رابطه آیه سوم سوره مائده با خطبه غدیر چیست؟

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – سوره مائده پنجمین سوره از قرآن کریم است که در شهر مدینه بر پیامبر (ص) نازل شد. این سوره دارای ۱۲۰ آیه است و در جزءهای  ۶ و ۷ قرآن کریم قرار گرفته است. آنچه از روایات بر می‌آید و همانگونه که گفته شد این سوره در مدینه بر پیامبر (ص) نازل شد به جز آیه سوم آن که در سفر حجة الوداع، هنگامى که پیامبر بر شتر خود سوار بود نازل گردید. از این رو آنچه که ما قصد داریم تا در این مطلب به آن بپردازیم، آن است که رابطه آیه سوم سوره مائده با خطبه غدیر چیست؟

رابطه آیه سوم سوره مائده با خطبه غدیر

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ ۗ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿٣﴾

[خوردن مواد ناپاک که تناسبی با جسم و روح شما ندارند] بر شما حرام شده است [مانند] گوشت مردار و خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا کشته‌اند و حیوان خفه شده و آنچه به ضرب چوب و سنگ مرده و آنچه به سبب پرت شدن از بلندی جان داده و حیوانی که به ضرب شاخ حیوان دیگر از بین رفته و حیوانی که درنده ای آن را کشته و از آن خورده، مگر آنچه را که در آستانه مرگ، قابل تذکیه بوده و شما به دستور شرع تذکیه کرده اید، و نیز آنچه برای بت ها قربانی شده، و آنچه به وسیله تیرهای قمار سهم بندی می کنید بر شما حرام گشته است. [همه] این [امور] فسق و نافرمانی [از احکام خدا] ست. امروز کفرپیشگان از [شکست] دین شما ناامید شده‌اند؛ بنابراین از آنان مترسید و از من بترسید. امروز [با نصبِ علی بن ابی طالب به ولایت، امامت، حکومت و فرمانروایی بر امت] دینتان را برای شما کامل، و نعمتم را بر شما تمام کردم، و اسلام را برایتان به عنوان دین پسندیدم. پس هر که در حال گرسنگی شدید بی آنکه مایل به گناه باشد [به خوردن مُحرّمات بیان شده] ناچار شود، [می تواند به اندازه ضرورت از آنها بهره گیرد]؛ یقیناً خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. (۳)

این آیه پس از برگزیده شدن امام علی (ع) به امامت در واقعه غدیر خم نازل شد. اگرچه نام غدیر در قرآن کریم نیامده است ولی طبق روایات شیعه و سنی، این قسمت از آیه سوم سوره مائده به دلیل داشتن چهار ویژگی مهم یاس همه کافران، اکمال دین، اتمام نعمت الهی و پذیرفتن اسلام به عنوان یک دین کامل که برای روز غدیر بیان شده است، اهمیت روز عید غدیر را نشان می‌دهد.

پس از نزول این آیه در واقعه غدیر، پیامبر اعظم (ص) پس از خواندن خطبه غدیر، علاوه بر بیعت لفظی، از آن‌ها بیعت یدی هم گرفت؛ چرا که ایشان می‌دانستند که دشمنان اما علی (ع) بعد این موضوع را انکار خواهند کرد و چه بر سر امام علی (ع) خواهند آورد.

مطابق آیه سوم از سوره مائده، پنج ویژگی برای روز غدیر خم؛ یعنی هجدهم ذی حجّه که واقعه غدیر و نصب امامت حضرت امیرعلیه السلام در آن روز اتفاق افتاده، وجود دارد:

۱ – امید تمام دشمنان را که برای نابودی اسلام دندان طمع تیز کرده بودند، به یأس مبدّل کرد: « أَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا».

۲ – افزون بر تبدیل شدن امیدشان به یأس، آن چنان زمینه فعالیّت آن‌ها را خنثی کرد که ترس مسلمانان را از آنان بی جهت دانست: « فَلا تَخْشَوْهُمْ».

۳ – امکان داشت که مسلمانان با پشت پا زدن و نادیده گرفتن آن نعمت بزرگ، کفران نعمت کنند و زمینه غضب الهی و بازگشت سلطه کفّار را فراهم و امید تازه‌ای در آنان ایجاد کنند، از این رو برای پیشگیری از این مسأله فرمود: « وَاخْشَوْنِ».

۴ – پیشرفتی کیفی (کمال) در دین الهی ایجاد کرد و مایه تکامل آن گردید: « أَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ».

۵ – پیشرفتی کمّی (تمامیّت) در نعمت مطلق الهی (ولایت) ایجاد کرد و آن را به مراحل پایانی و اتمام رساند: « وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی