زیباترین اشعار پروین اعتصامی با مفاهیم عاشقانه و اجتماعی

کم نداریم زنانی که در کنار مردانی که شعر درباره زن سروده اند، در تاریخ ایران برای جایگاه زن تلاش کرده، افتخارآفرین بوده‌اند و نام نیک از خود به جای گذاشته‌اند. تا چند دهه اخیر نیز، نام بانوانی در زمره شعرای نامی به چشم می‌خورد که نقش بسیار زیادی در شکل گیری نوع خاصی از نگارش داشته اند. بی شک پروین اعتصامی از همین افراد است.

پروین اعتصامی شاعر نامی ایران زمین است که با وجود عمر کوتاهش توانسته تاثیر عمیقی بر زبان و ادبیات فارسی گذارد. پروین از کودکی فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدرش آموخت و از همان کودکی سرودن شعر را آغاز کرد. 

اشعار پروین اعتصامی همانند اشعار ژاله اصفهانی و اشعار طاهره صفارزاده بیش از اشعار سایر شاعران زن ایرانی و حتی بیش از اشعار مهستی گنجوی شهرت پیدا کرده است. به طوری که او را بانوی مناظره در شعر می‌نامند، چرا که اغلب اشعار او به مناظره بین اشیاء مختلف می‌پردازد و گفتگوی دلنشینی را به نظم می‌آفریند. قصاید پروین اعتصامی نیز از این قانون مستثنی نیست. آثار او به ۶۰۶ اثر می‌رسد که در دیوان اشعار او به چاپ رسیده است. در میان اشعار او شعر در مورد بخشش و گذشت نیز دیده می‌شود. گاهی حتی می‌توان از میان اشعار او ابیاتی را تحت عنوان شعر کنایه دار جدا کرد. 

در اینجا چند نمونه از بهترین اشعار پروین اعتصامی گردآوری شده است. 

اشعار ترانه سرایان زن معاصر مانند اشعار مونا برزویی را نیز می توانید در ستاره بخوانید. 

 

 

معروف‌ترین اشعار پروین اعتصامی

پیش از خواندن این اشعار پروین اعتصامی از شما می خواهیم به شعر با مضامین اجتماعی و اخلاقی علاقه دارید، مجموعه شعر در مورد غرور را در ستاره بخوانید. 

ای جسم سیاه مومیائی
کو آنهمه عجب و خودنمائی

با حال سکوت و بهت، چونی
در عالم انزوا چرائی

آژنگ ز رخ نمیکنی دور
ز ابروی، گره نمیگشائی

معلوم نشد به فکر و پرسش
این راز که شاه یا گدائی

گر گمره و آزمند بودی
امروز چه شد که پارسائی 

با ما و نه در میان مائی

وقتی ز غرور و شوق و شادی
پا بر سر چرخ می‌نهادی

بودی چو پرندگان، سبکروح
در گلشن و کوهسار و وادی

آن روز، چه رسم و راه بودت
امروز، نه سفله‌ای، نه رادی

پیکان قضا بسر خلیدت
چون شد که ز پا نیوفتادی

صد قرن گذشته و تو تنها
در گوشهٔ دخمه ایستادی

گوئی که ز سنگ خاره زادی

کردی ز کدام جام می نوش
کاین گونه شدی نژند و مدهوش

بر رهگذر که، دوختی چشم
ایام، ترا چه گفت در گوش

بند تو، که بر گشود از پای
بار تو، که برگرفت از دوش

در عالم نیستی، چه دیدی
کاینسان متحیری و خاموش

دست چه کسی، بدست بودت
از بهر که، باز کردی آغوش

دیری است که گشته‌ای فراموش

شاید که سمند مهر راندی
نانی بگرسنه‌ای رساندی

آفت زدهٔ حوادثی را
از ورطهٔ عجز وارهاندی

از دامن غرقه‌ای گرفتی
تا دامن ساحلش کشاندی

هر قصه که گفتنی است، گفتی
هر نامه که خواندنیست خواندی

پهلوی شکستگان نشستی
از پای فتاده را نشاندی

فرجام، چرا ز کار ماندی

گوئی بتو داده‌اند سوگند
کاین راز، نهان کنی به لبخند

این دست که گشته است پر چین
بودست چو شاخه‌ای برومند

کدرست هزار مشکل آسان
بستست هزار عهد و پیوند

بنموده به گمرهی، ره راست
بگشوده ز پای بنده‌ای، بند

شاید که به بزمگاه فرعون
بگرفته و داده ساغری چند

کو دولت آن جهان خداوند

زان دم که تو خفته‌ای درین غار
گردنده سپهر، گشته بسیار

بس پاک دلان و نیک کاران
آلوده شدند و زشت کردار

بس جنگ، به آشتی بدل شد
بس صلح و صفا که گشت پیکار

بس زنگ که پاک شد به صیقل
بس آینه را گرفت زنگار

بس باز و تذرو را تبه کرد
شاهین عدم، بچنگ و منقار

ای یار، سخن بگوی با یار

ای مرده و کرده زندگانی
ای زندهٔ مرده، هیچ دانی

بس پادشهان و سرافرازان
بردند بخاک، حکمرانی

بس رمز ز دفتر سلیمان
خواندند به دیو، رایگانی

بگذشت چه قرنها، چه ایام
گه باغم و گه بشادمانی

بس کاخ بلند پایه، شد پست
اما تو بجای، همچنانی

بر قلعهٔ مرگ، مرزبانی

شداد نماند در شماری
با کار قضا نکرد کاری

نمرود و بلند برج بابل
شد خاک و برفت با غباری

مانا که ترا دلی پریشان
در سینه تپیده روزگاری

در راه تو، اوفتاده سنگی
در پای تو، در شکسته خاری

دزدیده، بچهرهٔ سیاهت
غلتیده سرشک انتظاری

در رهگذر عزیز یاری

شاید که ترا بروی زانو
جا داشته کودکی سخنگو

روزیش کشیده‌ای بدامن
گاهیش نشانده‌ای به پهلو

گه گریه و گاه خنده کرده
بوسیده گهت و سر گهی رو

یکبار، نهاده دل به بازی
یک لحظه، ترا گرفته بازو

گامی زده با تو کودکانه
پرسیده ز شهر و برج و بارو

در پای تو، هیچ مانده نیرو

گرد از رخ جان پاک رفتی
وین نکته ز غافلان نهفتی

اندرز گذشتگان شنیدی
حرفی ز گذشته‌ها نگفتی

از فتنه و گیر و دار، طاقی
با عبرت و بمی و بهت، جفتی

داد و ستد زمانه چون بود
ای دوست، چه دادی و گرفتی

اینجا اثری ز رفتگان نیست
چون شد که تو ماندی و نرفتی

چشم تو نگاه کرد و خفتی

✶❣✶

 

 

شنیده اید که آسایش بزرگان چیست
برای خاطر بیچارگان نیاسودن

به کاخ دهر که آلایش است بنیادش
مقیم گشتن و دامان خون نیالودن

همی ز عادت و کردار زشت کم کردن
هماره بر صفت و خوی نیک افزودن

ز بهر بیهده، از راستی بری نشدن
برای خدمت تن روح را نفرسودن

رهی که گمرهیش در پی است نسپردن
دری که فتنه اش اندر پس است نگشودن

✶❣✶

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی
فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست

پرسید زان میانه یکی کودک یتیم
کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست

آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست
پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست

نزدیک رفت پیرزنی گوژپشت و گفت
این اشک دیدهٔ من و خون دل شماست

ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است
این گرگ سال‌هاست که با گله آشناست

آن پارسا که ده خرد و ملک، رهزن است
آن پادشا که مال رعیت خورد گداست

بر قطرهٔ سرشک یتیمان نظاره کن
تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

پروین، به کجروان سخن از راستی چه سود
کو آنچنان کسی که نرنجد ز حرف راست

✶❣✶

به لاله نرگس مخمور گفت وقت سحر
که هر که در صف باغ است صاحب هنریست

بنفشه مژده نوروز میدهد ما را
شکوفه را ز خزانوز مهرگان خبریست

به جز رخ تو که زیب وفرش ز خون دل است
بهر رخی که درین منظر است زیب و فریست

جواب داد که من نیز صاحب هنرم
درین صحیفه ز من نیز نقشیو اثریست

✶❣✶

خمید نرگس پژمرده‌ای ز انده و شرم
چو دید جلوهٔ گلهای بوستانی را

فکند بر گل خودروی دیدهٔ امید
نهفته گفت بدو این غم نهانی را

که بر نکرده سر از خاک، در بسیط زمین
شدم نشانه بلاهای آسمانی را

مرا به سفرهٔ خالی زمانه مهمان کرد
ندیده چشم کس اینگونه میهمانی را

طبیب باد صبا را بگوی از ره مهر
که تا دوا کند این درد ناگهانی را

ز کاردانی دیروز من چه سود امروز
چو کار نیست، چه تاثیر کاردانی را

به چشم خیرهٔ ایام هر چه خیره شدم
ندید دیدهٔ من روی مهربانی را

من از صبا و چمن بدگمان نمیگشتم
زمانه در دلم افکند بدگمانی را

چنان خوشند گل و ارغوان که پنداری
خریده‌اند همه ملک شادمانی را

شکستم و نشد آگاه باغبان قضا
نخوانده بود مگر درس باغبانی را

بمن جوانی خود را بسیم و زر بفروش
که زر و سیم کلید است کامرانی را

جواب داد که آئین روزگار اینست
بسی بلند و پستی است زندگانی را

بکس نداد توانائی این سپهر بلند
که از پیش نفرستاد ناتوانی را

هنوز تازه رسیدی و اوستاد فلک
نگفته بهر تو اسرار باستانی را

در آن مکان که جوانی دمی و عمر شبی است
بخیره میطلبی عمر جاودانی را

نهان هر گل و بهر سبزه‌ای دو صد معنی است
بجز زمانه نداند کس این معانی را

ز گنج وقت، نوائی ببر که شبرو دهر
برایگان برد این گنج رایگانی را

ز رنگ سرخ گل ارغوان مشو دلتنگ
خزان سیه کند آن روی ارغوانی را

گرانبهاست گل اندر چمن ولی مشتاب
بدل کنند به ارزانی این گرانی را

زمانه بر تن ریحان و لاله و نسرین
بسی دریده قباهای پرنیانی را

من و تو را ببرد دزد چرخ پیر، از آنک
ز دزد خواسته بودیم پاسبانی را

چمن چگونه رهد ز آفت دی و بهمن
صبا چه چاره کند باد مهرگانی را

تو زر و سیم نگهدار کاندرین بازار
بسیم و زر نخریده است کس جوانی را

 

اشعار عاشقانه پروین اعتصامی

ای خوشا مستانه سر درپای دلبر داشتن
دل تهی از خوب و زشت چرخ اخضر داشتن

نزد شاهین محبت بی پر و بال امدن
پیش باز عشق ائین کبوتر داشتن

سوختن بگداختن چون شمع و بزم افروختن
تنبیاد روی جانان اندر اذر داشتن

اشک را چون لعل پرودن بخوناب جگر
دیدهرا سودا گر یاقوت احمر داشتن

✶❣✶

هر بلائی کز تو آید نعمتی است
هر که را رنجی دهی آن راحتی است

زان به تاریکی گذاری بنده را
تا ببیند آن رخ تابنده را

✶❣✶

بی روی دوست، دوش شب ما سحر نداشت
سوز و گداز شمع و من و دل اثر نداشت

مهر بلند، چهره ز خاور نمی نمود
ماه از حصار چرخ، سر باختر نداشت

آمد طبیب بر سر بیمار خویش، لیک
فرصت گذشته بود و مداوا ثمر نداشت

دانی که نوشداروی سهراب کی رسید
آنگه که او ز کالبدی بیشتر نداشت

دی، بلبلی گلی ز قفس دید و جانفشاند
بار دگر امید رهائی مگر نداشت

بال و پری نزد چو بدام اندر اوفتاد
این صید تیره روز مگر بال و پر نداشت

پروانه جز بشوق در آتش نمیگداخت
میدید شعله در سر و پروای سر نداشت

بشنو ز من، که ناخلف افتاد آن پسر
کز جهل و عجب، گوش به پند پدر نداشت

خرمن نکرده توده کسی موسم درو
در مزرعی که وقت عمل برزگر نداشت

من اشک خویش را چو گهر پرورانده‌ام
دریای دیده تا که نگوئی گهر نداشت

 

 

✶❣✶

اشک طرف دیده را گردید و رفت
اوفتاد آهسته و غلتید و رفت

بر سپهر تیرهٔ هستی دمی
چون ستاره روشنی بخشید و رفت

گر چه دریای وجودش جای بود
عاقبت یکقطره خون نوشید و رفت

گشت اندر چشمهٔ خون ناپدید
قیمت هر قطره را سنجید و رفت

من چو از جور فلک بگریستم
بر من و بر گریه‌ام خندید و رفت

رنجشی ما را نبود اندر میان
کس نمیداند چرا رنجید و رفت

تا دل از اندوه، گرد آلود گشت
دامن پاکیزه را بر چید و رفت

موج و سیل و فتنه و آشوب خاست
بحر، طوفانی شد و ترسید و رفت

همچو شبنم، در گلستان وجود
بر گل رخساره‌ای تابید و رفت

مدتی در خانهٔ دل کرد جای
مخزن اسرار جان را دید و رفت

رمزهای زندگانی را نوشت
دفتر و طومار خود پیچید و رفت

شد چو از پیچ و خم ره، با خبر
مقصد تحقیق را پرسید و رفت

جلوه و رونق گرفت از قلب و چشم
میوه‌ای از هر درختی چید و رفت

عقل دوراندیش، با دل هر چه گفت
گوش داد و جمله را بشنید و رفت

تلخی و شیرینی هستی چشید
از حوادث با خبر گردید و رفت

قاصد معشوق بود از کوی عشق
چهرهٔ عشاق را بوسید و رفت

اوفتاد اندر ترازوی قضا
کاش میگفتند چند ارزید و رفت

 

اشعار کوتاه پروین اعتصامی

کو دولت و فیروزی و آسایش و آرام
کو دعوی دیروزی و آن پایه و مقدار

✶❣✶

ز خود بینی سیه کردی دل بیغش، ز خودبینی
ز نادانی در افتادی در این آتش ز نادانی…

✶❣✶

چو شمع حق برافروزند و هر پنهان شود پیدا
تو دیگر کی توانی عیب کار خود بپوشانی!

✶❣✶

هر بلایی کز توآید رحمتی است
هرکه را رنجیده ای ان راحتی است

✶❣✶

چون شانه، عیب خلق مکن موبه مو عیان
در پشت سر نهند کسی را که عیبجوست

✶❣✶

گل آن خوشتر که جز روزی نماند
چوماند هیچکس قدرش نداند

✶❣✶

روشنی اندوز که دل را خوشیست
معرفت آموز که جان را غذاست

✶❣✶

بی رنج زین پیاله کسی می نمی خورد
بی دود زین تنور به کس نان نمی دهند

تیمار کار خویش تو خود خور که دیگران
هرگز برای جرم تو تاوان نمی دهند

✶❣✶

این ترازو گر ترازوی خداست
این کژی و نادرستی از کجاست

✶❣✶

خرم آنکس که در این محنت گاه
خاطری را سبب تسکین است

 

 

✶❣✶

خوش آن رمزی که عشقی را نوید است
خوش آن دل کاندران نور امید است

✶❣✶

از مهر دوستان ریاکار خوشتر است
دشنام دشمنی که چو آئینه راستگوست

آن کیمیا که می طلبی، یار یکدل است
دردا که هیچگه نتوان یافت، آرزوست

✶❣✶

ای خوش از تن کوچ کردن، خانه در جان داشتن
روی مانند پری از خلق پنهان داشتن

همچو عیسی بی پر و بی بال بر گردون شدن
همچو ابراهیم در آتش گلستان داشتن

✶❣✶

به جرم یک دو صباحی نشستن اندر باغ
هزار قرن در آغوش خاک باید خفت

خوش آن کسی که چو گل، یک دو شب به گلشن عمر
نخفت و شبرو ایام هر چه گفت، شنفت

✶❣✶

نه کسی می کند مرا یاری
نه رهی دارم از برای فرار

نه توان بود بردبار و صبور
نه فکندن توان ز پشت، این بار

خواری کس نخواستم هرگز
از چه رو، کرد آسمانم خوار

 

سخن آخر

از اینکه با مجموعه شعر عاشقانه پروین اعتصامی همراه ما بودید بسیار سپاسگزاریم. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب با ما به اشتراک گذارید.