان سپهری نخستین رئیس تلگراف‌خانه کاشان بود و درباره والدینش نیز گفته می‌شود پدرش «اسدالله» و مادرش «ماه‌جبین» نام داشتند که هر دو اهل هنر و شعر بودند. پدر وی که به بیماری فلج مبتلا بود، در سال ۱۳۴۱ فوت کرد و سهراب در اسفند همان سال از کلیه مشاغل دولتی کناره‌گیری کرد.

مادر سهراب، ماه‌جبین نیز در خرداد سال ۱۳۷۳ درگذشت. منوچهر سپهری، برادر ارشد سهراب و تنها برادر وی که هم‌بازی دوران کودکی سهراب بود نیز در سال ۱۳۶۹ از دنیا رفت. او سه خواهر به نام‌های همایون‌دخت، پری‌دخت و پروانه نیز داشت.

سهراب پس از درگذشت پدرش با حضور فعال‌تر در زمینه شعر و نقاشی آثار بیشتری آفرید و راه خویش را پیدا کرد. وی با سفر به کشورهای مختلف ضمن آشنایی با فرهنگ و هنرشان نمایشگاه‌های بیشتری را برگزار نمود.

بیشتر بخوانید: متن کامل شعر زندگی سهراب

تحصیلات سهراب سپهری

سهراب دورهٔ ابتدایی را در دبستان خیام کاشان (شهید مدرّس فعلی) (۱۳۱۹) و متوسطه را در دبیرستان پهلوی کاشان گذراند و پس از فارغ‌التحصیلی در خرداد ۱۳۲۲ در دورهٔ دوسالهٔ دانش‌سرای مقدماتی پسران به استخدام ادارهٔ فرهنگ کاشان درآمد. در شهریور ۱۳۲۷ در امتحانات ششم ادبی شرکت نمود و دیپلم دوره دبیرستان خود را دریافت کرد. سپس به تهران آمد و دردانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهرانبه تحصیل پرداخت و هم‌زمان به استخدام شرکت نفت در تهران درآمد که پس از ۸ ماه استعفا داد.

همسر سهراب سپهری

بسیاری از کاربران علاقه‌مند به شعر و شخصیت سهراب، عباراتی مانند نام همسر سهراب سپهری یا تعداد فرزندان سهراب سپهری را جست‌وجو می‌کنند که در پاسخ به این ابهامات باید بگوییم سهراب سپهری ازدواج نکرده بود و مجرد بود.

عکس جوانی سهراب سپهری

در ادامه عکسی از دوران جوانی سهراب سپهری را می‌بینید.

آغاز شعر و نقاشی سهراب سپهری

سهراب در سال ۱۳۳۰ نخستین مجموعهٔ شعر نیمایی خود را به نام مرگ رنگ منتشر کرد. در سال ۱۳۳۲ از دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد و نشان درجه اول علمی را دریافت کرد. در همین سال در چند نمایشگاه نقاشی در تهران شرکت نمود و نیز دومین مجموعهٔ شعر خود را با عنوان زندگی خواب‌ها منتشر نمود. در آذر ۱۳۳۳ در ادارهٔ کل هنرهای زیبا (فرهنگ و هنر) در قسمت موزه‌ها شروع به کار کرد و در هنرستان‌های هنرهای زیبا نیز به تدریس می‌پرداخت.

در ستاره مطالعه کنید: بهترین اشعار سهراب سپهری درباره عشق، خدا و زندگی

سبک شعر سهراب سپهری

سهراب در ابتدا به سبک نیمایی شعر می‌سرود، ولی بعدها رویه خودش را بازشناخت. در این شیوه جدید سهراب سپهری بر دیدگاه انسان‌مدارانه و آموخته‌هایی که از فلسفه ذن فرا گرفته بود به شیوه جدیدی دست یافت که «حجم سبز» شیوه تکامل یافته این سبک محسوب می‌شود. وی عادت داشت که دور از جامعه آثار هنری اش را خلق کند و برای رسیدن به تنهایی‌هایش «قریه چنار» و کویرهای کاشان را انتخاب کرده بود.

شعر وی صمیمی، سرشار از تصویرهای بکر و تازه‌است که همراه با زبانی نرم، لطیف، پاکیزه و منسجم تصویرسازی می‌کند. از معروف‌ترین شعرهای وی می‌توان به نشانی، صدای پای آب و مسافر اشاره کرد که شعر صدای پای آب یکی از بلندترین شعرهای نو زبان فارسی است. کریم امامی که از دوستان نزدیک وی بوده در زمان حیاتش برخی از شعرهای سهراب را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. 

آثار سهراب سپهری

تعدادی از کتاب های سهراب سپهری را در ادامه می‌خوانید.

• در کنار چمن یا آرامگاه عشق
• مرگ رنگ
• زندگی خواب‌ها
• آوار آفتاب
• شرق اندوه
• حجم سبز
• هشت کتاب
• اتاق آبی

توجه:

هشت کتاب شامل هشت دفتر شعر سپهری از جمله مرگ رنگ، زندگی خوابها، آوار آفتاب، شرق اندوه، صدای پای آب، مسافر، حجم سبز و ما هیچ ما نگاه است. 

نخستین ترجمه ها از شعر سپهری

در سال ۱۳۷۵، ترجمه انگلیسی دو مجموعه صدای پای آب و حجم سبز با ترجمه اسماعیل سلامی و عباس زاهدی توسط انتشارات زبانکده منتشر شد. بعدها نیز مترجمان دیگری شعرهای وی را به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و ایتالیایی ترجمه کردند. در سال ۱۳۷۱ شعرهای منتخبی از دو کتاب حجم سبز و شرق اندوه با نام «ما هیچ، ما نگاه» توسط «کلارا خانیس» به زبان اسپانیایی ترجمه شد.

در سال ۱۳۷۵ منتخبی از اشعار سهراب سپهری توسط هنرمند ایرانی جاوید مقدس صدقیانی به زبان ترکی استانبولی ترجمه و از سوی انتشارات YKY در کشور ترکیه منتشر شد.

سفرهای سهراب سپهری

سهراب به فرهنگ مشرق‌زمین علاقه خاصی داشت و سفرهایی به هندوستان، پاکستان، افغانستان، ژاپن و چین داشت. مدتی در ژاپن زندگی کرد و هنر «حکاکی روی چوب» را در آنجا فراگرفت. هم‌چنین به شعر کهن سایر زبان‌ها نیز علاقه داشت؛ از این رو ترجمه‌هایی از شعرهای کهن چینی و ژاپنی انجام داد.

در مرداد ۱۳۳۶ از راه زمینی به کشورهای اروپایی سفر کرد و به پاریس و لندن رفت. ضمناً در مدرسهٔ هنرهای زیبای پاریس در رشتهٔ لیتوگرافی نام‌نویسی کرد. در دورانی که به اتفاق حسین زنده‌رودی در پاریس بود بورس تحصیلی‌اش قطع شد و برای تأمین مخارج و ماندن بیشتر در فرانسه و ادامهٔ نقاشی، مجبور به کار شد و برای پاک کردن شیشهٔ آپارتمان‌ها، گاهی از ساختمان‌های بیست طبقه آویزان می‌شد.

در ادامه تعدادی از مهم‌ترین سفرهای سهراب سپهری را می‌خوانید: 

برخی از مشاغل سهراب سپهری

سهراب همچنین کارهای هنری خود را در نمایشگاه‌ها به معرض نمایش می‌گذاشت. حضور در نمایشگاه‌های نقاشی همچنان تا پایان عمر وی ادامه داشت. سهراب سپهری مدتی در اداره کل اطلاعات وزارت کشاورزی با سمت سرپرست سازمان سمعی و بصری در سال ۱۳۳۷ مشغول به کار شد. از مهر ۱۳۴۰ نیز شروع به تدریس در هنرکدهٔ هنرهای تزیینی تهران نمود.

کتاب درباره سهراب سپهری

برخی از کتاب‌هایی که در زمینه شعر و زندگی سهراب سپهری به نگارش درآمده به شرح زیر است:

• تا انتها حضور
• سهراب مرغ مهاجر
• هنوز در سفرم
• بیدل، سپهری و سبک هندی
• تفسیر حجم سبز
• حافظ پدر، سهراب سپهری پسر، حافظان کنگره
• نیلوفر خاموش: نظری به شعر سهراب سپهری
• نگاهی به سهراب سپهری

هنر نقاشی سهراب سپهری

سهراب سپهری در نقاشی از دستاوردهای زیبایی شناختی شرق و غرب بهره‌مند گشته بود و این تاثیرها در آثارش جلوه‌گر بود. در آثار نقاشی‌اش رویکرد نوین و متفاوتی داشت به طوریکه فرم‌های هندسی نخودی و خاکستری رنگش با تمامی نقاشان فیگوراتیو همزمانش متفاوت بود. او در نقاشی به شیوه‌ای موجز و نیمه انتزاعی دست یافت که برای بیان مکاشفه‌های شاعرانه‌اش در طبیعت کویری کارگشا بود. سپهری بیشتر نمایشگاه‌های داخلی آثار نقاشی اش را در «گالری سیحون» برگزار می‌کرد و عادت نداشت که برای روز معرفی در نمایشگاه شرکت کند. 

سبک نقاشی سهراب سپهری

نقاشی سپهری هرچه پیش رفته کمتر به وسیلهٔ کنترل مستقیم قلم مو پدید آمده و در سری آثار متاخرش بیشتر رفتاری فی‌البداهه توسط ابزارهای غیرسنتی نقاشی است. شهروز نظری دراین باره نوشته است:

او در آخرین دوران کاری‌اش به تکنیکی از بافت گذاری (texture) دست یافت که تا به امروز برای بسیاری از هنرمندان دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.

درخت‌های او نتیجه پرهیزش از رنگ‌گذاری با قلم مو هستند. او در این آثار حوادث رنگی را تبدیل به موضوع آثارش می‌کند. استفاده از کاردک‌های بزرگ چوبی و رنگ‌های رقیق شده و بافت ریز و درهم شده پارچه‌های بوم محصول تحقیقات وسیع او بر نقاشی آن سال‌های غرب (آبستره) و شگردهای نقاشی سنتی مشرق زمین است.

امضای وی بر روی نقاشی‌هایش به خط نستعلیق بوده که به نظر مرتضی ممیز جلوه از روحیه فروتنانه و ایرانی‌اش دارد. از آثار او می‌توان به «طبیعت بیجان» ۱۳۳۶، «شقایقها، جویبار و تنه درخت» ۱۳۳۹، «علفها و تنه درخت» ۱۳۴۱، «ترکیب بندی با نوارهای رنگی» ۱۳۴۹، «ترکیب بندی با مربعها» ۱۳۵۱ و «منظره کویری» ۱۳۵۷ اشاره کرد. برخی از آثار وی در نزد مجموعه داران و دوستان سپهری قرار دارد و پروانه سپهری خواهر سهراب، آثاری از وی را که در اختیار داشت به موزه کرمان اهدا نمود.

قیمت نقاشی های سهراب سپهری

سپهری رکورددار قیمت نقاشی مدرن ایرانی است. در سال ۱۳۹۳، یکی از تابلوهای درخت او در حراج تهران به قیمت یک میلیارد و هشتصدهزار تومان به فروش رسید.

نمایشگاه‌های نقاشی سهراب سپهری

درگذشت سهراب

سهراب سپهری در سال ۱۳۵۸ به بیماری سرطان خون مبتلا شد و در همان سال برای درمان به انگلستان رفت، اما بیماری بسیار پیشرفت کرده بود و وی ناکام از درمان به تهران بازگشت. او سرانجام در غروب ۱ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ در بیمارستان پارس تهران به علت ابتلا به بیماری سرطان خون درگذشت.

آرامگاه سهراب سپهری

مزار سهراب سپهری که عکس آن را در ادامه می‌بینید، در فاصله کمی از کاشان در روستای مشهد اردهال در استان اصفهان واقع شده است.