جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها؛ فواید و ضررهای آتشفشان ها

براساس تحقیقات زمین شناسی پوسته زمین ۵ تا ۶۰ کیلومتر ضخامت دارد که به ۷ قطعه بزرگ و ۱۵۲ قطعه کوچک‌تر به نام صفحات تکتونیکی تقسیم شده است، این صفحات روی لایه‌ای از ماگما شناور هستند.

سنگ‌های داخل کره زمین گاهی ذوب شده و به سنگ‌های مذاب تبدیل می‌شوند، به این سنگ‌های آتشفشانی مذاب ماگما گفته می‌شود. ماگما در اتاق‌هایی به همان نام (محفظه ماگما) ذخیره می‌شود که در زیر یک پوشش جامد قرار دارند. با توجه به حالت مایعی که دارد، چگالی ماگما کمتر از سنگ‌های بالای آن است که به همین دلیل شروع به بالا رفتن می‌کند. به طور همزمان بخار آب به حباب تبدیل می‌شود که تراکم نسبی دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد را افزایش می‌دهد. در طول زمان گاز‌ها به ۱۰۰۰ برابر سایز واقعی خود می‌رسند که در نتیجه آن فشار روی پوشش رویی محفظه‌ها بیشتر شده و باعث فوران آتشفشان می‌شوند.

دقت داشته باشید آتشفشان‌ها معمولا در نقاطی رخ می‌دهند که صفحات تکتونیکی از هم جدا شده یا به هم فشار وارد می‌کنند.

 

 

شکل آتشفشان و این که فوران آن تا چه اندازه انفجاری باشد تا حد زیادی به میزان چسبندگی و مقدار گاز یا حباب‌های موجود در ماگمایی که فوران کرده بستگی دارد.

همچنین عواملى مانند غلظت ماده مذاب سیال، میزان گازها، شیب سطح زمین و سرعت سرد شدن بر روى میزان سرعت حرکت گدازه‌ها تأثیرگذار مى‌باشند. یک فوران آتشفشانى قادر است ستونى از مواد مختلف را تا ارتفاعى حدود ۱۹ کیلومتر (در بالاى قله آتشفشان) به بیرون پرتاب نماید و منجر به تشکیل یک ابر آتشفشانى گردد.

 

 

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

 

 

لازمه تحقیق و جمع آوری اطلاعات درباره آتفشان‌ها آگاهی از اصطلاحات و مفاهیم اولیه این علم از علوم زمین شناسی است. در ادامه با بخشی از اصطلاحات و اجزای یک کوه آتفشانی همراه ما باشید.

ماگما (Magma)

ماده طبیعی، داغ و سیال که عمدتا سیلیکاته بوده و ماده اصلی سازنده سنگ ها به شمار می‌رود.

گدازه (Lava)

ماگمایی است که به سطح زمین راه یافته است. گدازه می تواند در سطح زمین مانند رودخانه جریان یابد یا تشکیل دریاچه را بدهد.

گرانروی ماگما (Viscosity)

گرانروی ماگما، میزان مقاومت ماگما در مقابل جریان یافتن است یا میزان اصطکاک داخلی ماگما که به ترکیب شیمیایی، دما و فشار حاکم بر ماگما بستگی دارد. 

آشیانه‌های ماگمایی

تحقیقات نشان می‌دهند که در زیر اغلب آتشفشان ها آشیانه های ماگمایی وجود دارد. آشیانه های ماگمایی دارای اشکال و اندازه های متعددی هستند.

دیاپیر (Diapirs)

دیاپیرها توده های سنگی یا ماگمایی شناوری هستند که ضمن حرکت به سمت بالا، سنگ بالائی را سوراخ می کنند.

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

 

سیل (Sill)

در آتشفشان های بزرگ ماگما می تواند از طریق چندین دهانه مختلف به سطح زمین برسد، زمانی که ماگما به زور وارد ترک ها شده و کریستالی شود سیل یا آذرین لایه را تشکیل می‌دهد.

دایک (Dike)

هنگامی که ماگمای در حال صعود وارد ترک ها می شود در راه رسیدن به دهانه ها سرد شده و در شکاف هایی که اغلب عمودی یا تقریبا عمودی هستند گیر می کند که به آن دایک یا آذرین تیغه گفته می شود.

لاکولیت (Laccolith)

مجموعه وسیعی از سنگ های آذرین در بین لایه های رسوبی را لاکولیت گویند که به صورت عدسی شکل می باشد. 

بیسمالیت (Bysmalith)

لاکولیتی است که قسمتی از سقف آن بر اثر شکستگی ها به طرف بالا رانده شده است.

لایه های خاکستر (Layers of ash)

خاکستر آتشفشانی از قطعات کوچک سنگ های ساییده شده، مواد معدنی و شیشه آتشفشانی ایجاد شده که هنگام فوران آتشفشانی به بیرون پراکنده شده و لایه هایی در اطراف دهانه آتشفشان تشکیل می دهند.

گرده (Flank)

به کناره های آتشفشان گفته می شود.

 

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها – ساختار آتشفشان →

۱. محفظه ماگما
۲. سنگ بستر
۳. مجرا
۴. پایه
۵. آذرین‌لایه (سیل)
۶. مجرای فرعی (دایک)
۷. لایه‌های خاکستر فوران‌شده
۸. گُرده

۹. لایه‌های گدازه
۱۰. گلو
۱۱. مخروط انگلی
۱۲. جریان گدازه‌ای
۱۳. دودکش
۱۴. دهانه
۱۵. ابر خاکستر

 

 

وقوع هر پدیده طبیعی فواید و ضررهایی به محیط اطراف وارد می‌کند. آتشفشان‌ها از این قاعده مستثنی نبوده و تغییراتی اساسی روی اکوسیستم اطراف خود خواهند گذاشت. جدول زیر بخشی از فواید و ضررهایی است که فوران یک آتشفشان می‌تواند به محیط وارد کند.

 

فواید آتشفشان	ضررهای آتشفشان
تشکیل دریاچه	انتشار گازهای سمی
توسعه ی گردشگری	ریزش باران های اسیدی
ایجاد زمین های حاصلخیز	ایجاد سونامی
استفاده از انرژی گرمایی	ورود خاکستر و گرد و غبار به محیط
آزاد شدن انرژی درونی زمین	پخش شدن مواد شیمیایی در محیط
تشکیل چشمه های آب گرم	جاری شدن مواد مذاب و خراب شدن زمین ها

 

ساکنان مناطق آتش فشانی چه موارد ایمنی را باید رعایت کنند؟

• آماده ی تخیه ی سریع محل باشند 
• به یک مکان امن پناه ببرند
• تمامی در ها و پنجره ها را ببندند
• فاصله گرفتن از جاهای گود هنگام فوران مواد مذاب
• حفظ بدن از مواد شیمیایی موجود در خاکسترهای آتش فشان

 

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها →

 

ویژگى هاى طبیعى آتشفشان

 

همچنین بخوانید: اصلی‌ترین روش‌ های تشکیل کانی‌ها چیست؟

 

معرفی انواع آتشفشان

آتشفشان سپری (shield volcano)

• ظاهر آتشفشان سپری شبیه به یک گنبد صاف است.
• این نوع آتشفشان گدازه بازالتی را به شیوه‌ای ملایم آزاد می‌کند که اغلب آهسته است و مردم به راحتی می‌توانند با شروعش از آن جا دور شوند.

آتشفشان چینه‌ای (stratovolcano)

• یک آتشفشان چینه‌ای دارای شکل مخروطی کلاسیک است و ماگما آندزیتی را آزاد می‌کند.
• آتشفشان چینه‌ای فوران‌های شدید خشونت آمیزی را تولید می‌کند.
• آتشفشان کوه آگنگ فعال در بالی در این رده قرار دارد.

کاسه آتشفشانی (Caldera)

کاسه آتشفشانی دارای ظاهر دایره‌ای به شکل حوضچه‌ای است و گدازه ریوولتی ضخیمی بین ۶۵۰ تا ۸۰۰ درجه سانتیگراد را آزاد می‌کند.

شکل آن به علت شدت فوران‌های آن است که باعث می‌شود دیوار محفظه ماگما خراب شود.

 

← جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها – آتشفشان در ایران →

 

براساس تحقیقات و بررسی‌های صورت گرفته توسط زمین‌شناسان، در ایران ۱۰ کوه آتشفشانی وجود دارد که عبارتند از: دماوند، تفتان، سبلان، سهند، بزمان، قلعه‌حسن‌علی، ملک سیاه کوه، سراخو، درازو و میدان آتشفشانی شهسواران. از این بین ۳ آتشفشان تفتان، دماوند و بزمان در زمره‌ی آتشفشان‌های نیمه‌فعال قرار می‌گیرند. دماوند با ارتفاع ۵٬۶۱۰ متر بلندترین آتشفشان قاره آسیا است و بزمان جوان‌ترین آتشفشان ایران به‌شمار می‌آید.

 

آیا تا کنون شاهد فورانی از آتشفشان بوده اید؟ به نظر شما این پدیده طبیعی چه اثرات دیگری بر محیط خواهد گذاشت؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در رابطه با جمع آوری اطلاعات درباره آتشفشان ها در انتهای همین صفحه با ما به اشتراک گذارید.