یک پُست هم به «فامیل دور» بدهید!

ستاره | سرویس اخبار – هفته‌نامۀ ۲۶ سالۀ «امید جوان» در شمارۀ تازۀ خود تصویری از یک شخصیت مشهور و محبوب عروسکی (فامیل‌دور از مجموعۀ کلاه قرمزی) را بر صفحۀ اول دارد با این تیتر: یک پُست هم به «فامیل دور» بدهید!

این تیتر در انتقادی طعنه آمیز به انتصابات فامیلی و خویشاوندسالاری انتخاب شده و مقالۀ مفصل و پُرمثالی از خسرو معتضد – تاریخ‌پژوه – هم در این شماره درج شده است که در آن نشان می‌دهد داستان فامیل‌بازی و خویشاوند سالاری در ایران قدمتی طولانی دارد و از زمان هخامنشیان، ایران درگیر آن بوده و در هر دوره به شکلی درآمده است.

مبتذل‌ترین شکل فامیل‌بازی و سپردن امور به بستگان البته چنان که نویسنده آورده مربوط به دوران قاجار است به گونه‌ای که یکی از فرزندان فتحعلیشاه که در دوران سلطنت او شیرخواره و در عهد ناصرالدین‌شاه کهن سال شده بود از پادشاه می‌خواهد شغل و منصبی به او بدهد و ناصرالدین‌شاه هم او را به «فیل‌بانی مخصوص» منصوب می‌کند. در حالی که دیگر فیلی در دستگاه سلطنتی نبوده ولی بابت همین شغل موهوم، حقوق و مزایا می گرفته است!

با این حال یک بار وقتی میهمان ثروتمندی از هند فیلی هم با خود به ایران آورده بود و به دیدار شاه می‌رود، حضور فیل‌بان مخصوص ناگهان موضوعیت پیدا می‌کند منتها چون او تا به حال فیلی ندیده بود مدام دور حیوان عظیم‌الجثه می‌چرخیده و وقتی ناصر‌الدین شاه شگفت‌زده از او می‌پرسد: چرا دور فیل می‌چرخی؟ پاسخ می‌دهد: چون دو تا دُم دارد می‌خواهم بدانم سرش کدام است و تهش کدام! از آن پس شکل اصلی جملۀ او دربارۀ کسانی که بی‌تخصص و مهارت عهده دار منصبی می‌شوند و در انجام امور فرومی مانند ضرب‌المثل می‌شود!

دراین مقاله آمده هر چند با اعزام دانشجو به خارج و بازگشت فارغ‌التحصیلان در دورۀ رضاشاه گماردن بستگان و خویشان در مناصب و ادارات دیگر به شیوۀ قاجار رایج نبود اما پس از چندی رضاشاه هم ناگزیر شد مناصبی به برخی بستگان دو همسر خود ( ملکه تاج‌الملوک آیرملو و عصمت دولت‌شاهی) بدهد و مواردی هم از دخالت‌ها و مقام دادن‌های اشرف پهلوی خواهر محمد‌رضا شاه ذکر شده است.

با پیروزی انقلاب هم مدتی از تصدی مقام و منصب به صرف خویشاوندی خبری نبود اما به مرور و به شکلی دیگر شاهد آن بودیم و هستیم.

نویسنده در این مقاله به فروش القاب به این افراد در دورۀ قاجار اشاره کرده و موارد متعددی را با جزییات و مصادیق و مثال های تاریخی و مستند، توضیح داده و شکل دیگر آن در این زمان را دکتر شدن یا دکتر خوانده شدن در دستگاه های اداری دانسته است. دکترهایی که از عهدۀ بیان چند جملۀ ساده به زبان انگلیسی یا نوشتن یک گزارش مرتب کاری به فارسی برنمی‌آیند!

«فامیل دور» یکی از شخصیت‌های عروسکی مجموعۀ کلاه قرمزی به کارگردانی و اجرای ایرج طهماسب و با صدا پیشگی بهادر مالکی است که به خاطر شباهت شخصیت و گفتار او با پاره‌ای رفتارها و عادات ایرانیان و کار به دستان، بسیار مورد توجه قرار گرفت و حالا روی جلد یک نشریۀ جدیِ سیاسی – اجتماعی نشسته تا شاید مضمون پرسشی دیگر (چرا فقط داماد‌ها و پسرخاله‌ها؟) را به این صورت بپرسد و طعنه بزند و در نقد ناشایسته‌سالاری پیشنهاد کند: یک پست هم به «فامیل دور» بدهید!

منبع: فرارو