اهمیت و فضیلت شب قدر از نگاه روایات

ستاره | سرویس مذهبی – فرا رسیدن شب‌های پر فضیلت قدر بر تمامی عاشقان الهی مبارک باد. با معرفی فضیلت شب قدر  با ما همراه باشید.

 

چرا اين شب را شب قدر ناميده‌اند؟

مفسران قرآن كريم با استفاده از قرآن و احاديث پيشوايان معصوم (عليهم السلام)، درباره نام‌گذارى اين شب به شب قدر مطالب و دلايل زيادى آورده اند كه مهم‌ترين و مناسب ترين آن‌ها بدين شرح است:

۱ـ در قرآن كريم قدر به معناى منزلت و بزرگى خداوند عالم آمده هم چنان كه در اين آيه مى‌خوانيم: “ما قدروا الله حق قدره” آنان عظمت خداوند را نشناختند. و حبيش در كتاب “وجوه القرآن” ليله القدر را به ليله العظمه معنا كرده؛ رمز اين بزرگى هم در خود سوره قدر بيان گرديده: شب قدر، از هزار ماه بهتر است.

۲ ـ در سوره قدر می‌خوانیم: عبادت در این شب از عبادت در هزار ماه بهتر و با ارزش تر است. به همین دلیل شب با ارزش و پر قیمت می‌تواند معنای دیگری برای معنای قدر باشد.

۳ ـ در قرآن كريم مى خوانيم: “و من قدر عليه رزقه فلينفق مما آتاه الله” هر كس گرفتار تنگى روزى و تنگدستى در زندگى شود مقدارى از آنچه را خداوند به او عطا كرده، در راه خدا انفاق نمايد. بنابراین قدر به معناى سختى معيشت نيز در قران کریم آمده است.

۴ ـ طبق آيات متعدد قرآن كريم, “قدر” به معناى اندازه گيرى، تقدير و تنظيم امور آمده است. در آيه‌اى مى‌خوانيم: ما قرآن را در شب مباركى نازل كرديم و ما همواره بيم دهنده بوده‌ايم و در آن شب: “فيها يفرق كل إمر حكيم” هر كارى، بر طبق حكمت خداوند، تعيين و تنظيم مى‌گردد.”

 

در شب قدر چه اتفاقی می‌افتد؟

طبق روايات فراوانى كه وارد شده, در شب قدر، سرنوشت افراد براى سال آينده، مانند: رزق و روزى، مرگ و مير، خوشى و ناخوشى و امور و حوادث ديگر زندگى، بر اساس استعدادها و لياقت‌ها، رقم مى‌خورد و اين تقدير و تنظيم حكيمانه هم، در انسان هيچ گونه اجبار و سلب اختيارى به وجود نمى‌آورد.

در روایتی امام صادق(ع) درباره رقم خوردن سرنوشت و تقدیر افراد در شب قدر فرموده است: “التقدير فى ليله القدر تسعه عشر، والابرام فى ليله احدى و عشرين، والامضإ فى ليله ثلاث و عشرين” تقدير امور و سرنوشت‌ها در شب نوزدهم، تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاى آن در شب بيست و سوم صورت مى گيرد.

 

 

کدام شب، شب قدر است؟

مجموع مطالبى كه از قرآن كريم و احاديث شيعه و اهل سنت، در مورد تعيين شب قدر که بهتر از هزار ماه معرفی شده است، بدست مى‌آيد را در موارد زير مى‌توان خلاصه نمود:

۱ ـ بدون تردید شب قدر در ماه مبارک رمضان قرار گرفته است، چون از يك سو خداوند فرموده: قرآن در ماه رمضان نازل شده و از سوى ديگر در سوره “قدر” هم آمده: آن (قرآن) را در شب قدر نازل كرديم; و اين كه شب قدر در ماه مبارك رمضان قرار دارد، مورد اتفاق روايات و مفسرين قرآن است.

۲ ـ شب قدر در دهه آخر ماه مبارك رمضان قرار دارد، روايات فراوان و نظريه هاى مفسران شيعه و اهل سنت، آن را حتمى مى شمارد. پس در اين مورد هم ترديدى نيست.

عايشه همسر پیامبر روايت مى‌كند: تلاش و كوششى را كه مى‌ديدم رسول خدا (ص)، در دهه آخر ماه مبارك رمضان انجام مى‌داد، در اوقات ديگر انجام نمى‌داد.

۳ ـ مطابق رواياتی كه در منابع شيعه آمده، شب‌هاى نوزدهم, بيست و يكم و بيست و سوم ماه مبارك رمضان شب‌هاى قدر معرفى شده‌اند. اما امام باقر(ع) دايره آن را محدودتر نموده، و در پاسخ عبدالواحد بن مختار انصارى كه خواستار تعيين يكى از آن شب‌ها از سوى امام(ع) بود، فرموده‌اند: “ما عليك إن تعمل فى ليلتين، هى احديهما” ايرادى ندارد هر دو شب را به عبادت و شب زنده دارى مشغول باش؛ زيرا شب قدر يكى از اين دو شب مى‌باشد.

۴ ـ در ميان شب بيست و يكم و شب بيست و سوم در عين حالى كه خدا و رسول(ص) و امامان (عليهم السلام) براى زنده نگهداشتن روح اميد و نشاط و اهميت به اطاعت و عبادت بندگان و تقرب آنان، سعى در مخفى داشتن شب قدر داشته اند ـ آن طور كه از تعدادى از احاديث استفاده مى‌شود، احتمال شب قدر بودن شب بيست و سوم را مى‌توان تقويت نمود و معتبرتر دانست. زيرا در چند روايت آمده: رسول خدا(ص) به عبادت و شب زنده دارى دهه آخر ماه مبارك رمضان سفارش مى‌كرد. امام على(ع) مى‌فرمايد: شب بيست و سوم، در عين حالى كه باران شديدى آمده بود و مسجد مدينه را گل و آب فرا گرفته بود، رسول خدا (ع) ما را به نماز وا مى‌داشت و با وجود اين كه صورت و بينى آن حضرت گل آلود شده بود، دست از عبادت و شب زنده دارى نمى‌كشيد.

 

اعمال شب قدر چیست؟

مسلمانان براى عبادت و درك فضيلت و فيض شب قدر عموما به مسجدها می‌روند و اعمال مشترک شب های قدر را به جا می‌آورند:

 

۱ ـ غسل شب قدر

غسل، از يك سو عبادت است؛ چون مى‌بايست به ((نيت تقرب و اطاعت خداوند)) انجام شود و از سوى ديگر نظافت و بهداشت مى‌باشد. چون با شست وشوى بدن، هر مومنى خود را براى حضور در مجامع عمومى و ملاقات سالم و جاذب با اهل ايمان آماده و منظم مى‌گرداند.

امام صادق(ع) فرموده است: “هركس براى شب‌هاى هفدهم، نوزدهم، بيست و يكم و بيست سوم ماه مبارك رمضان، كه اميد شب قدر بودن آنها مى‌رود، غسل انجام دهد، از گناهان پاك مى‌گردد و مانند روزى مى شود كه از مادر متولد گرديده است.

 

۲ ـ احيا و شب زنده دارى در شب قدر

احيا, بيدار بودن و شب‌هاى‌ قدر را باعبادت سپرى نمودن، از تكاليف ديگر در اين شب‌ها مى‌باشد. بارى، شب زنده‌دارى با عبادت و دعا، وظيفه‌اى براى همه شب‌هاى قدر است. اما امام حسن عسكرى (ع) فرموده: فلا يفوتك احيإ ليله ثلاث و عشرين; اگر نتوانستى در شب‌هاى ديگر احيا داشته باشى، سعى كن احيا و شب زنده دارى شب بيست و سوم را از دست ندهى.

 

۳ ـ قرآن بر سر گرفتن در شب قدر

تكليف ديگر شب‌هاى قدر، قرآن به سرگرفتن است. مومنان روزه گرفته، در ماه خدا و خانه خدا، كتاب خدا را گشوده، به سرگرفته و آن را شفيع خود قرار مى‌دهند. آن‌ها به محتواى قرآن مى‌انديشند، به آغوش آن پناه مى‌برند و با قرآن پيوند و پيمان مجدد برقرار مى‌نمايند تا با معارف نورانى آن، همه زواياى زندگى خويش را نورانى و متعالى گردانند.

 

 

امام صادق(ع) هم فرموده است: براى شب‌هاى قدر قرآن كريم را جلوى خود قرار دهيد، آن را بگشاييد و بخوانيد: “اللهم انى إسئلك بكتابك المنزل، وما فيه وفيه اسمك الاكبر،و إسمائك الحسنى، وما يخاف ويرجى، إن تجعلنى من عتقائك من النار“

 

۴ ـ نماز و دعا در شب قدر

امام صادق(ع) فرموده است: در هر يك از دو شب‌هاى قدر صد ركعت نماز باید خوانده شود. آن حضرت، خود نيز اين عمل را انجام مى‌داد، چنانكه از سر شب تا سفيده صبح به دعا و مناجات با خداوند مى‌پرداخت. از جمله دعاهايى كه به خواندن آنها سفارش شده دعاى جوشن كبير مى‌باشد.

 

۵ ـ استغفار و توبه در شب قدر

اگر چه روزه‌دارى خود عامل شست و شوى بخشى از گناهان مى‌باشد، اما براى وارد شدن به ماه مبارك رمضان، به خصوص دريافت فيض شب‌هاى قدر اداى دين خالق و خلق هم لازم خواهد بود. در عين حال، در اين شب‌هاى نورانى، كه به بيان امام صادق(ع): “درهاى رحمت الهى، به روى بندگان گشوده مى‌گردد.” درخواست آمرزش گناهان, توبه و انابه و گريه و ناله به درگاه خداوند، براى رفع گرفتارى‌ها و رسيدن به حاجت‌هاى مادى و معنوى، كارى ضرورى خواهد بود.

 

سایت جامع فرهنگی مذهبی شهید آوینی