نویسنده: زهرا روشنایی
بروزرسانی: 4 تیر 1401
ستاره | سرویس روانشناسی – غرور چیست؟ هر یک از ما با شنیدن این واژه احساس متفاوتی را تجربه می‌کنیم. غرور یک مفهوم پیچیده است که قرن‌ها فیلسوفان و متکلمان را به خود مشغول کرده و یک احساس متناقض در انواع فرهنگ‌هاست. همه‌ی ما برای عزت نفس و افراد دارای این ویژگی احترام خاصی قائلیم و آن را مثبت می‌دانیم، اما همچنین بسیاری از ما هم تکبر و اعتماد به نفس کاذب را نکوهش شده می‌دانیم. همانطور که در بسیاری از ادیان غرور و تکبر یک صفت منفی و رذل است.
غرور چیست؟
غرور به معنای خود را والا دیدن است و به گفته‌ی آگوستین، «عشق به خود متعالی» است و نقطه مقابل آن «فروتنی» در نظر گرفته می‌شود. غرور گاهی اوقات به عنوان یک صفت افراطی و حتی یک ویژگی خطا دانسته می‌شود و گاهی به عنوان یک فضیلت تلقی می‌شود. درحالی که برخی فلاسفه مانند ارسطو، غرور را یک فضیلت عمیق می‌بینند، بسیاری از ادیان الهی آن را یک گناه می‌دانند. کلیسای کاتولیک روم، کبر و غرور را به عنوان یکی از هفت گناه کبیره ذکر می‌کند.
مطابق فرهنگ فارسی عمید، غرور به معنای احساس سربلندی و شادمانی به علت کسب موفقیت، احترام و … است. این واژه همچنین به معنای فریفتن و فریب‌خوردن شناخته می‌شود. اما در لاتین، Pride در قدیم به معنای شجاع، سودمند و مفید بوده ست. همچنین آن را به معنای داشتن احساس والا نسبت به خود ترجمه میکنند.
مطابق فرهنگ فارسی عمید، غرور به معنای احساس سربلندی و شادمانی به علت کسب موفقیت، احترام و … است. این واژه همچنین به معنای فریفتن و فریب‌خوردن شناخته می‌شود. اما در لاتین، Pride در قدیم به معنای شجاع، سودمند و مفید بوده ست. همچنین آن را به معنای داشتن احساس والا نسبت به خود ترجمه میکنند.
غرور در قرآن
در اسلام، غرور یک ویژگی ممنوعه و نکوهش شده است. بر اساس روایاتی از نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم «آن کسی که در قلب خود ذره‌ای از غرور داشته باشد، وارد بهشت نخواهد شد». غرور، یکی از صفات رذیله است که باعث می‌شود انسان دلخوش به چیزى که موافق هوای نفس و تمایل طبع انسانی است، شود.
تفاوت میان غرور ناسالم (تکبر) و غرور مثبت (عزت نفس)
تقویت اعتماد به نفس، یکی از موارد ضروری برای سلامت عاطفی، خوشبختی و رضایت ما از روابطمان است. اما چه تفاوتی میان افرادی که احساس اعتماد به نفس میکنند و کسانی که احساس غرور دارند وجود دارد؟
روانشناسان میان دو نوع غرور تفاوت قائلند:
- غرور سالم که زمانی آن را تجربه می‌کنیم که نسبت به خود احساس مثبتی داشته و با اعتماد به نفس حس کارآمدی و مفید بودن داریم. غرور مثبت یک ویژگی شخصیتی مطلوب اجتماعی است.
- در مقابل غرور منفی یا ناسالم تمایل شامل خودگرایی و استکبار است و یک صفت نامطلوب اجتماعی قلمداد می‌شود. افرادی که به دنبال تقویت اعتماد به نفس خود هستند، اساسا به دنبال ایجاد حس غرور مثبت هستند تا غرور ناسالم؛ آن‌ها می‌خواهند با اعتماد‌به‌نفس‌تر باشد نه متکبر و خودخواه.
فواید غرور مثبت
۱. برخورداری از استاندارد‌های والا
غرور مثبت، موجب می‌شود که شما احساس ارزشمندی کنید. اگر بتوانید میزان مطلوبی از این احساس را در خود ایجاد کنید، خواهید توانست معیار‌های مثبت و پیش‌برنده‌ای در زندگی خود ایجاد کنید که شما را به سمت موفقیت و بهتر شدن سوق خواهد داد. فردی که به‌اندازه مغرور است، هرگز اجازه نمی‌دهد که کیفیت کار او پایین آید؛ چرا که او دوست دارد همواره خوب و عالی بماند.
۲. افزایش احساس مسئولیت پذیری
افرادی که از سطح متعادلی از غرور برخوردار هستند، با احساس مسئولیت‌پذیری بیشتری اقدام به انجام فعالیت‌ها میکنند؛ چرا که تنها در این صورت است که می‌توانند به موفقیت‌های بیشتر دست یابند و این عزت نفس بدست آمده را حفظ کنند. غرور این افراد، آن‌ها را از بی‌دقتی در کارهایشان باز می‌دارد.
۳. دارای توانایی رهبری
افرادی که به اندازه‌ی کافی مغرور هستند، می‌توانند به یک شخصیت کاریزماتیک تبدیل شوند و دیگران را ناخواسته وادار به تبعیت از خود کنند. چنین کسی به خوبی از پس مدیریت یک گروه بر می‌آید و می‌تواند یک مدیر موفق باشد، چون مسئولیت پذیر است و می‌داند برای موفقیت خود باید افراد گروهش را به خوبی راهنمایی کند.
مضرات غرور
غرور می‌تواند عامل بسیاری از درگیری‌ها در روابط، از دست دادن فرصت‌ها و بسیاری از اشتباهات ما باشد که در زندگی، به علت امتناع از دریافت مشورت به آن‌ها دچار می‌شویم. غرور، در معنای منفی خود، می‌تواند بسیار مخرب و خطرناک باشد و می‌تواند مانع پیشرفت ما گردد. انسان‌های مغرور هرگز با خود واقعی‌شان روبرو نمی‌شوند چرا که غرور آن‌ها باعث می‌شود خود را به اشتباه کامل ببینند و در نتیجه هرگز متوجه کاستی‌ها نشوند. در نتیجه چنین فردی احتمالا هیچوقت موفق نخواهد شد که به فرد بهتری نسبت به گذشته‌ی خود تبدیل شود.
چگونه بفهمیم مغروریم یا نه؟
افراد مغرور – در معنای ناسالم آن – دارای ویژگی‌هایی هستند که می‌توان کم و بیش به کمک این ویژگی‌ها آن‌ها را شناسایی کرد. شما نیز می‌توانید با کند و کاو در رفتار‌ها و شخصیت‌های خود و با کمک این معیار‌ها بررسی کنید که آیا به غرور دچار هستید یا خیر.
انسان‌های مغرور:
- نسبت به افراد، انتقادات و پیشنهاداتشان گارد دارند.
- آن‌ها هرگز نمی‌پذیرند که دیگری از آن‌ها بهتر است، چون در اصل بهتر از آن‌ها وجود ندارد!
- مرغ افراد مغرور یک پا دارد. احتمالا بعید است که بتوانید چنین فردی را قانع کنید که عقیده‌شان اشتباه است.
- یک انسان مغرور در درون از احساس حقارت و تنهایی در رنج است.
- رفتار‌های یک فرد مغرور، واکنشی و بسیار دفاعی است. آن‌ها هرگز متحمل شکست نخواهند شد و در صورت مواجهه با آن بسیار پرخاشگر خواهند بود.
- افراد مغرور تصور میکنند که همه‌ی اطرافیان در سطح پایین‌ترین نسبت به آنان قرار دارند و درنتیجه همه باید به آن‌ها خدمت کنند.
این لیست بلندبالا را می‌توان بیش از این‌ها ادامه داد، اما تا به اینجای کار حتما می‌توانید در ذهنتان افراد مغروری که تا به حال ملاقات کرده‌اید را تشخیص دهید. یا حتی غرور ناسالمی که در خود شما وجود دارد … با خودتان صادق باشید، اگر به این نتیجه رسیدید که دچار غرور منفی هستید، در ادامه‌ی مطلب راه‌های رهایی از آن را بخوانید.
چگونه غرور منفی را از بین ببریم؟
۱. غرور خود را بپذیرید
اولین قدم جهت تغییر یک ویژگی، همواره آگاهی و پذیرش است. بالاخره شما از ویژگی‌های یک فرد مغرور آگاه شدید و حالا وقت آن است که بپذیرید خود شما هم ممکن است گاهی از غرور رنج ببرید. شما تا زمانی که این ویژگی‌تان را با آغوش باز نپذیرید و تا زمانی که آن را انکار می‌کنید، هرگز نخواهید توانست از شر آن رهایی یابید.
۲. با خودتان مهربان باشید
حالا که متوجه غرور منفی خود شده‌اید و آن را پذیرفته‌اید، باید با مهربانی با خودتان روبرو شوید نه آنکه خودتان را سرزنش کنید. ذهن انسان علاقه‌ی خاصی به خودسرزنشگری دارد و شما باید نسبت به آن هشیار باشید. خودتان را قضاوت نکنید، چرا که شما قطعا به صورت خودآگاه رفتار‌های غرورآمیز را از خود نشان نمی‌دادید. به این فکر کنید که از حالا به بعد تغییر رخ خواهد داد، پس انرژی خود را صرف سرزنش و سرکوب خود نکنید.
۳. از غرور چه آسیب‌هایی دیده‌اید؟
احتمالا مغرور بودن در شما به یک عادت تبدیل شده است؛ بنابراین به این آسانی‌ها نمی‌توانید آن را کنار بگذارید. یکی از کار‌هایی که در این رابطه می‌توانید انجام دهید تهیه‌ی یک لیست از ضرر‌هایی است که به خاطر غرور متحمل شده‌اید. توصیه‌ی ما این است که این لیست را مکتوب کنید و در مقابل چشم خود بگذارید تا تاثیر بیشتری داشته باشد. تمام آنچه غرور با شما کرده را بنویسید، مثبت یا منفی. چه کسانی را در زندگی خود تا به حال از دست داده‌اید؟ چه چیزی به دست آورده‌اید؟ آیا ارزشش را داشته است؟
سخن پایانی
در پایان، اگر می‌خواهید غرور منفی را از شخصیت خود محو کنید، لازم است دیدگاهتان را تغییر دهید. برای مثال این تصور که اگر در یک رابطه عذرخواهی کنید، غرورتان صدمه می‌بیند را کنار بگذارید. شما باید مراقب عزت نفس خود باشید و این کار به عزت نفس شما لطمه‌ای نخواهد زد؛ و همینطور به ترتیب، در هر اقدامی و تصمیمی بررسی کنید که آیا آن تصمیم نشات گرفته از غرور شماست یا خیر. سعی کنید مرحله به مرحله، و براساس لیستی که تهیه کرده‌اید، رفتارهایتان و دیدگاه‌هایتان را تغییر دهید تا بتوانید زین پس، با رهایی بیشتری از زندگی خود لذت ببرید. همچنین بخوانید «برای افزایش اعتماد به نفس در مقابل دیگران چه کنیم». اما شما بگویید که غرور را چگونه تعریف و ارزیابی می‌کنید؟
مهدی
به راستی که غرور کلمه عجیب هست،کلمه ای که هم در معنی و هم در تفسیر و هم در دیدگاه بطور همزمان دارای دو اثر متضاد و متناقض هست.
غرور مثبت و غرور منفی در بین کلمات و دستور زبان فارسی ریشه وجودی ندارند بلکه از دید ناظر بیرونی دارای خاصیت نسبی هستند و مانند همه صفات و قید ها از قانون نسببت انیشتین تبعیت میکنند