معنی ستایش فارسی یازدهم | به نام چاشنی بخش زبان ها

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – شعر ستایش لطف خدا که در ابتدای کتاب فارسی یازدهم آمده است، ابیاتی از مثنوی فرهاد و شیرین وحشی بافقی و از زیباترین اشعار وحشی بافقی است. در این مطلب معنی شعر به نام چاشنی بخش زبان ها  را به همراه معنی کلمات و آرایه های این شعر می‌خوانید. 

 

 

معنی شعر به نام چاشنی بخش زبان ها با قلمرو فکری و زبانی

۱.

به نام چاشنی بخش زبان ها
حلاوت سنج معنی در بیان ها

 به نام خدایی که بردن نامش، سخن انسان را شیرین و دلنشین می‌سازد و معیار سنجش خوش‌معنایی بیان افراد می‌شود.

معنی کلمات: چاشنی: مزه، طعم / چاشنی بخش: بخشنده چاشنی / حلاوت: شیرینی / حلاوت سنج: کسی که شیرینی را ارزیابی می‌کند.

آرایه ها:  زبان: مجاز از سخن / چاشنی: استعاره از دلنشینی و زیبایی سخن / چاشنی بخش زبان: حس‌آمیزی [سخن شنیدنی و چاشنی چشیدنی است.] / حلاوت سنج معنی: حس‌آمیزی / واج آرایی: «ن» / چاشنی، زبان، حلاوت: تناسب

 

۲.

بلند آن سر که او خواهد بلندش
نژند آن دل که او خواهد نژندش

هر کس را که خداوند سرافراز بخواهد، سربلند و بزرگ خواهد شد؛ و آن کسی که خدا او را پست و زبون بخواهد، پست و زبون خواهد شد. (همه چیز به دست اوست).

معنی کلمات: نژند: خوار و زبون، اندوهگین / جهش ضمیر (ش)

آرایه ها: بلند آن سر: کنایه از سرافراز / سر و دل: مجاز از انسان / سر، دل: تناسب / تلمیح به آیه: تعزّ من تشاء و تذلّ من تشاء.

 

۳.

درِ نابستۀ احسان گشاده‌ست
به هر کس آنچه می‌بایست داده ست

خداوند احسان و بخشش بی پایانی دارد و به هر کس آنچه را شایسته اش است می‌دهد.

معنی کلمات: احسان: نیکی، بخشش / گشاده: باز / نابسته: باز، بی انتها

آرایه ها: در احسان: اضافه استعاری / واج آرایی: «س»

 

۴.

به ترتیبی نهاده وضع عالم
که نی یک موی باشد بیش و نی کم

خداوند جهان را بر با نظم و وضعیتی آفریده که همه چیز در جای خود نهاده شده؛ نه چیزی زیاد است و نه کم.

معنی کلمات: عالم: جهان / نهادن: گذاشتن (بن ماضی: نهاد، بن مضارع: نه)/ نی: نه / حذف فعل (باشد) به قرینه لفظی در مصراع دوم.

آرایه ها: مو: مجاز از مقدار اندک / نی یک موی باشد بیش و نی کم: کنایه از اینکه همه چیز سر جای خودش قرار دارد / بیش، کم: تضاد / نی: واژه آرایی

 

۵.

اگر لطفش قرین حال گردد
همه اِدبارها اِقبال گردد

اگر لطف و محبت خدا با انسان همراه گردد، همه بدبختی‌های او به خوشبختی تبدیل می‌شود.

معنی کلمات:لطف: مهر و نیکویی / قرین: همراه / ادبار: بدبختی، سیه روزی / اقبال: خوشبختی، سعادت

آرایه ها: اقبال، ادبار: تضاد

 

۶.

وگر توفیق ِ او یک سو نهد پای
نه از تدبیر کار آید نه از رای 

اگر لطف و یاری خداوند همراه انسان نباشد، هیچ چاره جویی و فکر و اندیشه ای کارساز نیست و به کار نمی‌آید.

معنی کلمات: توفیق: یاری، موافق گردانیدن

آرایه ها: پای یک سو نهادن: کنایه از کنار کشیدن و کاری نکردن / تدبیر: اندیشه، چاره گری / رای: تدبیر و اندیشه / پای، رای: جناس ناهمسان / واژه آرایی: نه

 

۷.

خرد را گر نبخشد روشنایی
بماند تا ابد در تیره رایی

اگر خدا انسان را آگاه نکند (راه درست را به او نشان ندهد)، تا ابد در نادانی و گمراهی به سر خواهد برد.

معنی کلمات: را: در معنای «به»؛ حرف اضافه / ابد: زمان بی پایان / تیره رایی: بداندیشی، گمراهی

آرایه ها: تیره، روشنایی: تضاد / تیره رایی: حس آمیزی

 

۸.

کمال عقل آن باشد در این راه
که گوید نیسنم از هیچ آگاه

بالاترین درجه عقل و خرد در راه شناخت خداوند این است که به ناآگاهی و نادانی خود اعتراف کنیم.

معنی کلمات: کمال: بالاترین درجه، آخرین حد، نهایت 

آرایه ها: عقل، آگاه: تناسب