مستطیل جنسیت‌ نگر: پژوهشی درباره ی زنان و فوتبال

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – یکی از واقعیت‌هایی که در دنیای ورزش جریان دارد، این است که اغلب گمان می‌کنند زمینِ فوتبال قلمرویی مردانه است و هوادار فوتبال، مردی‌ست که سرسختانه از یک تیم هواداری می‌کند. اغلب هم این هواداری را از پدرش به ارث برده است. با این حال زنانی وجود دارند که هوادار فوتبال‌اند که حتی در پژوهش‌های دانشگاهی پیرامون فوتبال نیز کمتر به آن‌ها پرداخت شده است؛ چرا که جریان اصلی آثار آکادمیک، پیرامون گروه‌های هواداران فوتبال همیشه به تجربیات مردان از این بازی پرداخته است.

هنجار این است که گروه‌های هواداری مردانه‌اند؛ این حق مردان است که به ورزشگاه‌ها بروند؛ گروه‌های هواداری‌شان هم بازنمایی ارزش‌هایشان است. بیشتر این گروه‌ها را مردانی از طبقه‌ی کارگر تشکیل می‌دهند که مانند اجتماع یا «قبیله»‌ای خاص رفتار می‌کنند و آداب‌ورسوم خاص خود را دارند. ممکن است فقط شعار بدهند و آواز بخوانند یا خشونت به خرج بدهند.

کتاب مستطیل جنسیت‌ نگر؛ پژوهشی درباره‌ی زنان هوادار فوتبال اثر کری دان که با ترجمه‌ی عطیه حسین‌زاده در نشر خوب منتشر شده، به همین موضوع می‌پردازد.

 

 

فوتبال، ورزشی جنسیت نگر

کری دان از معدود پژوهشگرانی است که در کتاب مستطیل جنسیت‌ نگر به نوع رابطه‌ی زنان با فوتبال پرداخته است، ورزشی که به گفته‌ی او به شکل نهادینه‌ای جنسیت‌نگر است و چندان پذیرای زنان نیست. او با تکیه بر روایت‌های زنان هوادار فوتبال در انگلستان، می‌کوشد پاسخی برای پرسش‌هایی از این دست بیابد که زنان اساساً چرا هوادار این ورزش هستند و از چه راه‌هایی بخشی از این «قلمروی مردانه» را دلپذیرتر و پذیراتر کرده‌اند.

کری دان روزنامه‌نگار و استاد دانشگاهی است که از سال ۲۰۰۵ تا‌کنون به پژوهش، تدریس و فعالیت حرفه‌ای مشغول است. او در دانشگاه متروپولیتنِ منچستر روزنامه‌نگاری و ارتباطات درس می‌دهد و یکی از اعضای مرکز مطالعات فوتبال و اجتماعاتش در این دانشگاه است. علاقه‌های پژوهشی وی شامل هواداری، ورزش، فمینیسم و واکاوی فرهنگ عامه است. او در دوره‌ی دکترایش تجربیات زنان هوادار فوتبال را در مسابقات حرفه‌ای انگلستان مورد بررسی قرار داده است و حاصل این مطالعات را در کتاب مستطیل جنسیت نگر گردآوری کرده است.

 

هواداران زنِ نادیده‌گرفته‌شده

کتاب مستطیل جنسیت نگر با تعریف چند خاطره از سرگذشت کری دان ، نویسنده‌ی اثر به عنوان هوادار فوتبال آغاز می‌شود. او در مقدمه‌‌ی جامعی در اثرش نوشته: «بله، هوادار زن فوتبال. پژوهشم درباره‌ی تجربه‌های زنان هوادار فوتبال در انگلستان تا حدی برگرفته از تجربه‌های شخصی‌ خودم است. انگیزه‌ی مهم دیگرم جریان مردانه‌ی پژوهش‌های دانشگاهی پیرامون فوتبال است؛ این پژوهش‌ها چنان بر موضوعاتی نظیر مردانگی و رفتارهای هولیگانی متمرکزند که در آن‌ها هواداران زن نادیده گرفته می‌شوند.»

کری دان درباره‌ی انگیزه‌های نگارش کتاب مستطیل جنسیت نگر می‌گوید: «از آنجا که خودم از کودکی هوادار فوتبال بوده‌ام این را می‌دانم. پدرم هوادار دو آتشه‌ی فوتبال و تیم لتون تاون بود. مدام به تماشای مسابقات فوتبال می‌رفت و از آنجا برایم یادگاری‌هایی به خانه می‌آورد. هفت ساله که شدم مرا هم با خود به ورزشگاه برد. از نُه سالگی بلیط تمام بازی‌های فصل را داشتم و از شانزده سالگی هم تنها، با دوستانم یا با پدرم برای تماشای بازی‌های خارج از خانه سفر می‌کردم.»

 

 

کمرنگ‌کردن جنسیت‌نگری در فوتبال

کتاب مستطیل جنسیت‌ نگر ؛ پژوهشی درباره‌ی زنان هوادار فوتبال اثر کری دان که انتشارات خوب روانه‌ی بازار کرده است، نشان می‌دهد عزم و اراده‌ی لازم برای حذف و حتی کمرنگ‌کردن جنسیت‌نگری در بین هواداران و مسئولان فوتبال وجود ندارد. اما در دهه‌های اخیر با تغییر بافت جمعیتی تماشاگران و حضور گسترده‌تر زنان در سکوها، نادیده‌گرفتن آن‌ها دیگر توجیه اقتصادی ندارد، بنابراین خانواده و زنان در اولویت بازاریابی برخی باشگاه‌ها قرار گرفته‌اند. با این حال از نظر کری دان مهم است که به جای اولویت‌دادن به خانواده، حق خود زنان برای مشارکت در این ورزش به رسمیت شناخته شود چون «زنان هوادار، زنان دارای سمت، بازیکنان و مدیران به اندازه‌ی هر مردی عاشق فوتبال و نقش خود در آن هستند» و چرا نباشند؟

 

مستطیل جنسیت‌ نگر: روایت‌های زنانِ هوادارِ فوتبال

به طور کلی می‌توان گفت کری دان در کتاب مستطیل جنسیت نگر تلاش کرده تجربیات نسل‌های مختلف زنانِ هوادار فوتبال را بررسی و درک کند. پژوهش‌های جدید تصدیق کرده‌اند که از میانه‌ی دهه‌ی ۱۹۸۰ گروه‌های هواداری مردانه بسیار تغییر کرده‌اند و از نظر منتقدانی مثل ریچارد گلیانوتی از تجربه‌ای که شاخصه‌ی اصلیش بازنماییِ طبقه‌ی کارگر از مفهوم مردانگی بود، تبدیل شده‌اند به تجربه‌ای «تجاری‌تر»، «جهانی‌تر»، «متمدنانه‌تر» و «اعیانی‌تر». نظر منتقدانی مثل رابسون این است که حال دیگر افراد طبقه‌ی متوسط‌ به تماشای مسابقات می‌روند. حتی وقتی حضور یا تأثیر زنان در این بازی‌ها تأیید می‌شود، نظیر آثار ویلیامز، دانینگ و مورفی، باز هم تأثیر حضور آنان بر رفتار و تجربه‌ی مردان است که موضوع پژوهش قرار می‌گیرد و همیشه حضور «زنان» خلاف معمول است.

 

 

برخی از سرفصل‌های کتاب مستطیل جنسیت نگر

مطالعه‌ی کتاب مستطیل جنسیت نگر دیدگاه تازه‌ای درباره‌ی این ورزش به مخاطب می‌بخشد. پژوهشی تامل‌برانگیز با سرفصل‌هایی که هر کسی را در فکر فرو می‌برد؛ «نوع ارتباط زنان هوادار فوتبال با خانواده و با دیگر هواداران در کودکی و بزرگسالی»، «برخی از الگوهای عملکرد و رفتار زنان هوادار در حمایت از باشگاه‌ها»، «تجربه‌ی زنان هوادار از اهمیت جنبش بنیاد هواداران» از جمله موضوعاتی‌ست که سرفصل‌های این اثر پژوهشی‌ را به خود اختصاص داده‌اند.
برای خرید اینترنتی کتاب مستطیل جنسیت نگر می‌توانید به فروشگاه آنلاین انتشارات خوب سر بزنید.