دلایل تغییر پایتخت ایران در زمان کریم خان زند چه بوده است؟

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – پایتخت ایران در دوره های مختلف به دلایل گوناگون تغییر کرده است. بطور مثال پایتخت ایران در زمان صفویان و در دوره های مختلف این سلسه پادشاهی تبریز، قزوین و اصفهان بوده است و در دوره افشاریان، مشهد پایتخت ایران بوده است. اما در دوره زندیه نیز پایتخت ایران‌ها بارها تغییر کرد و در زمان‌های مختلف، شیراز، ملایر، کرمان و بم پایتخت ایران بوده است. اما علت این تغییرات چه بوده است؟ در این مطلب دلایل تغییر پایتخت ایران در زمان کریم خان زند را بررسی خواهیم کرد.

 

 

کریم خان زند که بود و چگونه به قدرت رسید؟

پیش از آنکه به بررسی دلایل تغییر پایتخت ایران در زمان کریم خان زند بپردازیم، بطور مختصر شما را با او آشنا خواهیم کرد تا بتوانید بهتر با سیر تحولات زمان او، از جمله تغییر پایتخت ایران آشنا شوید.

محمد کریم بهادرخان زند (متولد ۱۰۸۶ خورشیدی در روستای پری در شهر ملایر و درگذشته در ۱۱۵۷ شمسی در شیراز) وزیر اعظم شاه اسماعیل سوم صفوی و بنیان‌گذار دودمان زندیه و فرمانروای ایران از سال ۱۱۲۸ تا ۱۱۵۷ شمسی بوده است.

پس از انقراض سلسله صفویه، این افشاریان بودند که به قدرت رسیدند. در واقع سلسله افشاریان در سال ۱۷۳۶ میلادی توسط نادرشاه افشار و با خلع آخرین شاه صفوی از سلطنت، بنیان نهاده شد. اما پس از مرگ نادر شاه افشار، جانشینان او درگیر کشمکش و جنگ‌های زیادی برای به قدرت رسیدن شدند؛ بطوری که کشور ایران وارد مرحله‌ای از عدم ثبات سیاسی و اقتصادی شدیدی شد و به دلیل عدم قدرت دولت مرکزی خوانین و حکام نواحی طغیان نموده و در صدد کسب قدرت بیشتر و رسیدن به منصب پادشاهی برآمدند.

در این آشفتگی‌ها، کریم خان زند نیز در صدد کسب قدرت برآمد. او پس از پیروزی بر دشمنان خود، به شهرت فراوانی دست پیدا کرد و «کریم خان» معروف شد. کریم ‌خان پس از فروپاشی حکومت نادرشاه افشار، توانست تمام بخش‌های مرکزی، شمالی، غربی و جنوبی ایران را تحت حکومت خود درآورد و در نهایت نفوذ ایران را بر سراسر اروندرود، بحرین و جزایر جنوبی خلیج فارس به تثبیت برساند.

کریم‌خان در دوران اوج حکومت خود تقریبا بر تمام ایران حکومت می‌کرد اما از تاج‌گذاری خودداری نمود و پس از پیروزی بر محمدحسن خان قاجار در دیوانخانه قدیم تهران خود را وکیل الرعایا خواند.

 

 

دلایل تغییر پایتخت ایران در زمان کریم خان زند چه بوده است؟

شیراز در سلسله‌های مختلف بارها نقش پایتخت را ایفا کرده است؛ چنانکه در سلسله‌های دیلمیان فارس، اتابکان فارس، خاندان اینجو، آل مظفر و سرانجام در دوره زندیه به پایتختی انتخاب شد.

مطابق آنچه که در کتاب «شیراز پایتخت زندیان » به قلم علیرضا آریان پور ذکر شده است، تهران برای اولین بار توسط کریم خان زند برای مدت کوتاهی به پایتختی برگزیده شد اما به دلایل اقلیمی و زیست محیطی (آب و هوای گرم تابستان و بوی نامطبوع)، کریم خان پایتخت پادشاهی خود را به شهر شیراز که از اعتدال هوا برخوردار بود، منتقل کرد.

در واقع وضعیت اقلیمی و طبیعی و موقعیت ویژه جغرافیایی شیراز، ارتباط با خلیج فارس، برج و باروی شیراز، دژ نظامی قهندز بر فراز مدخل شهر، راه‌های تجاری و نزدیکی به برخی بندرهای تجاری مهم سبب شد تا شیراز در سده‌های متمادی پایتخت کشورمان باشد.

شیراز پس از آن که ۱۷ سال از پا گرفتن زندیان پایتخت این سلسله شد، رونقی دوباره گرفت. آبادانی‌ها و تولیدات کالا در این شهر تا آن جا پیش رفت که به بازارهای جهانی نیز راه یافت.

کریم خان زند برای حفاظت از شیراز با کمک ۱۲ هزار کارگر، خندقی عظیم دورتادور شهر کند و همچنین بناهای به یاد ماندنی زیادی در شیراز ساخت. دیوان خانه، ارگ جدید، توپ خانه، مسجد، حمام وکیل و بازار وکیل از مهم ترین بناهای این دوره در شیراز است.