بهترین فیلم‌ های کمدی ایرانی در ۴۰ سال اخیر

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – کمدی یکی از پر مخاطب‌ترین ژانر‌های سینمایی است. سینمایی شوخ‌طبع و سرگرم‌کننده که با نگاهی درست و ساختاری هدفمند، در خلال سرگرمی می‌تواند حرف‌های زیادی هم برای گفتن داشته باشد. در کارنامه سینمای ایران هم فیلم کمدی خوب با طنزی غنی و محترم، کم نداریم. با این همه خصوصا در سال‌های اخیر شاهد تولید انبوه کمدی‌های سخیف و بی‌مایه در سینما بودیم که متاسفانه مخاطب هم کم نداشتند! در این مطلب سعی کرده‌ایم از میان برترین ساخته‌های چهل سال اخیر سینما، تعدادی از بهترین فیلم‌ های کمدی ایرانی را به شما معرفی کنیم که با رعایت استانداردهای این ژانر و فارغ از تولید صرف سرگرمی و فتح گیشه، محتوایی ارزشمند، قابل قبول یا دلپذیر را هم ارائه داده باشند.

بهترین فیلم‌ های کمدی ایرانی در چهل سال گذشته به ترتیب سال تولید

۱. اجاره نشین‌ها

• سال تولید ۱۳۶۵
• کارگردان: داریوش مهرجویی

۲. جعفرخان از فرنگ برگشته

• سال تولید ۱۳۶۶
• کارگردان: علی حاتمی

کمدی جعفرخان از فرنگ برگشته را مرحوم «علی حاتمی» بر اساس نمایشنامه‌ای از «حسن مقدم» و با شخصیت‌های متضاد آغاز کرد، اما در میانه‌ی راه فاصله‌ای در تولید می‌افتد و ادامه‌ی کار (۲۰ دقیقه پایانی فیلم) به «محمد متوسلانی» واگذار می‌شود و عنوان کار گروهی را بر آن می‌گذارند. از این روی، مرحوم حاتمی هیچگاه فیلم را از آن خود ندانست. این فیلم هم که در تقابل سنت و مدرنیته شکل گرفته، غرب‌زدگی و سنت‌گرایی را ورای تجدد و تحجر، روایت می‌کند. جعفرخان (حسین سرشار) فرزند خانواده‌ای سنتی است که برای تحصیل به غرب می‌رود، ریشه‌هایش را جا می‌گذارد و با اسم و رسم و شکل و شمایلی تغییر یافته و رفتار و افکاری غرب‌زده، به وطن برمی‌گردد. حاج اکبر (عزت‌الله انتظامی) که پسر را به امید دیگری به فرنگ فرستاده بود، حال با فرد غریبه و خودباخته‌ای روبرو شده که گویی باید از نو بسازدش! با همه حواشی که این فیلم انتقادی به خود دیده، رویارویی فرهنگی که تحفه غرب است با اصول و سنت‌های ایرانی، اثری نو در زمان خود ساخت؛ فیلمی با بازی‌هایی خوب که موقعیت‌های کمیک دلچسبی را هم برای مخاطب به ارمغان آورد.

۳. لیلی با من است

• سال تولید ۱۳۷۳
• کارگردان: کمال تبریزی

دفاع مقدس، گونه‌ای از تولیدات سینمای ایران است که عمدتا با نگاهی جدی و واقع‌گرایانه به مفاهیم جبهه و جنگ به روی پرده می‌رود. «لیلی با من است» اولین نگاه متفاوت در این گونه را شامل می‌شود که با دیدگاهی خلاقانه و فارغ از کلیشه و به مدد دیالوگ‌هایی طنازانه و کمدی موقعیت و رفتار، اثری دلپذیر در ژانر کمدی درام ماجراجویی را عرضه می‌کند. اثری که با فیلمنامه‌ای خوب، کارگردانی فوق‌العاده و اجرای خیره‌کننده «پرویز پرستویی» به یکی از بهترین فیلم‌های سینمای جنگ هم مبدل شد.

فیلم با نگاهی واقع‌گرایانه و زبانی طنز، به رزمنده‌ای می‌پردازد که بر خلاف سایر مردان مرد این کارزار، نه با هدفی والا و شجاعتی مثال‌زدنی، که به اجبار گرفتن وام و با ترس از دست دادن جان، راهی جبهه می‌شود. «صادق مشکینی» که کمال تبریزی با مهارت ساخت و پرویز پرستویی با هنرمندی به نمایشش گذاشت، یک مرد معمولی جامعه بود که هنوز هم پس از سالها، یکی از دوست‌داشتنی‌ترین و شیرین‌ترین قهرمانان فیلم‌های ایرانی باقی مانده است. این فیلم جذاب و به یادماندنی، سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را از جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.

۴. مارمولک

• سال تولید ۱۳۸۲
• کارگردان: کمال تبریزی

کمال تبریزی کارگردان جسوری است که در گذر از خط قرمز‌های سینما، به نوعی پیشرو بود. کمدی درام مارمولک بعد از شوخی با سینمای جنگ، دومین اثر جسور و شوخ‌طبعانه این کارگردان با تجربه به شمار می‌آید که باز هم نقش اول را به «پرویز پرستویی» سپرد. این فیلم که با تاثیر مستقیم از کمدی «ما فرشته نیستیم» ساخته «نیل جردن» شکل گرفته، به یکی از جنجالی‌ترین آثار سینمای ایران تبدیل شد. اثری بالغ که هنوز هم بعد از گذشت ۱۶ سال، دیالوگ‌هایش نخ‌نما نشده و مخاطب را همچنان جذب فضا و مضامین طنز و حرف‌های تامل‌برانگیزش می‌کند.

پرستویی برای اجرای درخشانش در این فیلم، جایزه تقدیر ویژه هیات داوران جشنواره فجر و تندیس زرین بهترین بازیگر مرد جشن بزرگ سینمای ایران را دریافت کرد. سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه برای «پیمان قاسم‌خانی» دیگر دستاورد‌های این اثر در جشنواره فیلم فجر بود. مارمولک در جشنواره‌های جهانی هم درخشید و به عنوان بهترین فیلم فنی جشنواره فیلم هامبورگ و بهترین فیلم آسیایی جشنواره بین‌المللی فیلم مونترال، مورد تمجید قرار گرفت.

۵. مهمان مامان

• سال تولید ۱۳۸۳
• کارگردان: داریوش مهرجویی

این فیلم هم بعد از اجاره نشین‌ها، یکی دیگر از فیلم‌های کمدی با اصل و نسب ایرانی است. مهرجویی بار دیگر توانایی بالقوه خود را در ساخت یک کمدی فاخر و اصیل و دلچسب، آن هم از بطن جامعه سنتی و قشر متوسط به رخ همگان کشید. او فیلمنامه‌اش را بر اساس داستانی از نویسنده نام آشنایی در همین سبک (هوشنگ مرادی کرمانی) نوشت و در فضایی صمیمی و با اجرا‌های درخشان و به یادماندنی به روی پرده برد.

کمدی تلخ و سیاه مهرجویی، به خصلت مهمان‌نوازی جامعه ایرانی تحت هر شرایط می‌پردازد. او با روایتی ساده از همسایگانی می‌گوید که دست به دست هم می‌دهند تا آبروی صاحبخانه کم بضاعت را نزد مهمان سرزده‌اش، حفظ کنند. اینجا هم شخصیت‌های متعددی داریم که هریک به عنوان نمادی از جامعه حضور دارند و به کمدی موقعیت و فضای مفرح و دلچسب فیلم کمک شایانی می‌کنند. بازی‌های فوق‌العاده به خصوص درخشش بی‌نظیر «گلاب آدینه» از دیگر مواردی است که این اثر خوش‌ساخت و باب طبع مخاطب ایرانی را خاص و ماندگار می‌کند. از میان ده نامزدی از جمله بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه، مهمان مامان برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از جشنواره فیلم فجر شد.

برای آشنایی با تفاوت طنز و کمدی چیست و هدف هرکدام، این مطلب را در ستاره مطالعه کنید.

۶. بی پولی

• سال تولید ۱۳۸۶
• کارگردان: حمید نعمت‌الله

دومین ساخته کارگردان بااستعداد «بوتیک» یکی از متفاوت‌ترین کمدی‌های سینمای ایران را رقم زد که با ظرافت جایی میان واقعیت و کمدی سیاه در حرکت بود. به گفته خودش: “تغییرات آدم‌ها در شرایط سختی مثل «بی‌پولی» قابل بررسی است” و نعمت‌الله به خوبی این تغییرات را به مخاطب نشان می‌دهد. فیلم در ارجاعی به دیالوگی از بوتیک تکلیفش را با بیننده روشن می‌کند که: “شاید پول خوشبختی نیاورد، اما بی‌پولی مطمئناً بدبختی با خودش خواهد آورد.”

ایرج (بهرام رادان) مرد مغروری که از کار بیکار می‌شود، مدت‌ها با نقاب تکبر، حتی همسر مطیع و ساده‌اش (لیلا حاتمی) را هم فریب می‌دهد. فریبی که از همان خصلت با سیلی صورت را سرخ کردن برمی‌آید. در نیمه دوم فیلم، نقاب خوشبختی برافتاده و صورت واقعی بدبختی نمایان می‌شود؛ اینجاست که همه چیز -حتی همان همسر مظلوم هم- تغییر می‌کند. بی‌پولی از آن دست کمدی‌های موقعیت دلچسبی است که از درون واقعیت تلخ جامعه بر می‌آید. سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران، سیمرغ بلورین نقش اول زن برای لیلا حاتمی و دیپلم افتخار بهترین فیلم‌نامه، رهاورد این اثر از جشنواره فیلم فجر بود.

۷. دایره زنگی

• سال تولید ۱۳۸۶
• کارگردان: پریسا بخت‌آور

اولین فیلم بلند «پریسا بخت‌آور» به نویسندگی همسرش «اصغر فرهادی» به پرفروش‌ترین فیلم نوروزی تبدیل شد که رضایت منتقدان و مخاطبان را توامان به همراه آورد. داستانی که این زوج روایت می‌کنند، داستان اجتماعی تازه و جسورانه‌ای است که با دیالوگ‌هایی طنازانه و تعدد شخصیت‌ها تلفیق شده و در پشت‌بام یک ساختمان به نمایش درمی‌آید. خانواده‌هایی متفاوت در این ساختمان زندگی می‌کنند که یک نقطه اشتراک ظاهری دارند که آن‌ها را به پشت‌بام می‌کشاند: ماهواره! در میان آن‌ها البته نگرش‌های متفاوتی هم به این پدیده وجود دارد و همین تفاوت نگرش، داستان را جالب توجه می‌کند. با این وجود، خط اصلی داستان به نصاب ماهواره (صابر ابر) و دختر همراهش (باران کوثری) ربط پیدا می‌کند که برای تعمیر ماشین تصادفی‌شان، به پول این کار احتیاج دارند.

فرهادی و بخت‌آور، با هوشمندی و نگاهی نمادگرا، حرف‌های یک فیلم اجتماعی را در قالبی طنز به مخاطب تقدیم می‌کنند. با وجود توقیف فیلم در جشنواره فیلم فجر و عدم شرکت در مسابقه به علت مضامین تند و صریح اجتماعی، این کمدی درام به عنوان فیلم منتخب تماشاگران جشنواره برگزیده شد.

۸. ورود آقایان ممنوع

• سال تولید ۱۳۸۹
• کارگردان: رامبد جوان

کمدی درام رمانتیک «رامبد جوان» که با قلم جذاب و جزءنگر «پیمان قاسم‌خانی» و بازی‌های دلنشینی به روی پرده رفته، یکی از بهترین کمدی‌های سال‌های اخیر سینما و دومین فیلم پرفروش سال را رقم زد. خانم دارابی با بازی فوق‌العاده «ویشکا آسایش» مدیر فمنیست، جدی و مغرور یک دبیرستان نمونه غیرانتفاعی، در کل با آقایان مشکل اساسی دارد. با این حال، ورود اجباری آقای جبلی (رضا عطاران) دبیر شیمی جایگزین به این دبیرستان را، تنها به خاطر دانش‌آموزان المپیادی‌اش می‌پذیرد. سادگی جبلی و تحکم رفتاری دارابی در تقابل هم قرار می‌گیرند تا در کنار دیگر جزئیات فیلم، لحظات شیرینی را برای مخاطب بسازند.

ورود آقایان ممنوع در زمانه‌ای که سینما را کمدی‌های سطحی و ضعیف احاطه کرده، با یک کمدی موقعیت بالغ، پرداختی خلاقانه و دیالوگ‌هایی طنازانه، اثری سرگرم‌کننده و دلچسب ارائه داده که منتقدان را به تحسین و مخاطبان را به وجد آورد. از دیگر نکات جالب توجه فیلم، به سیمرغ بلورین ویشکا آسایش برای بهترین بازیگر نقش اول زن در جشنواره فیلم فجر می‌توان اشاره کرد. اتفاقی که عموما فیلم‌های کمدی در این بخش کمتر تجربه می‌کنند.

۹. قندون جهیزیه

• سال تولید ۱۳۹۳
• کارگردان: علی ملاقلی پور

اولین ساخته پسر کارگردان فقید سینمای ایران فراتر از سایه‌ی نام بلندآوازه پدر، مورد توجه قرار گرفت. کمدی درامای قندون جهیزیه، یک کمدی اجتماعی نسبتا خوب و روان و بی‌ادعا را با بازی‌های بسیار خوب‌تر به نمایش گذاشت. عطا (صابر ابر) و معصومه (نگار جواهریان) زوج جوانی هستند که به زحمت زندگی دونفره‌شان را اداره می‌کنند؛ زندگی که حضور برادر بیکار عطا هم به آن اضافه می‌شود. صاحبخانه خارج‌نشین اجاره بیشتری را طلب می‌کند و عطا آه در بساط ندارد. اجاره چند روزه‌ی خانه توسط یک گروه فیلمبرداری، تنها امید او برای درآمد بیشتر است؛ ماجرایی که به خلق طنزی ساده اما سرگرم‌کننده می‌رسد. فیلم فارغ از برخی ضعف‌های ساختاری، در نمایش زندگی و مشکلات آدم‌های یک ساختمان و اختلاف طبقاتی، اثری باورپذیر و صمیمی به نظر می‌رسد که به خوبی می‌تواند لحظات مفرحی را هم برای بیننده خلق کند.

۱۰. ساعت پنج عصر

• سال تولید ۱۳۹۵
• کارگردان: مهران مدیری

مهران مدیری کارگردان محبوب تلویزیونی، با ساعت پنج عصر اولین تجربه سینمایی‌اش را در قالب طنز تلخ اجتماعی به روی صحنه برد. کمدی‌های مدیری همواره در خدمت نمایش ناهنجاری‌های اجتماعی بوده‌اند و اینبار هم او این تفکر انتقادی را در مدیوم سینما به تصویر می‌کشد. این فیلم البته انتظار تماشاگر سریال‌های مدیری را هرگز برآورده نمی‌کند اما، در پرداختن به همه معضلات اجتماعی که در یک روز می‌تواند گریبانگیر هریک از ما شود، در قابی محدود و در قالبی طنز نسبتا موفق عمل می‌کند. مهرداد پرهام با بازی همیشه خوب «سیامک انصاری» وکیل دادگستری است که برای پرداخت وام بانکی‌اش تا ساعت ۵ عصر فرصت در اختیارش گذاشته‌اند، اما این فرصت در موقعیت‌های اشتباه خرج شده و با ماجرا‌هایی عجیب طی می‌شود. رویکرد نقادانه‌ی مدیری با همه اشکالاتی که به ساختار و ریتم کند آن وارد شده، موقعیت‌های طنزی دارد که در خنداندن مخاطب، ناموفق هم نیست. البته از آن دست خنده‌های تلخی که گاهی از گریه غم‌انگیزتر است و مخاطب را به فکر فرو می‌برد.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله بیوگرافی و بهترین فیلم های جیم کری؛ نابغه کمدی هالیوود را نیز در ستاره مطالعه کنید.

سخن آخر

سینمای ایران به خصوص در سال‌های اخیر، متاسفانه با آثاری ضعیف در ژانر کمدی روبرو بوده که گویی به هر زحمتی می‌خواهد از مخاطب خنده بگیرد. محتوای کلیشه‌ای، شوخی‌های سخیف، الفاظ رکیک، بازیگران مشخص و تکراری و موارد بسیار دیگری که عمدتا با هدف فتح گیشه تولید می‌شوند و جز پایین آوردن سطح توقع مخاطب، کارکرد دیگری ندارند. آثاری خام که از مرز استاندارد‌های کمیک هم آن‌سوتر نرفته و فرم و محتوا و حتی خلق یک کمدی موقعیت سالم را فدای گیشه و فروش بالا می‌کنند.

پر واضح است که مخاطب فیلم‌های کمدی به دنبال لحظاتی شاد و سرگرم‌کننده می‌گردد، اما کمدی‌های سطحی و رو به افول سینما، معمولا در همان سطح باقی مانده و حتی برای بار دوم هم تماشاگر را جذب نخواهند کرد. هدف ما در این مطلب بر این امر استوار بود که تا جای ممکن، از معرفی چنین فیلم‌هایی -که بعضا فروش بالایی هم داشتند- بر حذر باشیم. شما هم لطفا برایمان بگویید جایگاه کمدی را در سینمای ایران چگونه می‌بینید و از میان تولیدات سینمایی این ژانر، کدام فیلم‌ها را به عنوان بهترین فیلم‌ های کمدی ایرانی به دیگران پیشنهاد می‌دهید؟ در پایان پیشنهاد می‌کنیم چنانچه از علاقه‌مندان آثار کمدی در سینما هستید، بهترین فیلم‌های کمدی سینمای جهان را هم از نظر بگذرانید.