حجاب مردان در اسلام؛ بایدها و نبایدها

ستاره | سرویس مذهبی – محدوده حجاب مردان در اسلام چگونه است و چه مرزهایی دارد؟ دین مبین اسلام علاوه بر توصیه‌های اخلاقی و عبادی فردی به مسلمانان، اصول و آموزه‌هایی در خصوص حقوق و وظایف انسان، به عنوان موجودی اجتماعی، در خود دارد. از مهم‌ترین آداب اجتماعی اسلام، رعایت حجاب و یا به زبان دیگر حفظ عفت و حیا در بستر اجتماع است. این توصیه، برخلاف باور عموم مسلمانان، تنها مختص به زنان نیست. چیزی که مشخص است آن است که اگر چه در روایات، اکثر بار این مسئولیت به دوش زنان است، بدون رعایت متقابل مردان، حفظ حیا و عفت عمومی بی‌معنا خواهد بود. این نوشته به دنبال آن است که ضمن بررسی روایات و احکام مورد بحث در این موضوع، مسائل مختص آن را تبیین کند.

چیستی حجاب مردان در اسلام و حدود آن

همان طور که در مقدمه بحث اشاره شد، مسئله حجاب، از جمله آداب متقابل و دوسویه در تفکر اسلامی است. علت این موضوع، ابتنای آن بر لزوم حیا و عفت عمومی در حفظ حیات فرهنگی جامعه است. آنچه بدیهی است آن است که رعایت عفت تنها توسط نیمی از مردم (زنان) کاری از پیش نمی‌برد. به همین جهت در اسلام، چه در قرآن و چه در روایات معصومین، نقش فاعلانه‌ مردان در گسترش حیا در جامعه مورد توجه قرار گرفته است.

آنچه ذیل مسئله حجاب مردان در متون دینی آمده است، بر دو قسم است.

• تلقی اسلام از حجاب در مردان
• بایدها و نبایدها در این موضوع و اقسام پوشش‌های نامناسب

تلقی اسلام از حجاب در مردان؛ نگاه و پوشش

حجاب مردان در اسلام و رعایت عفت آقایان، در دو معنا به کار رفته است. معنای اول که مشخصاً در قرآن کریم ذکر شده است، حجاب چشم و پرهیز از نگاه حرام است. این نکته آن قدر در نظریه اجتماعی اسلام مورد اهمیت است که بخشی از احکام فقهی، «احکام نگاه کردن» نامیده شده است. قرآن کریم وظیفه‌ اصلی مردان در برابر زنان را مراقبت از نگاه و قرار دادن حجاب در برابر چشم می‌داند. اهمیت این نکته تا آن‌جاست که خداوند متعال، این وظیفه را مقدم بر وظیفه‌ رعایت حجاب در زنان می‌داند.

تلقی دوم از حجاب اما همان تلقی عرفی از پوشش مردان است. اگرچه بر اساس منابع دینی، مردان تنها موظف به پوشاندن عورتین در برابر زنان هستند، اما این حکم کلی تبصره‌های شرعی و اخلاقی متعددی دارد. نکته اول آن است که بر اساس نظر اسلام، برهنگی هر کدام از اندام مرد، حتی بازوان او، اگر به جهت تحریک نامحرم بوده و یا حتی ناخواسته موجب آن بشود، جایز نیست. در واقع حتی اگر مرد نیتی برای خودنمایی و جلب توجه نامحرم ندارد، اما می‌داند که پوشش او موجب گناه می‌شود، باید از آن پرهیز کند. حال مصداق این پوشش می‌تواند لباس آستین کوتاه، شلوار تنگ و پاره و یا هر لباس دیگری باشد. در برابر این موضوع اما نگاه زن نیز به بدن مرد نامحرم، اگر موجب تحریک بوده و یا به قصد لذت باشد، مطلقاً حرام است.

احادیث فراوانی در مورد حجاب و حیا از ائمه معصومین ذکر شده که برای آگاهی بیشتر می توانید به “مجموعه حدیث درباره حجاب” رجوع نمایید.

بایدها و نبایدهای حجاب مردان در اسلام

در متون دینی سه مورد از پوشش‌های نامناسب و حرام برای مردان ذکر شده است. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم:

• لباس متشابه به بیگانه

یکی از انواع لباسی که در متون فقهی دستور به پرهیز از پوشیدن آن شده است، لباس‌های متشابه با لباس بیگانگان است. از اصلی‌ترین مصادیق این مورد کروات است. حکم به لباس بیگانگان البته بر اساس عرف و فرهنگ موجود در جامعه اسلامی نسبی و متغیر است. به طور مثال تا مدت‌ها پوشیدن کت شلوار برای مردان حکم لباس بیگانگان را داشته است، اما امروزه این مورد دیگر از مصادیق این موضوع نیست. از دیگر مصادیقی که مانند کروات، در حکم لباس بیگانگان است، پوشیدن لباس‌هایی با نقش و نوشته‌هایی است که فرهنگ غربی را اشاعه می‌دهد. به طور مثال پیراهن‌هایی که بر روی آن مطالبی در خصوص شراب‌خواری یا نام گروه‌ها و فرقه‌های غربی نوشته شده است.

• لباس شهرت

منظور از لباس شهرت در زبان فقهی، هرگونه لباسی است که فرد با پوشیدن آن موجب انگشت‌نما شدن و یا جلب توجه دیگران می‌شود. خواه این جلب توجه به جهت جنس و طرح این لباس باشد و خواه به جهت مندرس بودن یا خلاف عرف بودن آن.

• لباس مزین به طلا

چنانکه در فقه اسلامی آمده است، پوشش مزین به طلا در انحاء مختلف آن حرام است. این پوشش می‌تواند شامل انگشتر و گردنبند و یا لباس‌های منقش با طلا باشد.

حجاب و مسئله پوشش ورزشکاران

در مورد پوشش مردان ورزشکار، (به خصوص در رشته‌ کشتی) میان مراجع تقلید اختلاف نظرهایی وجود دارد. چیزی که در نظر همه آن‌ها تقریباً مشابه است، آن است که ورزشکاران نیز مانند همه مردان تنها موظف هستند که عورتین خود را بپوشانند و پوشاندن بقیه بدن برای آن‌ها الزامی نیست. البته برخی از علما از جهت اخلاقی و برای جلوگیری از ایجاد مفسده اجتماعی، مردان ورزشکار را موظف به استفاده از پوشش متعادل و غیر محرک می‌دانند. در مورد نقش زنان و نگاه کردن آنها به ورزشکاران، به صورت زنده یا غیرمستقیم، نظرات متفاوتی وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:

• آیت‌ الله خامنه‌ای و آیت‌ الله تبریزی: اگر برنامه ورزشکار به طور غیر زنده پخش شده و قصد لذت و یا ترس از به گناه افتادن وجود نداشته باشد، اشکالی ندارد. اما اگر به طور زنده پخش بشود، جایز نیست. البته آیت الله خامنه‌ای دیدن پخش زنده آن را بنابر احتیاط واجب جایز نمی‌دانند.

• امام خمینی (ره)، آیت‌ الله فاضل لنکرانی، آیت‌ الله نوری همدانی و آیت‌ الله وحید خراسانی: اگر ترس به گناه افتادن و ایجاد مفسده نبوده و به قصد لذت هم نباشد، اشکالی ندارد.

• آیت‌ الله بهجت، آیت‌ الله مکارم شیرازی، آیت‌ الله صافی گلپایگانی: دیدن این برنامه‌ها (مسابقات ورزشی) از آن جهت که موجب ایجاد مفسده و تهییج شهوت می‌شود، جایز نیست.

نکته تکمیلی: تقریبا تمام فقها دیدن بدن ورزشکاران به نحو حضوری و یا دیدن بدن ورزشکاری که برای زن آشناست را مطلقاً جایز نمی‌دانند.

حجاب مردان در قرآن و روایات

قرآن کریم در خصوص رعایت حجاب و عفاف، به ویژه تلقی اول از حجاب، در آیه ۳۰ سوره مبارکه نور می‌فرماید:

“قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ.”

به مردمان مومن بگو که چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرم) فرو بسته و دامان خود را پاک نگه‌ دارند. این برای آنها پاک‌تر است. همانا خداوند متعال به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است.

همچنین در روایات متعددی مسئله حجاب مردان مطرح شده است. در ادامه به بیان چند مورد از آنها می‌پردازیم:

• امام علی (ع) می‌فرمایند:

برای مردان مناسب نیست که در حالی که در میان قومی نشسته‌اند، لباسشان کنار رفته و ران‌هایشان مشخص بشود.

• پیامبر اکرم (ص) نیز به یکی از اصحابشان که لباسش کنار رفته بود، فرمودند: ران خود را بپوشان که آن جزو عورتین به حساب می‌آید.
• امام علی (ع) همچنین در مورد نوع لباس می‌فرمایند: لباس ضخیم بپوشید که هرکسی لباسش نازک است، دین و ایمانش نازک است. و در هنگام نماز لباس بدن‌نما نپوشید.

• امام صادق (ع) فرمودند: یکی از علل حکیم شدن لقمان، پوشیدگی او بوده است.
• امام صادق (ع) همچنین درباره مذموم بودن لباس شهرت می‌فرمایند: از نشانه‌های خفت و خواری برای انسان همین کافی است که لباسی را بپوشد که به آن مشهور بشود.

احکام حجاب مردان

• بنابر نظر امام خمینی (ره)، آیت‌ الله فاضل لنکرانی، آیت‌ الله مکارم شیرازی، آیت‌ الله صافی گلپایگانی و آیت‌ الله اراکی، پوشیدن هرگونه شیء و لباس زینتی از جنس طلا، چه به نحو آشکار و چه پنهان باشد، برای مرد حرام است.
• بنابر نظر امام خمینی (ره) و آیت‌ الله مکارم شیرازی، لباس خالص از ابریشم، به هر اندازه و هر شکلی که باشد، حرام است.
• بنا بر نظر آیت‌ الله خامنه‌ای و البته اکثر مراجع، پوشیدن کروات و هر لباسی که پوشش غیر مسلمانان به حساب آمده و استفاده از آن موجب ترویج و اشاعه فرهنگ معاند غربی می‌شود، جایز نیست.
• بنابر نظر امام خمینی (ره)، آیت‌ الله خامنه‌ای، آیت‌ الله بهجت، آیت‌ الله سیستانی، آیت‌ الله صافی گلپایگانی، آیت‌ الله اراکی و آیت‌ الله تبریزی، نپوشاندن هر کجای بدن به قصد به حرام انداختن دیگران و یا لذت و ریبه محارم (به جز همسر) و البته دیگر مردان حرام است.
• بنا بر نظر امام خمینی (ره) و آیت‌ الله خامنه‌ای، مردان باید عورتین و هرکجای دیگر از بدن را که بر حسب عرف پوشانده می‌شود بپوشانند و البته جایی غیر از آن لازم نیست.
• بنا بر نظر آیت‌ الله مکارم شیرازی، مردان در برابر مردان کافی است که شورت پوشیده باشند.

حکم پوشش سر در احکام حجاب مردان

همان طور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، مردان تنها ملزم به پوشاندن عورتین خود و اندامی که در عرف پوشیده است بوده و هیچ یک از اندام آن‌ها به جز این موارد، نیاز به پوشش ندارد. پوشش سر نیز از این قاعده مستثنی نیست و از جمله تفاوت‌های حجاب مردان و زنان است. با این همه مکرراً در روایات توصیه شده است که اگر پوشش مرد موجب ایجاد مفسده‌ای بشود، حرام است. از طرفی دیگر نیز در برخی از احکام به این نکته اشاره شده است که بلند کردن مو برای آقایان اگر به جهت تشابه به زنان باشد، جایز نیست.

سخن پایانی

همان طور که اشاره شد، حجاب آموزه‌ای دوسویه و متقابل میان مردان و زنان مسلمان برای حفظ عفت عمومی جامعه از افتادن به دام گناه است. در قرآن کریم و روایات نقل‌شده از معصومین (ع)، مردان از دو جهت در این موضوع سهیم هستند. اولاً مردان مسلمان باید چشم خود را از نگاه به نامحرم حفظ کرده و جانب پاکدامنی بگیرند و ثانیاً خود نیز در پوشش و حجابشان، عفت را رعایت بکنند. در متون فقهی و احکام، تنها پوشاندن عورتین و آن قسمت از بدن که در عرف باید آن را پوشاند، لازم است. اما از طرفی دیگر اگر نپوشاندن بدن برای به گناه انداختن دیگران و یا به قصد لذت باشد، فرد مرتکب حرام شده است.

اگر علاقه دارید با پوشش مناسب برای مردان در هنگام نماز خواندن نیز آشنا شوید، خواندن مطلب «پوشش مردان هنگام خواندن نماز از دیدگاه مراجع تقلید شیعه» را به شما توصیه می‌کنیم. اما به نظر شما پوشش مناسب مردان امروزی چیست و چه محدودیت‌هایی باید داشته باشد؟ نظرات خود را با ما و دیگر همراهان ستاره به اشتراک بگذارید.