ماندالا چیست و چگونه به رفع استرس و افسرگی کمک می کند؟

ستاره | سرویس روانشناسی – ماندالا چیست و درمان با آن چگونه است؟ ماندلا لغتی به زبان سانسکریت و به معنای دایره است. این لغت بر اشکال هندسی خاصی در آیین‌های بودیسم و هندوییسم اشاره دارد که به نحو نمادین، بیانگر نمودار کیهان و همچنین ساختار زندگی انسان در روابط درون و بیرون ذهنی اوست. این الگوها همچنین نوعی مدیتیشن است که برای تسلط انسان بر ذهن خود و دور کردن افکار منفی و درمان انواع افسردگی کاربرد دارد. در این نوشته ما قصد داریم شما را با چیستی ماندالا و کاربرد درمانی آن آشنا کنیم؛ با ما همراه باشید!

ماندالا و راهکار درمانی آن

منظور از این کلمه اصطلاحاً نگاره‌هایی است که بنابر اعتقاد هندوها و بودائیان خواص و تأثیر عرفانی و جادویی دارد. این اشکال هندسی همچنین در میان برخی از این مکاتب برای احضار روح استفاده می‌شود. صورت کلی این نقاشی‌ها عموما به صورت دایره و همچنین اشکال و نمادهای متعدد دیگری است که همگی حول یک مرکز اصلی در نقاشی طراحی شده‌اند. در نظر برخی از پژوهشگران استفاده از دایره به تقلید از نگرش افلاطونی به جهان است که روح را به شکل دایره و اجسام مادی را به دیگر اشکال هندسی چون مثلث نسبت می‌داد.

ماندالا به طورکلی بیانگر تمامیت و یکپارچگی وجود انسانی است و همچنین در پژوهش‌های روانشناختی، ناخودآگاه انسان را به تصویر می‌کشد. در نظر برخی از روانشناسان هرکسی می‌تواند ماندالای خود را کشیده و سپس رنگ آمیزی کند. طریقه کشیدن ماندالا بدین صورت است که ابتدا باید یک دایره و یا مستطیل بزرگ روی صفحه بکشیم و سپس با آزاد گذاشتن ذهن، تمامی نمادها و اشکال هندسی که به ذهن‌مان خطور می‌کند را در درون مساحت آن ترسیم کنیم. بنابر نظر برخی از روانشناسان، این کار علاوه بر کاهش استرس و بالاتر بردن تسلط بر ذهن، می‌تواند افسردگی و انرژی‌های منفی را از ذهن ما دور کند.

ماندالا همچنین براساس اعتقاد برخی مکاتب بیانگر وجوه ماوراء طبیعی جهان است. این اشکال هندسی هم در نمایش‌های فرهنگی و هم در اساطیر یونان باستان وجود دارد. همچنین با ظهور مسیحیت رد پای ماندالا را می‌توان در طرح‌ها و نقوش دینی قرون وسطی و همچنین در نگاره‌های دیواری باقی مانده از آن دوران دنبال کرد. با این همه این اشکال هندسی بیشتر از همه در معابد و اماکن مذهبی بودائیان قابل مشاهده است.

ماندالا در روانشناسی

پروفسور کارل گوستاو یونگ فیلسوف و روانشناسی اهل سوئیس بود که امروزه به عنوان پدر روانشناسی تحلیلی شناخته می‌شود. او که به دلیل طرح نظریات مهمی مانند ناخودآگاه جمعی و پرسونا مشهور است، توجه زیادی به ماندالا و نقش آن در سلامت روانی افراد داشته است. بنابر نظر یونگ، ماندالا کهن الگوی خویشتن و نماد تمامیت و نظم است که کارکرد خاص آن سامان دادن و تنظیم مجدد هرج و مرج‌هاست.

یونگ، ماندالا را راهی برای به تصویر کشیدن ذهن و کسب شناخت از خود دانسته و معتقد است فرد به کمک ماندالا می‌تواند تعارض‌های ذهنی خود را از بین ببرد. این نگاره هندسی که موجب ایجاد آرامش روانی و همچنین درمان فرد از طریق شناخت خود و تعارض‌های روانی می‌شود، در هر فردی شمایل به خصوصی دارد. یونگ اغلب در پروسه درمان بیمارانش از آن‌ها می‌خواست تا برای نزدیک شدن به ناخودآگاهشان، روی کاغذ دایره‌ای کشیده و از مرکز آن اشکالی هندسی را ترسیم کنند. این کار با ایجاد نظم ذهنی و همچنین برانگیختن حس زیبایی‌شناسی در فرد، موجب مواجهه مثبت او با تعارضات روانی‌اش می‌شده است.

راه درمانی دیگر ماندالا (مراقبه یانترا)

یکی دیگر از راه‌های درمانی به کمک ماندالا، نوعی مراقبه به وسیله شکل خاصی از ماندالا به نام یانتراست. یانترا نماد الوهیت و وجود نیروهای خلاق در جهان است. این ماندالاها که متشکل از مثلث‌ها و چندین طرح هندسی دیگر هستند، موجب حفظ انسجام ذهن و برقراری تعادل میان آن با بدن می‌شوند. در ادامه روش بهره‌بری از یانترا را مرور خواهیم کرد:

• هرگونه مدیتیشنی نیازمند تمرکز دقیق است. در این روش ابتدا باید ماندالایی را که تأثیر بصری زیادی بر ما دارد انتخاب کرده و سعی کنیم فضایی آرام و ساکت را برای مدیتیشن خود فراهم کنیم.
• ماندالای مورد نظر را در فاصله یک وجبی خود روی میز یا زمین گذاشته و به طریقی راحت روی صندلی یا به صورت چهارزانو می‌نشینیم.
• در ادامه باید از طریق تنفس عمیق و دم و بازدم خود سعی در آرام کردن ذهن و ایجاد تمرکز کنیم. برای این کار بهتر است تنفس از شکم (دیافراگم) امتحان شود.
• حال به نقطه مرکزی ماندالا (بیندو) که بیانگر وحدت جهان هستی در میان موجودات است نگاه می‌کنیم. سپس آرام ‌آرام نگاه خود را به پیرامون آن متوجه کرده و اشکال دیگر را مشاهده می‌کنیم:

الف) دایره نشان‌دهنده ازلی و ابدی بودن زمان است.

ب) مثلث‌های روبه‌بالا نشان‌دهنده انرژی مردانه و مثلث‌های رو به پایین نشان‌دهنده قدرت خلاقیت زنانه است.

ج) حلقه‌های خارج از مثلث‌ها بیانگر ریتم کیهانی است.

همچنین دیگر اشکال یانترا نیز هر کدام نماد امری در کیهان هستند.

• حال روی مرکز ماندالا توجه کرده و آرام آرام شعاع دیدمان را گسترش می‌دهیم.
• سپس این روند را برعکس طی کرده و مجدداً نگاهمان را متوجه مرکز ماندالا می‌کنیم.
• اکنون باید چشمان خود را بسته و تصویر یانترا را در ذهن خود مرور کنیم.
• سپس در صورت آمادگی مجدداً توجه خود را به اطرف‌مان برمی‌گردانیم.

نکته: بهتر است در صورت علاقه به این روش مراقبه، نمادشناسی تک تک اشکال آن را مفصلاً مطالعه کرده و به بیان اجمالی ما در این نوشته اکتفا نکنید.

سخن پایانی

ماندالا یکی از شناخته‌شده‌ترین و معتبرترین روش‌های هنردرمانی در میان مکاتب بودیسم و هندوئیسم و همچنین روانشناسان بزرگی نظیر کارل گوستاو یونگ است. این اصطلاح که در لغت به معنای دایره است، به اشکال و نگاره‌های هندسی خاصی اشاره دارد که بیانگر فعل و انفعالات ذهنی و درونی انسان و همچنین رابطه آن با وجوه ماوراء طبیعی کیهان است. استفاده از ماندالا فواید زیادی از جمله کاهش استرس، ایجاد تمرکز و همچنین از بین رفتن افسردگی دارد. اگر علاقه دارید بیشتر درباره هنردرمانی بدانید، خواندن مطلب «هنردرمانی چیست و چگونه به مردم کمک می‌کند؟» را به شما توصیه می‌کنیم.

شما همچنین می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در خصوص ماندالا و دیگر روش‌های هنردرمانی با ما و دیگر همراهان ستاره به اشتراک بگذارید.