نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 7 بهمن 1400
به شعرها و نوشته‌هایی که از سال ۱۳۵۷ تاکنون آفریده شده اند و درونمایۀ آنها از فرهنگ اسلامی، قیام امام حسین (ع)، اندیشه‌های امام خمینی(ره) و فضای فرهنگی، معنوی و شور و نشاط انقلابی جامعه، تأثیر پذیرفته است «ادبیات انقلاب اسلامی » می‌گوییم. دریادلان صف شکن که متن یکی از فیلم‌های روایت فتح اثر شهید مرتضی آوینی است، یکی از نمونه های ادبیات انقلاب اسلامی است که در درس دهم کتاب فارسی ۱ پایه دهم آمده است. در این مطلب معنی درس دریادلان صف شکن را با معنی کلمات و ارایه های آن می‌خوانید.
معنی درس دریادلان صف شکن
تو گویی: انگار
اروندرود: رودی در جنوب غربی ایران بین ایران و عراق
مشیت: خواست، اراده
باری تعالی: خداوند بزرگ
قلب دشمن: مرکز سپاه دشمن
تاختن: حمله کردن
گرد آمدن: جمع شدن
کاویدن: بررسی کردن
حق الناس: حقوق مردم که انسان ها وظیفه دارند در برابر یکدیگر انجام دهند و خدا از ان نمی‌گذرد
حق الله: حقوق خداوند
آرایه ادبی: دلت می‌لرزد: کنایه از دچار تشویش می‌شوی
معرکه: میدان جنگ
وسواس: دودلی
مقریان: ج مقری، قرآن خوان
معرف: شناساننده
استدعا: درخواست
خانقاه: درویش خانه، سرا
راست و ریس کردن: مرتب کردن
سکان: دنبالۀ کشتی
وارسی کردن: گشتن
عملیات: فعالیت جنگی
تکلف: خودنمایی و تجمل
متواضع: فروتن
آرایه ادبی: تو گویی اشیا، گنجینه هایی از رازهای شگفت خلقت هستند = تشبیه (اشیا: مشبه / گنجینه هایی از رازهای شگفت خلقت: مشبه به)
ولی امر: جانشین پیامبر، رهبر جامعه اسلامی، امام
طلبه: دانشجوی دینی
گرد آوردن: دور هم جمع کردن
سوله: ساختمان با سقف فلزی
گُردان: سپاهیان، لشکریان، سه گروهان
دریا دل: مرد بسیاربخشنده و باگذشت، دلیر
رُعب: ترس، وحشت
یارا: جرات
قوه الهی: نیروی الهی
ایستایی: مقاومت
تجلی: آشکار شدن، جلوه کردن
آرایه ادبی: اینجا آیینه ی تجلی همه تاریخ: تشبیه اینجا به آیینه
آرایه ادبی: آسمان سینه: اضافه تشبیهی
بدر: جنگ مسلمانان با مشرکان در سال دوم هجرت پیامبر
حُنَین: یکی از جنگهای پیامبر پس از فتح مکه
آکنده: پر
آرایه ادبی: آفتاب فتح: اضافه تشبیهی
طویل: دراز
تحولات: دگرگونی ها
سردمداران: سردسته ها، رئیس و پیشروان
نسیان: فراموشی
دریافتن: فهمیدن | درنیابد: نفهمد
خور: زمین پست، شاخه ای از دریا
خلقت: آفرینش
نفوس: ج نفس = نفس ها
آرایه ادبی: طلبه جوان همچون وجدان جمع: تشبیه
خیل: گروه، گله اسب
جوار: همسایگی
فتح: گشایش
توسل: وصل
خط شکن: گروه اول حمله
جنود: ج جند، لشگریان، سربازان
اسوه: الگو، سرمشق
تمثیل: نماد
آرایه ادبی: زیر آتش: آتش استعاره از بمباران
بولدوزرچی: راننده بولدوزر
آرایه ادبی: کوهی از آتش: استعاره از بولدوزر | کوه: استعاره از مقدار زیاد
انس گرفتن: خو گرفتن، عادت کردن
مظهر: نماد
فقر مخلوق: تهیدستی آفریده
غنای خالق: بی نیازی خدا
مراتب:مرتبه ها، جایگاه ها
قُرب: نزدیکی (به خدا)
عَلَم: پرچم
علم‌دار: پرچمدار، پیشآهنگ، پیشتاز
جواب کارگاه متن پژوهی درس دریادلان صف شکن
قلمرو زبانی
۱. پنج گروه کلمۀ مهم املایی از متن درس بیابید و بنویسید.
جواب:
- رعب و وحشت
- غنای خالق
- تحول عظیم
- جزر و مدّ آب
- توسّل به حضرت زهرا
- به محض شکستن
- زهرای مرضیه
۲. با رجوع به لغت نامه، در بارۀ ساخت و معنای کلمه «سردمدار» توضیح دهید.
جواب: ساخت آن تشکیل شده از: سر + دم + دار
«سردمدار» کسی که در زور خانه‌ها بالای سکویی می‌نشسته همراه بانوای زنگ و ضرب، ورزشکاران را هدایت و رهبری می‌کرده است. امروزه «سردمدار» به معنی فرمانده و رهبر است.
۳. از متن درس، چهار جمع مکسر بیابید و مفرد هر یک را بنویسید.
جواب:
- جنود: جُند
- وسواس: وسوسه
- قلوب: قلب
- اشیاء: شی
- خطوط: خط
۴. یکی از راه‌های ساخت کلمۀ «مشتق»، بدین شکل است « اسم + چی = اسم» ؛ مانند « شکارچی» در این کلمه، پسوند «چی» در معنای «پیشه و شغل» کاربرد دارد. نمونه‌ای از آن را در متن درس بیابید.
جواب: بولدوزرچی
۵. به جمله‌های زیر توجّه کنید.
* الف) خطوط دفاعی دشمن یکسره فروریخت.
* ب) اینها دریادلان صف شکنی هستند که دل شیطان را ازرُعب و وحشت می‌لرزانند.
به جملۀ اوّل که یک فعل دارد، «ساده» و به جملهٔ دوم، که بیش از یک فعل دارد، «غیر ساده» می‌گویند.
جملهٔ غیر سادۀ «ب»، شامل دو جمله است که از نظر معنایی به یکدیگر وابسته‌اند؛ به طوری که یکی از جمله‌ها بدون دیگری ناقص است.
* حال از متن درس برای هریک از انواع جمله، نمونه‌ای بیابید و بنویسید.
جواب:
جملۀ ساده: اینجا آیینۀ تجلی همۀ تاریخ است.
جملۀ غیر ساده: تفنگ، دوربین دارش نشان می‌دهد که تک تیر اندازست.
قلمرو ادبی
۱. هر قسمت مشخّص شده، دربردارندۀ کدام آرایۀ ادبی است؟
حسرت نبرم به خواب آن مرداب
کآرام درون دشت شب خفته است
جواب:
- مرداب: تشخیص (خوابیدن مرداب)
- دشت شب: اضافه‌ی تشبیهی
۲. در عبارت زیر کنایه را مشخّص کنید و مفهوم آن را بنویسید.
تا با خاک انس نگیری، راهی به مراتب قرب نداری. (تا فروتن نباشی و اظهار بندگی و عبادت نکنی به مرتبه نزدیکی به خدا راه نداری.)
انس گرفتن با خاک: کنایه از اظهار بندگی و عبادت
قلمرو فکری
۱. نویسـنده در کدام جمله، از مفهوم آیـۀ «ألا بِذِکرِ اللّهِ و تَطْمَٔنُّ الْقُلوب» بهره گرفته اسـت؟
جواب: در معرکۀ قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است حکومت دارد.
۲. دربارۀ ارتباط محتوایی متن «دریادلان صف شکن» و این سرودۀ شفیعی کدکنی توضیح دهید.
حسرت نبرم به خواب آن مرداب
کآرام درون دشـت شب خفته است
دریایم و نیسـت باکـم از طوفان
دریا همه عمر خوابش آشـفته است
جواب: در معرکۀ قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است حکومت دارد. رزمندگان اسلام همانند دریایی خروشان هستند که آرام و قرار ندارند، چرا که ساکن بودن مساوی با مرگ ایشان است.
۳. چرا نویسـنده معتقـد اسـت که «همۀ تاریخ اینجا (جبهه) حاضر اسـت؛ در بَدر و حُنین و عاشـورا اینجاست.»؟
زیرا نویسنده معتقد است رزمندگان همانند مسلمانان صدر اسلام با عشق به وطن و ایمان به خداوند در برابر تجاوز دشمنان ایستادگی و جان فشانی کرده‌اند.
