نویسنده: حمید قارایی
بروزرسانی: 9 مهر 1400
ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – بارها شده که در دیواره کوه‌ها شیارهایی را مشاهده کرده و علت ایجاد این لایه لایه بودن آنها را نمی‌دانیم. لایه‌هایی که قطعا مربوط به زمان حال نبوده و از گذشته کوه و جغرافیای آن منطقه خبر می‌دهد. برای آگاهی از این رخداد به یکی از انواع سنگ‌های موجود روی زمین به نام سنگ‌های رسوبی مراجعه می‌کنیم.
سنگ های رسوبی
سنگ رسوبی به سنگی گفته می‌شود که بر اثر ته‌نشین شدن مواد موجود در آب به وجود می‌آید. در واقع رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت شدن سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها سنگ‌های رسوبی گفته می‌شود. سنگ‌های رسوبی تقریباً تمام سطح قاره‌ها را پوشش می‌دهند ولی به طور کلی ۸٪ از کل سنگ‌های پوسته را در بر می‌گیرند. این سنگ‌ها از انواع مختلفی تشکیل شده که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
نکته: رسوبی شدن اسمی است که برای فرایندی که باعث می‌شود کانی‌ها یا مواد معدنی از یک محلول به سرعت فرونشینند یا ته‌نشین شوند. قبل از ته‌نشینی رسوبات در ناحیه اصلی ایجاد می‌شوند و سپس با آب، باد، یخ، ذرات حجیم یا یخچال‌ها جابجا می‌شوند.
انواع سنگ های رسوبی
سنگ‌های رسوبی بر اساس محیط تشکیل، منشاء مواد تشکیل دهنده، بافت و کانی شناسی آنها دارای طبقه بندی های متفاوتی است.
انواع سنگ های رسوبی بر اساس روش تشکیل
۱. سنگ های رسوبی سیمانی
در این نوع از سنگ های رسوبی، رسوبات با نوعی ماده سیمان مانند مثل کلسیت و کوارتز به هم می‌چسبند. ماسه سنگ و کنگلومرا نمونه هایی از سنگ های رسوبی سیمانی هستند.
۲. سنگ های رسوبی متراکم
در تشکیل این نوع از سنگ های رسوبی، فشار لایه های بالایی نقش دارد. این فشار باعث خروج آب بین ذرات رسوبی و نزدیک شدن و متراکم شدن آن ها می شود. به عنوان مثال سنگ های رسی به این روش ساخته می شوند.
۳. سنگ های رسوبی تبخیری
این نوع از سنگ های رسوبی در دریاچه های گرم و کم عمقی به وجود می آیند که در آب آن ها مواد محلول مثل نمک وجود دارد. با تبخیر آب، این مواد محلول به صورت رسوباتی باقی می مانند که سنگ های رسوبی تبخیری را به وجود می آورند. سنگ نمک و سنگ گچ از مهمترین سنگ‌های رسوبی تخریبی هستند.
بیشتر بخوانید: چگونگی شکل گیری فسیل انسان و دیرینه شناسی فسیل انسان ها
۴. سنگ های رسوبی شیمیایی
در این نوع از سنگ های رسوبی، واکنش های شیمیایی منجر به متبلور شدن رسوبات می شود. قندیل های غارهای آهکی از نوع سنگ های رسوبی شیمیایی هستند.
سنگ‌های کربناته
سنگ آهک‌ها اغلب در اثر عمل و فعالیت جاندارانی مثل مرجانها و جلبک‌ها در آب‌های کم عمق دریا ته نشست شده‌اند. سنگ‌های آهکی اسکلتی از سیمان شدگی قسمت‌های سخت بی مهرگان مثل نرم تنان (Mollusca) و مرجانها تشکیل شده اند و سیمان اغلب آنها از کلسیت ریز بلور است. صدف‌های آنها قابل مشاهده است و در دریا‌های کم عمق و گرم که جانداران فراوان هستند، تشکیل می‌شوند
سنگ‌های سيليسی
چرت و فلینت (سنگ چخماق) سنگ‌های سیلیسی شیمیایی فراوانی هستندکه رنگ آنها ممکن است سفید یا خاکستری، سبز، آبی، قرمز، زرد یا سیاه باشد. این نوع سنگ‌ها در زیر میکروسکوپ بافت رشته‌ای یا دانه‌ای از خود نشان می‌دهند.
زغال سنگ‌ها
زغال سنگ‌ها دارای طبیعت دوگانه اند، زیرا از یک طرف از نظر منشأ و محل تشکیل حالت سنگ‌های رسوبی را دارند و از سویی به دلیل تغییرات بعدی که در اثر فشار و دمای زیاد در آنها ایجاد می‌شود، جز سنگ‌های دگرگونی قلمداد می‌شوند. زغال سنگ معمولی از انواع زغال سنگ‌هایی است که دارای کربنی بین ٧٥ تا ٨٩ درصد است.
انواع سنگ های رسوبی بر اساس مواد تشکیل دهنده
۱. سنگ های رسوبی آواری
ذرات تشکیل‌دهنده سنگ‌های آواری در اثر تخریب سنگ‌های مناطق قاره‌ای به وجود آمده‌اند و توسط رودخانه‌ها به درون حوضه رسوبی حمل شده و رسوب کرده‌اند. این سنگ‌ها را بر اساس اندازه ذرات تشکیل‌دهنده آنها به سه دسته سنگ‌های دانه‌ریز یا گل‌سنگ‌ها، دانه متوسط یا ماسه‌سنگ‌ها و دانه‌درشت یا کنگلومراها و برش‌های رسوبی تقسیم می‌کنند.
۲. سنگ های رسوبی غیرآواری
مواد تشکیل دهنده سنگ های رسوبی غیرآواری عمدتا از رسوبات شیمیایی و زیستی به وجود می آیند. سنگ‌های آهکی در این دسته نیز قرار می‌گیرند.
مطالعات انجام شده روی سنگ‌های رسوبی به دلیل فراوانی در سطح پوسته، بسیار گسترده است. علم زمین شناسی در سال‌های اخیر با توجه به پیشرفت‌های قابل توجه تکنولوژی بسیار ترقی کرده و اطلاعات جدیدی حاصل شده است. دسته بندی ذکر شده در بالا بسیار ساده و تنها برای استفاده دانش آموزان است. چنانچه نظر و پیشنهادی در رابطه با انواع سنگ های رسوبی دارید، آن را از طریق قسمت نظرات با ما به اشتراک گذارید.
