مفهوم بیماری اعتیاد؛ هر آنچه که از اعتیاد باید بدانید

ستاره | سرویس سلامت – اعتیاد پدیده‌ای است که اکثر جوامع بزرگ بشری را درگیر خود کرده است. معمولا اولین تصویری که از اعتیاد به ذهن انسان خطور می‌کند مواد مخدر و فرد معتاد است. همه ما امروزه می‌دانیم که اعتیاد تنها مربوط به مخدرها نبوده و هر گونه وابستگی به هر چیزی در جرگه مفهوم بیماری اعتیاد قرار خواهد گرفت. برای درک بهتری از مفهوم اعتیاد همراه ستاره باشید.

 

اعتیاد چیست؟

اعتیاد یعنی تکرار عادت‌های مخرب و رفتارهایی که برای فرد به صورت عادت درآمده‌اند. در واقع اعتیاد نوعی خارج شدن از حالت تعادل و گرایش به سمت افراط یا تفریط است. این زیاده روی یا نادیده‌گرفتن در همه موضوعات توانایی بروز دارند. از اعتیاد به مصرف مواد مخدر، اعتیاد به استفاده از تلفن همراه تا تماشای یک برنامه تلویزیونی خاص همگی در تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد گنجانده می‌شوند.

در گذشته تعریف اعتیاد مختص مصرف مواد اعتیادآور، بعدها اعتیاد در موضوعات جنسی به آن اضافه شد و در زمان حال هر گونه وابستگی نیز اعتیاد محسوب می‌گردد. اعتیاد به مواد مخدر آسیب‌های جبران ناپذیری به فرد و جامعه وارد می‌کند و اهمیت آن بیش از موارد دیگر است.

تعریف دقیق و کاملی که برای اعتیاد بیان می‌شود به شرح زیر است:

هر نوع درگیر شدن و وابستگی به یک محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن محرک، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر کند.

اعتیاد به عنوان حالتی تعریف می‌شود که در آن بدن انسان برای انجام فعالیت‌های عادی خود به یک ماده (مانند تریاک، الکل، شیشه و…) یا یک رفتار خاص (مانند قمار، سکس، خوردن و…) وابسته می‌شود. زمانی که ماده مورد نیاز در اختیار بدن قرار نمی‌گیرد یا انجام رفتاری که شخص معتاد بدان اعتیاد پیدا کرده است میسر نمی‌شود، شخص با علائم خماری جسمی و روانی رو به رو شده و نتواند با اراده جلوی خودش را بگیرد. به همین علت علیرغم همه مشکلات و زیان‌هایی که این کار برای وی به همراه دارد، وی به مصرف مواد ادامه می‌دهد وبه ترک اعتیاد خود فکر نمیکند.

اعتیاد را می‌توان اجبار به انجام کاری تعریف کرد که فرد از پی آمد‌های زیانبار آن آگاه است. بیشتر اعضای خانواده معتادان نیز از این واقعیت که اعتیاد نوعی بیماری است آگاه نیستند و بیشتر اوقات اعتیاد عزیزشان را یک ضعف اخلاقی به شمار می‌آورند و تصور می‌کنند که فرد معتاد با کمی اراده و قدرت، خواهد توانست مصرف خود را متوقف کرده و ترک اعتیاد نماید. آیا مستعد معتاد شدن هستید؟

 

← مفهوم بیماری اعتیاد – شناخت بیماری →

 

انواع اعتیاد

• اعتیاد جسمی

پاسخ فیزیولوژیک بدن نسبت به ورود و تاثیر مواد جدید به بدن است که معمولا با پدیده تطبیق پذیری (Tolerance) بروز می‌کند، یعنی به دلیل افزایش تعداد گیرنده‌های عصبی و کاهش میانجی‌های عصبی موجود در سیستم عصبی مرکزی نیاز فرد مصرف کننده هر روز بیشتر می‌شود. ترک اعتیاد جسمی همراه با درد، بی‌خوابی، پرخوابی و خماری همراه است. گفتنی است طول دوره ترک اعتیاد جسمی بسیار کوتاه‌تر از اعتیاد روانی است.

 

• اعتیاد روانی

این نوع اعتیاد ناشی از لذت و سرخوشی مصرف مواد مخدر است. دقیقا به واسطه بر هم ریختن نظم ترشح میانجی‌های عصبی فرد دچار آسیب‌ها‌ یا تناقضات روحی می‌شود. به عنوان مثال ماده مخدر متامفتامین (مخدر شیشه) باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز و سبب ایجاد حالت تحریکی سرخوشی و تمرکز می شود. حال پس از قطع مصرف با کاهش سطح دوپامین فرد خواب آلود، افسرده، بی تمرکز و … می‌شود.

طول دوره بازگشت این میانجی‌های عصبی به حالت طبیعی بسیار طولانی‌تر و حتی برخی معتقدند بازگشت ندارند؛ در نتیجه اعتیاد روانی بسیار مهلک‌تر است. اعتیاد روانی باعث لغزش بسیاری از مصرف‌کنندگان سابق حتی با طول دوره‌های چندین سال می‌شود.

 

انواع مواد اعتیادآور

• مواد افیونی (مورفین، هروئین و …)
• الکل
• آمفتامین ها و مواد مشابه
• کافئین
• کانابیس
• کوکائین
• مواد توهم زا
• مواد استنشاقی
• نیکوتین
• فن سیکلیدین (PCP) یا مواد مشابه و گروهی که شامل داروهای رخوت زا (خواب آور و ضداضطراب)
• داروهایی مانند استروئیدهای آنابولیک و اکسید نیترو

سود باور نکردنی قاچاق و فروش مواد مخدر باعث تولید مواد اعتیادآور جدیدی در جهان شده است. هر ساله هزاران مصرف کننده جدید به این چرخه اضافه شده و جوامع و خانواده‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

طبق آخرین آمار‌ها بیش از ۲۵۰ میلیون نفر در جهان مصرف مواد مخدر دارند. در ایران طبق آمار رسمی ستاد مبارزه با مواد مخدر بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر مصرف کننده مستمر مواد مخدر وجود دارد.

تریاک و شیره با ۶۶.۸ درصد، حشیش و ترکیبات مشابه مانند گل و ماری جوانا با ۱۱.۹ درصد و هروئین و کراک با ۱۰.۶ درصد بالاترین شیوع مصرف را داشته اند و شیوع مصرف شیشه و مواد روانگردان رو به افزایش بوده است. در ایران از تعداد مصرف کنندگان تفننی (سوءمصرف) آماری در دست نیست.

 

← مفهوم بیماری اعتیاد – انواع اعتیاد →

 

تفاوت میان عادت و اعتیاد

بسیاری از انسان ها به مصرف یک ماده یا پرداختن به فعالیتی خاص عادت می کنند اما از این بابت صدمه ای به آنها وارد نمی شود چون هر زمان که اراده کنند می توانند مصرف ماده اعتياد آور یا پرداختن به آن فعالیت خاص را کنترل و ترک اعتیاد یا عادت کنندآنچه که اعتیاد را از عادت متمایز و متفاوت می سازد این است که افراد معتاد، ماده مورد نظر یا رفتار خاص را با وجود پی آمدهای منفی که آشکارا قابل پیش بینی و خطرناک هستند همچنان ادامه می دهند.

عادت: با داشتن انتخاب همراه است. فردی که به مصرف یک ماده یا پرداختن به فعالیتی عادت کرده است می تواند هر زمان که اراده کند، با کمی صبر و اندکی سختی از عادت خود دست بردارد.

اعتیاد: اعتیاد با مشکلات روانی و جسمی همراه است. فرد به دلیل ابتلا به بیماری اعتیاد، اراده خود برای قطع و یا کنترل کردن مصرف خود ر از دست داده و علیرغم پی آمد های زیانبار مواد مخدر یا رفتار اعتیادآور، همچنان به آن ادامه می دهد و ترک اعتیاد برایش مشکلتر میشود

 

انواع روش‌های درمان اعتیاد

پیش از شروع درمان اعتیاد باید بدانیم که توع اعتیاد و نحوه عملکرد آن در بدن شخص معتاد چگونه است. پس از آگاهی از این موضوع نوع و روش درمانی انتخاب خواهد شد.

درمان شناختی رفتاری اعتیاد به موادمخدر

درمان شناختی رفتاری یکی از موثرترین روش ها در درمان اعتیاد محسوب می شود. در این روش درمانگران معتقدند زیربنای تمام رفتارها و هیجانات مخرب ما را افکار ناسالم تشکیل می دهند. در واقع این افکار ناسالم هستند که شرایطی نظیر افسردگی، اضطراب و اعتیاد را ایجاد می کنند. به همین خاطر در این روش درمانگر به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید در موقعیت های مختلفی که به سمت مواد می روید افکار خود را شناسایی و ثبت کنید تا ببینید چه چیزی شما را به سمت این رفتار سوق می دهد.

زمانی که به شناخت بیشتری در این باره دست یابید روانشناس به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید افکار کارآمدتری را جایگزین آن ها کنید. این روش با مقابله و کاهش وسوسه به افراد کمک می کند تا بتوانند از لغزش های مکرر پیشگیری کنند و در بلند مدت نیز موفق باشند.

 

← مفهوم بیماری اعتیاد – ترک و درمان →

 

درمان اعتیاد به مواد مخدر (رفتار درمانی)

در رفتاردرمانی درمانگر تلاش می کند تا الگوی مناسبی از رفتارهای سالم را به فرد نشان دهد و تقویت رفتارهای صحیح احتمال بروز آن ها را افزایش داده و از تکرار رفتارهای مخرب بکاهد. در این راستاست كه معتقدیم داشتن اوقات فراغت صحیح و بانشاط و فراهم آوردن امكانات لازم برای گذراندن اوقات فراغت سالم و بانشاط از طریق ورزش، احتمال استعمال موادمخدر را كاهش می‌دهد.

درمان‌گران به مراجعان خود تكالیف مخصوصی را می‌دهند كه در بیرون از جلسه درمانی آن فعالیت‌ها را انجام دهند، هم‌چنین مراجعان خود را تشویق می‌كنند كه رفتار مناسب را تمرین و تكرار كنند و پیشرفت خود را به سوی رفتار هدف (ترك و كاهش استفاده از موادمخدر) ثبت كنند. در این مسیر علائق فرد مورد بررسی قرار می گیرد تا به عنوان پاداش در ازای رفتار مناسب ارائه شود. در طی درمان نمونه‌هایی از ادرار فرد معتاد به طور مرتب مورد آزمایش قرار می‌گیرد تا اینكه بر استفاده از موادمخدر نظارت كاملی صورت گیرد.

 

بیزاری درمانی

بیزاری درمانی یكی از روش‌هایی است كه رفتارگرایان در درمان رفتارهای دردسرآور از جمله در درمان اعتیاد به موادمخدر از آن سود جسته‌اند. در این روش از فرد معتاد خواسته می‌شود تا رفتار دردسرآفرین را با یك محرك آزارنده به طور خیالی یا واقعی همراه كند. مثلا فرد می تواند هنگام مصرف به چیزی که او را آزار می دهد فکر کند یا اینکه همراه با مصرف داروهای تهوع آوری استفاده می شود که این امر منجر به شرطی شدن فرد و بیزار شدن او نسبت به مصرف مواد می شود.

 

دارو درمانی

درمان برخی مواد مخدر نظیر هروئین، شیره، تریاک و … با علائم جسمانی بسیار زیادی همراه است. این علائم معمولا آنقدر آزاردهنده هستند که فرد را نسبت به ادامه راه پشیمان می کنند. برای حل این مشکل از درمان های دارویی نظیر استفاده از متادون یا بوپرنورفین استفاده می شود. این داروها خاصیت شبه افیونی دارند و می توانند علائم ترک را کاهش دهند. اما ازآنجایی که خود نیز می توانند اعتیاد آور باشند، حتما باید تحت نظارت پزشک مصرف شوند. هم چنین مصرف هم زمان این داروها با مواد می تواند خطر تشنج و حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

 

مطلب گفته شده شامل تعریف و مفهوم بیماری اعتیاد، انواع اعتیاد و روش‌های درمانی این بیماری خانمانسوز بود. تعریف شما از اعتیاد چیست؟ اگر از مصرف کنندگان مواد مخدر هستید مفهوم بیماری اعتیاد برای شما چیست؟ تجربه شما از مصرف اینگونه مواد چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب برای ما ارسال نمایید.