نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: 28 فروردین 1401
ستاره | سرویس علوم – ملاس به فرانسوی (Melasse) و به انگلیسی (Molasses) در زبان لاتین مترادف با شیره قند یا شهد است و پساب کارخانه‌های قند و نیشکر است که در طول استخراج قند‌ها از گیاه نیشکر و چغندر قند به دست می‌آید و مصارف متنوع فراوانی به طور مستقیم و غیر مستقیم از آن می‌شود. در این مطلب با ملاس، انواع آن و کاربرد‌های این ماده ارزشمند آشنا می‌شوید.
در این مطلب می‌خوانید:
- ملاس چیست؟
- انواع ملاس بر اساس مراحل استخراج
- انواع ملاس بر اساس نوع گیاه
- خواص ملاس چیست؟
- کاربرد‌های ملاس در صنایع مختلف
ملاس چیست؟
ملاس یکی از محصولات جانبی کارخانه‌های تولید قند و شکر است که در طی استخراج قند از چغندر قند و نیشکر به دست می‌آید و به شکل شربت غلیظ، قهوه‌ای رنگ و چسبناک حاوی انواع مواد معدنی و ویتامین‌ها است و مقدار این مواد به فرایند تولید، نوع و سن گیاه و مرحله استخراج، بستگی مستقیم دارد.
انواع ملاس بر اساس مراحل استخراج
کیفیت و خواص ملاس بستگی به میزان بلوغ گیاه چغندر قند یا نیشکر، میزان شکر استخراج شده و روش استخراج دارد. از همین رو آن را بر اساس مرحله استخراج و نوع گیاه به انواع مختلف تقسیم می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
ملاس شفاف (نور) یا ملاس استخراج اول (First extraction)
این ملاس در طی اولین جوش نیشکر و چغندر استخراج می‌شود و رنگ شفاف و روشنی دارد. دارای بیشترین مقدار قند نسبت به دیگر انواع ملاس و کمترین ویتامین و مواد معدنی است و طعم نسبتا شیرینی دارد. از این نوع ملاس اغلب در پخت و پز به عنوان طعم دهنده استفاده می‌شود.
ملاس تیره یا ملاس استخراج دوم (Second extraction)
حاصل مرحله دوم استخراج است و به همین جهت رنگ تیره‌تری نسبت به نوع اول دارد و غلظت ترکیبات آن بیشتر است و طعم کمی تلخ دارد.
ملاس بلک استرپ یا ملاس استخراج سوم (Third extraction)
ملاس Blackstrap بیشترین غلظت ویتامین‌ها و مواد معدنی را دارد و محصول نهایی چرخه سوم استخراج است. این ملاس دارای کمترین میزان قند است و طعم تلخی دارد.
انواع ملاس بر اساس نوع گیاه
- ملاس چغندر قند
- ملاس نیشکر
- ملاس سورگوم
خواص ملاس چیست؟
ملاس غنی از مواد مغذی از جمله ۴۶ درصد سوکروز، ۳ درصد پروتئین، میزان زیادی منیزیم، منگنز، کلسیم و ویتامین ب ۶، مس و پروتئین است. یک قاشق غذاخوری از آن دارای ۶۰ کالری و مقدار کمی قند است و هیچ گونه چربی یا فیبر غذایی در ملاس سیاه وجود ندارد.
تقویت استخوان‌ها و کاهش درد مفاصل
مواد معدنی موجود در ملاس به تقویت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کند و مصرف آن در کاهش درد مفاصل موثر است.
تقویت معده
مصرف ملاس به هضم بهتر غذا کمک می‌کند و باعث تقویت معده می‌شود. به این منظور روزانه یک قاشق ملاس را در آب و لرم حل و قبل از صبحانه میل کنید.
بهبود درد دوران قاعدگی
خوردن ملاس برای بانوان مفید است، زیرا علاوه بر تامین مواد مورد نیاز بدن به ویژه آهن که بیشتر زنان دچار کمبود آن هستند، در کاهش درد‌های دوران قاعدگی نیز موثر است.
سلامت پوست و مو
تحقیقات نشان داده است مصرف ملاس در سلامت پوست و رشد مو‌ها تاثیر دارد و حتی استفاده از آن به عنوان محلول شستشوی صورت باعث بهتر شدن پوست می‌شود.
بیشتر بخوانید: افزایش رشد مو با میوه پاپایا و ملاس
افزایش انرژی و تقویت سیستم ایمنی بدن
ملاس را می‌توان نوعی ماده انرژی زا نامید که علاوه بر افزایش انرژی، به جذب بهتر مواد در بدن کمک می‌کند. همچنین مصرف متعادل آن در تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان موثر است.
کاربرد‌های ملاس در صنایع مختلف چیست؟
کاربرد به عنوان کود
از ملاس می‌توان به عنوان یک کود مناسب برای افزایش حاصلخیزی و بهبود کیفیت خاک استفاده کرد. ملاس‌ها سرشار از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید و ضروری برای رشد گیاهان هستند و استفاده از آنها می‌تواند به عنوان کود به افزایش تولید محصولات کشاورزی و بهبود کیفیت خاک کمک کند.
کاربرد در پزشکی و داروسازی (تولید الکل)
یکی دیگر از مهمترین کاربرد‌های ملاس استفاده از آن به عنوان ماده اولیه تولید الکل است. الکل در پزشکی و داروسازی استفاده‌های زیادی دارد و امروزه که مصرف الکل روز به روز در حال افزایش است، لزوم استفاده از ملاس چغندر بیشتر از قبل اهمیت پیدا کرده است.
تولید شکر قهوه ای با ملاس
یکی دیگر از خواص ملاس استفاده از آن برای تولید شکر قهوه ای است. شکر قهوه‌ای با ترکیب شکر سفید تصفیه شده با تقریبا ۵ درصد ملاس تولید می‌شود.
مکمل غذای دام و طیور
ملاس در تولید غذای دام و طیور نیز کاربرد دارد و اضافه کردن آن به علوفه و جیره غذایی دام باعث افزایش اشتها و در نتیچه پروار شدن دام می‌شود.
کاربرد ملاس در تولید صنایع تخمیری
تهیه اسید استیک، تولید خمیر مایه نانوایی، تولید اسید گلوتامیک، اسید سیتریک، تهیه دکستران، تولید استون، پروتئین تک یاخته و تولید لایزین از ملاس، از دیگر کاربرد‌های ملاس در صنعت است.
سخن پایانی
میزان ملاس تولیدی در کشور ما به طور متوسط به ازای هر ۱۰۰ تن نیشکر بین دو تا پنج تن است و در مجموع، سالانه بیش از پنجاه هزار تن ملاس تولید می‌شود که با توجه به ترکیبات موجود در آن، مصارف فراوان و بسیار متنوعی می‌توان از آن کرد. به طور حتم این ماده از قابلیت‌های مختلف دیگری نیز برخوردار است که در این متن مجالی برای اشاره به آنها دست نداد. پیشنهاد می‌کنیم خواص آب نیشکر یا نوشیدنی انرژی زا را نیز در ستاره بخوانید.
اطلاعات شما درباره سایر خواص و دیگر کاربرد‌های ملاس چیست؟ آیا این ماده ارزشمند را می‌شناسید. لطفا نظرات و پیشنهادات خود را از طریق بخش ارسال نظر با ما به اشتراک بگذارید.
