۴۰ حدیث درباره اخلاق از معصومین، احادیث کوتاه اخلاقی

یکی از بارزترین صفات یک مومن خلق خوش و گشاده رویی است و ائمه و معصومین با ییان حدیث درباره اخلاق به این امر توصیه اکید کرده‌اند. خلق خوب و اخلاق خوش در معاشرت‌های اجتماعی در نهایت منجر به ابراز محبت و تاثیر بسیار مثبت در سخنان افراد می‌شود. به همین منظور خدای رحمان و رحیم سفیرانی مهربان، نرمخو و خوش خلق را مبعوث نمود تا اثر بهتری بر مردم داشته باشند.

اخلاق نیکو نیز در جذب بیشتر به اسلام کمک شایان توجهی داشت. پیشوایان خدا با هدف تحقق بخشیدن به اهداف پروردگار خود، با داشتن حسن خلق و شرح صدر، با مردم با رفتاری ملایم و گشاده رو برخورد داشتند. به واسطه وجود این حسن خلق نه تنها هر انسانی را به راحتی شیفته دین و رفتار خود می‌ساختند، بلکه در برخی موارد نیز دشمنان را شرمنده و منقلب می‌نمودند.

آنها همچنین با بیان حدیث درباره اخلاق به افرادی که مشتاق به تغییر بودند در رواج خوش اخلاقی تأثیر گذار بودند. بدیهی است که اخلاق نیکو و حسن خلق مؤمنان با یکدیگر، از جمله ارزش‌های والای اخلاقی در زندگی به حساب می‌آید. از این رو در این مقاله قصد داریم تا مجموعه کاملی از حدیث درباره اخلاق نیکو، حدیث درباره اخلاق بد و حدیث درباره اخلاق در خانواده را به شما ارئه دهیم. با ما همراه باشید.

حدیث درباره اخلاق نیکو

حدیث درباره اخلاق نیکو با متن عربی:

أَنَا زَعِيمٌ بِبَيْتٍ فِي رَبَضِ الْجَنَّةِ وَ بَيْتٍ فِي وَسَطِ الْجَنَّةِ وَ بَيْتٍ فِي أَعْلَى الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كَانَ مُحِقّاً وَ لِمَنْ تَرَكَ الْكَذِبَ وَ إِنْ كَانَ هَازِلًا وَ لِمَنْ حَسُنَ خُلُقُه‏

من براى كسى كه بگو مگو را رها كند، هر چند حق با او باشد و براى كسى كه دروغ گفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترك گويد و براى كسى كه اخلاقش را نيكو گرداند، خانه اى در حومه بهشت و خانه اى در مركز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى كنم. (خصال ص ۱۴۴، ح ۱۷۰)

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اَحَبُّکُمْ اِلَى اللّه ِ اَحْسَنُکُمْ اَخْلاقا.

محبوب‌ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق‌ترین شماست. [مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۷]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اِنَّ مِمّا یُزَیِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَةُ فیما بَیْنَ النّاسِ.

خوش اخلاقى در بین مردم، زینت اسلام است. [مشکاة الأنوار، ص ۴۲۲]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆

يَا عَلِيُّ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَشْبَهِكُمْ بِي خُلُقاً قَالَ بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أَحْسَنُكُمْ خُلُقاً وَ أَعْظَمُكُمْ حِلْماً وَ أَبَرُّكُمْ بِقَرَابَتِهِ وَ أَشَدُّكُمْ مِنْ نَفْسِهِ إِنْصَافا

به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: آيا تو را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه تر است؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با انصاف تر باشد. (من لا یحضره الفقیه ج ۴ ، ص ۳۷۰)

(امام على علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق →

صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسنُ الخُلقِ وَ حُسنُ الجَوارِ یَعمُرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانَ فِى العمارِ.

صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسایگى، شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند.

(نهج الفصاحه، ح ۱۸۳۹)

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اَلا اُنَبِّئُکُمْ بِخیارِکُمْ؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللّه ِ. قالَ اَحاسِنُکُم اَخْلاقااَ لْمُوَطِّئُونَ اَکْنافا، اَ لَّذینَ یَأْلِفونَ وَ یُؤْلَفونَ.

آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا. حضرت فرمودند: خوش اخلاق‌ترین شما، آنان که نرمخو و بى آزارند، با دیگران انس مى‌گیرند و از دیگران انس و الفت مى‌پذیرند. [بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۶]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اَلخُلقُ الحَسَنُ عِبادَهٌ.

خوش اخلاقى عبادت است. [کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۵۱، ح۳۶۴۷۲]

(امام حسین علیه السلام)

❆❆❆

مَن حَسُنَت خَلیقَتُهُ طابَت عِشرَتُهُ.

هر کس خوش اخلاق باشد، زندگى‌‌اش پاکیزه و گوارا مى‌گردد. [نهج البلاغه، خطبه ۱۸۴]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

اَلبِّرُ وَحُسنُ الخُلقِ یَعمُرانِ الدِّیارَ وَیَزیدانِ فِى العمارِ.

نیکى و خوش اخلاقى، شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى‌کند.

[التوحید، ص ۶۳]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق →

اِنَّما تَفْسیرُ حُسْنِ الْخُلْقِ: ما اَصابَ الدُّنْیا یَرْضى وَ اِنْ لَمْ یُصِبْهُ لَمْیَسْخَطْ.

تفسیر خوش اخلاقى این است که اگر دنیا به انسان رو کرد، راضى و خشنود باشد واگر رو نکرد خشمگین و ناراحت نشود. [کنزالعمّال، ح ۵۲۲۹]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اَوَّلُ ما یوضَعُ فى میزانِ الْعَبْدِ یَوْمَ الْقیامَةِ حُسْنُ خُلْقِهِ.

نخستین چیزى که روز قیامت در ترازوى اعمال بنده گذاشته مى‌شود، اخلاق خوب اوست. [قرب الإسناد، ص ۴۶، ح ۱۴۹]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

لَمّا سُئِلَ عَن حَدِّ حُسنِ الخُلقِ: تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَتُطَیِّبُ کَلامَکَ وَتَلقى أخاکَ بِبِشرٍ حَسَنٍ.

در پاسخ به پرسش از معناى خوش اخلاقى فرمودند: نرمخو و مهربان باشى، گفتارت پاکیزه و مؤدبانه باشد و با برادرت با خوشرویى برخورد کنى. [غررالحکم، ج۲، ص۴۵۱، ح۳۲۶۰]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆

مَنْ اَحْسَنَ خُلْقَهُ اَحَبَّهُ الاَْخْیارُ وَ جانَبَهُ الفُجّارُ.

انسان خوش اخلاق، از دوستى مردمان خوب برخوردار است و از تعرّض آدم‌هاى نابکار در امان است. [مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۴۴۹]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق →

کَفاکَ اَدَبا تَجَنُّبُکَ ما تَکْرَهُ مِنْ غَیْرِکَ.

براى ادب تو همین بس که آنچه را از دیگران نمى‌پسندى، از آن دورى کنى. [بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۳۷۷]

(امام حسن عسکرى علیه السلام)

 

 

ثَلاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فیهِ فَلَیْسَ مِنّى وَ لا مِنَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ. قیلَ: یا رَسولَ اللّه ِ، وَ ما هُنَّ؟ قالَ: حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجاهِلِ وَ حُسْنُ خُلْقٍ یَعیشُ بِهِ فِى النّاسِ وَ وَرَعٌیَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ.

سه چیز است که هر کس نداشته باشد نه از من است و نه از خداى عزّوجلّ. عرض شد: اى رسول خدا! آنها کدامند؟ فرمودند: بردبارى که به وسیله آن جهالت نادان را دفع کند، اخلاق خوش که با آن در میان مردم زندگى کند و پارسایى که او را از نافرمانى خدا باز دارد. [خصال، ص ۱۴۵، ح ۱۷۲]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اِنَّ لاَِهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطیفٌ وَ قَلْبٌرَحیمٌ وَ یَدٌ مُعْطیَةٌ.

بهشتى‌ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده. [مجموعه ورام، ج ۲، ص ۹۱]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆

رَأسُ العَقلِ مُعاشَرَهُ النّاسِ بِالجَمیلِ.

خوشرفتارى با مردم، رأس خرد است. [میزان الحکمه، ح ۱۳۷۰۳]

(امام حسن مجتبی علیه السلام)

❆❆❆

قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ: یا بُنَىَّ ایّاکَ وَ الضَّجَرَ وَ سوءَ الْخُلْقِ وَ قِلَّةَ الصَّبْرِفَلا یَسْتَقیمُ عَلى هذِهِ الْخِصالِ صاحِبٌ وَ اَ لْزِمْ نَفْسَکَ التُّؤَدَةَ فى اُمورِکَ وَ صَبِّرْ عَلىمَؤوناتِ الاِْخْوانِ نَفْسَکَ وَ حَسِّنْ مَعَ جَمیعِ النّاسِ خُلْقَکَ.

لقمان به فرزندش فرمود: فرزندم! از بى‌حوصلگى و بد اخلاقى و بى‌تابى دورى کن که هیچ دوستى تحمل این خصلت‌ها را ندارد. در کارهایت آرام و بردبار، در تحمّل زحماتبرادران صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش. [قصص الأنبیاء، ص ۱۹۸، ح ۲۴۵]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق →

حَسِّنْ خُلْقَکَ یُخَفِّفِ اللّه ُ حِسابَکَ.

اخلاقت را خوب کن تا خداوند حسابت را آسان گرداند. [امالى صدوق، ص ۲۷۸]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

اِذا حَسُنَ الْخُلْقُ لَطُفَ النُّطْقُ.

با اخلاق نیکو، گفتار نرم مى‌شود. [غررالحکم، ح ۴۰۵۲]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

وُصولُ المَرءِ اِلى کُلِّ ما یَبتَغیهِ مِن طیبِ عَیشِهِ وَ اَمنِ سِربِهِ وَ سَعَهِ رِزقِهِ بِحُسنِ نیَّتِهِ وَ سَعَهِ خُلقِهِ.

انسان، با نیّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنیت محیط و روزى زیاد، دست مى‌یابد. [غررالحکم، ح ۱۰۱۴۱]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

مَن تَبَسَّمَ فى وَجهِ أخیهِ المُؤمِنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حسنهً.

هر که به روى برادر مؤمنش لبخند بزند، خداوند برایش ثوابى خواهد نوشت. [دوستى در قرآن و حدیث، ص ۲۱۶، ح ۵۳۵]

(امام رضا علیه السلام)

 

 

حدیث درباره اخلاق بد

آشنایی با حدیث درباره اخلاق بد و نتایج آن بر زندگی افراد:

إنَّ سُوءَ الخُلُقِ لِیُفسِدُ العَمَلَ کَمَا یُفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ.

بد اخلاقی عمل را تباه می‌کند، همانند سرکه، که عسل را فاسد می‌کند. [اصول کافی، ج، ۲ ص۳۲۱، باب سوء الخلق، حدیث ۱]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆

رُبَّ عَزیزٍ اَذَ لَّهُ خُلْقُهُ وَ ذَلیلٍ اَعَزَّهُ خُلْقُهُ.

چه بسا عزیزى که اخلاق بدش او را ذلیل و چه بسا ذلیلى که اخلاق خوبش او راعزیز کرد. [بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۶، ح ۷۹]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

اِعْلَمى اَنَّ الشّابَّ الحَسَنَ الخُلقِ مِفْتاحٌ لِلْخَیْرِ مِغْلاقٌ لِلشَّرِّ وَ اَنَّ الشّابَّ الشَّحیحَ الْخُلقِ مِغْلاقٌ لِلْخَیْرِ مِفتاحٌ لِلشَّرِّ.

آگاه باش که جوان خوش اخلاق، کلید خیر و قفل شر است و جوان بداخلاق قفل خیر و کلید شر است. [امالى طوسى، ص ۳۰۲، ح ۵۹۸]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق بد →

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْییزُ بَیْنَ الاَْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها.

بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده وسرکوب اخلاق ناپسند است. [غررالحکم، ح ۵۲۶۷]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

اَبَى اللّه ُ لِصاحِبِ الْخُلْقِ السَّیِّى ءِ بِالتَّوبَةِ. فَقیلَ: یا رَسول اللّه ِ، وَ کَیْفَذلِکَ؟ قالَ: لاَِنَّهُ اِذا تابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فى اَعْظَمَ مِنَ الذَّنْبِ الّذى تابَ مِنْهُ.

خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمى‌پذیرد. عرض شد: اى رسول خدا، چرا؟ فرمودند: چون هرگاه از گناهى توبه کند در ورطه گناهى بدتر از آن که توبه کرده است مى‌افتد. [بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۹۹، ح ۱۲]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

لا تَکُنْ عَیّابا وَ لا مَدّاحا وَ لا طَعّانا وَ لا مُماریا.

نه عیب جو باش و نه ثناگو، نه زخم زبان زن و نه مجادله گر. [مکارم الاخلاق، ص ۴۶۷]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ.

هر کس بد اخلاق باشد، روزى‌‌اش تنگ مى‌شود. [غررالحکم، ح ۸۰۲۳]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق بد →

مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ وَ مَن کَبُرَ هَمُّهُ سَقُمَ بَدَنُهُ.

هر کس بد اخلاق باشد، خودش را عذاب مى‌دهد و هر کس غم و غصه‌‌اش زیاد شود، تنش رنجور مى‌گردد. [نهج الفصاحه، ح ۳۰۰۲]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

اَنَا اَدیبُ اللّه  وَ عَلىٌّ اَدیبى، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَىءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه  عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ لیُفْسِدُ العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ.

من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است. پروردگارم مرا به سخاوت و نیکى کردن فرمان داد و از بخل و سختگیرى بازَم داشت. در نزد خداوند عزّوجلّ چیزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نیست. بد اخلاقى، عمل را ضایع مى‌کند، آن سان که سرکه عسل را. [مکارم الاخلاق، ص ۱۷]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

خَیْرُ ما اُعْطىَ الرَّجُلُ الْمُؤْمِنُ خُلْقٌ حَسَنٌ وَ شَرُّ ما اُعْطِىَ الرَّجُلُ قَلْبُ سوءٍ فى صورَهٍ حَسَنَهٍ.

بهترین چیزى که به مؤمن داده شده خوش اخلاقى و بدترین چیزى که به انسان داده شده دلى بد در چهره اى زیباست. [کنزالعمّال، ح ۵۱۷۰]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

 

 

حدیث درباره اخلاق در خانواده

حدیث درباره اخلاق در خانواده به عربی و با ذکر منبع:

مَن حَسُنَ بِرُّه بِأَهلِه، ِزیدَ فِی عُمرِه.  

هرکس با خانواده‌اش خوش‌رفتار باشد، بر عمرش افزوده می‌گردد.

(امام باقر علیه السلام)

❆❆❆

أقْرَبُکُمْ مِنِّی مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ.

نزدیکترین شما به من از نظر مقام در روز قیامت، کسی است که در مورد خانواده خود خوش رفتار باشد.

[صحیفه الإمام الرضا علیه السلام، ص۶۷]

(امام رضا علیه السلام)

❆❆❆

لا عَیْشَ اَهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.

هیچ زندگى گواراتر از اخلاق و رفتار پسندیده نیست. [علل الشرایع، ج ۲، ص ۵۵۹]

(امام صادق علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق در خانواده →

اَلسَّیِّئُ الْخُلُقِ کَثیرُ الطَّیْشِ مُنَغَّصُ الْعَیْشِ.

آدم بد اخلاق بسیار خطا مى کند و زندگى‌اش تلخ مى‌شود. [غررالحکم، ح ۱۶۰۴]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

حَسِّنوا أَخلاقَکُم وَ الطُفوا بِجیرانِکُم وَأکرِموا نِساءَ کُم تَدخُلُوا الجَنَّهَ بِغَیرِ حِسابٍ.

اخلاق خود را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشید و زنان خود را گرامى بدارید تا بى حساب وارد بهشت شوید. [التوحید، ص ۱۲۷]

(پیامبر صلی الله علیه و آله)

❆❆❆

حُسْنُ الْخُلْقِ فى ثَلاثٍ: اِجْتِنابُ الْمَحارِمِ وَ طَلَبُ الْحَلالِ وَ التَّوَسُّعُعَلَى الْعِیالِ.

خوش اخلاقى در سه چیز است: دورى کردن از حرام، طلب حلال و فراهم آوردن و آسایش و رفاه براى خانواده. [بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۹۴، ح ۶۳]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ مَلَّهُ اَهْلُهُ.

هر کس بد اخلاق باشد، خانواده‌‌اش از او دلتنگ و خسته مى‌شوند. [تحف العقول، ص ۲۱۴]

(امام على علیه السلام)

❆❆❆
← حدیث درباره اخلاق در خانواده →

أحسَنُ الناسِ إیماناً أحسَنُهم خُلقاً و ألطَفُهم باَهلِه، وَ اَنا اَلطَفُکم بِاَهلى.

نیکوترین مردم از نظر ایمان، خوش خلق‌ترین و با لطف‌ترین آنها نسبت به اهل خویش است. [عیون اخبار الرضا، ۳۸]

(امام رضا علیه السلام)