نویسنده: حسین بیگی
بروزرسانی: 28 فروردین 1401
ستاره | سرویس علوم – نیترات آمونیوم یک ماده شیمیایی است که قابلیت انحالال بالایی در آب داشته و بشدت گرمازا است. بزرگترین معدن این ماده شیمیایی با فرمول NH4NO3 در کشور شیلی و در بیابان آکاتاما قرار دارد.
اگرچه قبلا این ماده از همین معدن در کشور شیلی استخراج می‌شده است، اما در حال حاضر آن را از ترکیب شیمیایی و آزمایشگاهی آمونیاک با اسید نیتریک تهیه می‌کنند. مشخصات شیمیایی و فیزیکی این ماده به شرح زیر است:
- رنگ: از سفید تا خاکستری متمایل به قهوه‌ای
- بو: بی بو
- دمای ذوب: ۱۶۹ درجه سانتیگراد (۳۳۶ درجه فارنهایت) و در ۲۱۰ درجه سانتیگراد (۴۱۰ درجه فارنهایت) تجزیه می‌شود.
کاربردهای نیترات آمونیوم چیست؟
با توجه به خطرناک نبودن این ماده شیمایی برای سلامت، از آن در کشاورزی به عنوان نوعی کود کشاورزی استفاده می‌شود. از کاربردهای دیگر آن می‌توان به بحث انفجاری در پروژه‌های صنعتی از جمله انفجارهای مرتبط با ساخت و ساز و همینطور انفجارهای لازم در استخراج از معدن اشاره کرد.
در واقع از این ماده شیمیایی برای ساخت ماده‌ای به نام آنفو (ANFO) استفاده می‌شود که از آن برای انفجارهای کنترل شده صنعتی در جهان استفاده می‌کنند.
نیترات آمونیوم چگونه منفجر می‌شود؟
انفجار این ماده شرایط خاصی لازم دارد و به همین سادگی منفجر نمی‌شود. اما در شرایطی مانند نگهداری زیاد آن‌ها بر روی هم می‌تواند امکان تولید و گسترش آتش بدون نیاز به عامل محرک خارجی نظیر بنزین یا گازوئیل را فراهم کند.
در اولین اشتعال، در اثر واکنش شیمیایی اکسیژن از نیترات آمونیوم آزاد شده و همین موضوع منجر به شعله‌ورتر شدن آتش می‌شود.
در صورتی که مقدار زیادی از این ماده شیمیایی در یک انبار در حال نگهداری باشد و اشتعالی اتفاق افتد، گاز داغ ناشی از اشتعال در هوا منتشر شده و این گازهای روی هم جمع شده باعث یک انفجار یکپارچه خواهند شد.
با توجه به قابلیت اشتعال و انفجار این ماده شیمیایی، کودهای نیترات آمونیوم به خاطر قیمت به نسبت کم و در دسترس بودنشان مورد علاقه تروریست‌ها بوده و از آن در ساخت بمب استفاده می‌کنند.
آیا می‌توان به راحتی با این ماده بمب درست کرد؟
درجواب باید گفت که مواد منفجره به دو دسته کم‌انفجار و پرانفجار تقسیم می‌شوند. سرعت انفجار و قدرت انفجار رابطه عکس دارند. از این رو پایه‌های اصلی یک ماده منفجره را یک ماده کم انفجار با قدرت زیاد و یک ماده پرانفجار با قدرت کم تشکیل می‌دهند. پرانفجار‌ها همان چاشنی‌ها هستند. اما نیترات آمونیوم یک ماده کم انفجار با قدرت بالاست که فقط در کنار یک چاشنی قوی منفجر خواهد شد. بنابراین به این راحتی نمی‌توان این بمب را تهیه کرد!
عملیات های تروریستی اتفاق افتاده با نیترات آمونیوم
در دهه‌های اخیر گروه‌های تروریستی بارها با استفاده از بمب‌های کود شیمیایی حملاتی را ترتیب داده‌اند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به انفجار اوکلاهاما سیتی در سال ۱۹۹۵ اشاره کرد. در آن حادثه ۱۶۸ تن کشته شدند. پس از این اتفاق این ماده شیمیایی را بمب اوکلاهاما نامیدند!
دیگر انفجار تروریستی نیز در سال ۱۹۹۶ در منچستر اتفاق افتاد که در آن حدود ۲۰۰ نفر زخمی شدند. در همان سال انفجار دیگری نیز در لندن بوسیله یک خودروی بمب گذاری شده اتفاق افتاد.
