احادیث درباره نماز اول وقت و آیات مرتبط

ستاره | سرویس مذهبی – کدام احادیث نماز اول وقت را توصیه کرده‌اند؟ نماز به عنوان مهم‌ترین عمل عبادی و ستون دین اسلام، آداب مخصوصی مانند دیگر عبادات دارد. اول وقت خواندن نماز، از مهم‌ترین توصیه‌هایی است که در روایات و متون دینی در باب احکام این فریضه آمده است. ترک کردن و سبک شمردن نماز اول وقت، علاوه بر آنکه موجب از دست دادن ثواب‌ها و فضیلت‌های آن می‌شود، در برخی روایات شدیداً سرزنش شده است. در این نوشته به دنبال آن هستیم تا ضمن مرور احادیث ذکر شده درباره نماز اول وقت، فضیلت و آثار آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

 

احادیث در مورد نماز اول وقت

در جلد سوم کتاب «الکافی» نقل شده است که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «خداوند کارهای نیک را هنگامی که در انجام آن عجله بشود، دوست دارد.» نماز نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه چندین حدیث در مورد نماز اول وقت را بیان می‌کنیم.  

• پیامبر اکرم (ص): (ص ۷۰ نهج الفصاحه)
  احَبُّ الْاَعْمالِ اِلَى الله الصَّلاةُ لِوَقْتِها، ثُمَّ بِرُّ الْوالِدَيْنِ، ثُمَّ الْجَهادُ فى سَبيلِ الله.
  نماز اول وقت، سپس نيكى به پدر و مادر و پس از آن جهاد در راه خدا، محبوب‌ترین کارها نزد خداست.

• پیامبر اکرم (ص):
  لا ینال شفاعتی من اخر الصلوة بعد وقتها
  کسی که خواندن نماز را از زمانش به تأخیر بیندازد، به شفاعت من (در روز قیامت) نخواهد رسید.

• پیامبر اکرم (ص) همچنین در این‌ باره می‌فرمایند: (جلد ۷۴ بحارالانوار)
  الْأُمُورُ مَرْهُونَةٌ بِأَوْقَاتِهَ
  اعمال در گرو زمان مخصوص خود هستند.

• پیامبر اکرم (ص): (جلد اول سنن الدار القطنی)
  اَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوانُ اللّه ِ وَ وَسَطُ الْوَقْتِ رَحْمَةُ اللّه ِ وَ آخِرُ الْوَقْتِ عَفْوُ اللّه.
  (نماز) اول وقت موجب رضایت خداوند، ميان وقت موجب رحمت خداوند و نماز پايان وقت موجب بخشش خداوند است.

• پیامبر اکرم (ص): (ص ۲۹ ثواب الاعمال)
  إِنَّ رَبَّکمْ یقُولُ هَذِهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ الْمَفْرُوضَاتُ فَمَنْ صَلَّاهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ حَافَظَ عَلَیهِنَّ لَقِینِی یوْمَ الْقِیامَةِ وَ لَهُ عِنْدِی عَهْدٌ أُدْخِلُهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ مَنْ لَمْ یصَلِّهِنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ لَمْ یحَافِظْ عَلَیهِنَّ فَذَلِک إِلَی إِنْ شِئْتُ عَذَّبْتُهُ وَ إِنْ شِئْتُ غَفَرْتُ لَه
  خدای شما می‌گوید: این نمازهای پنج‌گانه فریضه است؛ پس کسی که این نمازها را در زمان خود به جا آورد و محافظت بر آن‌ها نماید، روز قیامت مرا ملاقات خواهد کرد. و وارد کردن او به بهشت بر عهده من است؛ اما کسی که در زمان خود نمازها را به جا نیاورد و از آنها محافظت نکند، در این حالت بر عهده من است که اگر بخواهم او را عذاب کرده و اگر بخواهم او را ببخشایم.

• پیامبر اکرم (ص): (جلد سوم مستدرک الوسائل)
  إِذَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عُوفِی مِنْهَا حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ رُعَاةُ الشَّمْسِ أَی الْحَافِظُونَ لِأَوْقَاتِ الصَّلَوَاتِ وَ عُمَّارُ الْمَسَاجِدِ.
  زمانی که خداوند آفتی از آسمان نازل کرد، حاملین قرآن و رعایت‌کنندگان خورشید، یعنی کسانی که از اوقات نماز محافظت می‌کنند و آبادکنندگان مساجدند، از این آفت در امان‌اند.

• پیامبر اکرم (ص): (جلد ۸۰ بحارالانوار)
  مَا مِنْ عَبْدٍ اهْتَمَّ بِمَوَاقِیتِ الصَّلَاةِ وَ مَوَاضِعِ الشَّمْسِ إِلَّا ضَمِنْتُ لَهُ الرَّوْحَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ انْقِطَاعَ الْهُمُومِ وَ الْأَحْزَانِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّار.
  هر بنده‌ای که اهتمام در رعایت اوقات نماز بورزد و در مواضع آفتاب برای وقت نمازش دقّت کند، من برای او راحتی به هنگام مرگ و قطع شدن هموم و رفع درد و نجات از آتش جهنم را ضمانت می‌کنم.

• امیرالمومنین (ع): ( جلد چهارم وسائل الشیعه)
  هیچ عملی نزد خداوند متعال محبوب‌تر از نماز نیست. پس هیچ امر دنیوی مانع خواندن نماز شما در وقت آن نشود. زیرا خداوند متعال در مذمت گروهی می‌فرماید: الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ (کسانی که در نمازشان غفلت ورزیده‌اند. یعنی زمان خواندن آن را سبک شمرده‌اند.)

• امیرالمومنین (ع) خطاب به محمد بن ابی بکر: (جلد ۸۳ بحار الانوار)
  اِرتَقِبْ وقتَ الصَّلاةِ فَصَلِّها لِوَقتِها ، ولا تَعَجَّلْ بها قَبلَهُ لِفَرَاغٍ ، ولا تُؤخِّرْها عَنهُ لِشُغلٍ.
  مراقب وقت نماز باش و آن را در وقتش (اول وقت) بخوان و همچنین نه به سبب فراغت آن را پيش از موقعش بخوان و نه به دلیل كارى آن را از وقتش به تأخير بینداز.

• امام باقر (ع): (جلد سوم الکافی)
  أَیمَا مُؤْمِنٍ حَافَظَ عَلَی الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَةِ فَصَلَّاهَا لِوَقْتِهَا فَلَیسَ هَذَا مِنَ الْغَافِلِین.
  هر مؤمنی از نمازش محافظت نموده و آن را در وقتش به جا بیاورد، از انسان‌های غافل به حساب نمی‌آید.

• امام باقر (ع): (جلد چهارم وسائل‌ الشیعه)
  اگر نماز در اول وقت از سوی بنده به سمت خدا بالا برود، درخشان و نورانی به سمت بنده بازگشته و به او می‌گوید: تو از من محافظت کردی پس خدا تو را حفظ کند.

• امام باقر (ع): (جلد سوم وسائل الشیعه)
  هر كس نماز واجب را در حالی كه حقیقت آن را می‌شناسد، در وقتش (اول وقت) بخواند، در صورتی كه چیزی دیگر را بر آن ترجیح ندهد، خداوند برای وی ایمنی از جهنم می‌نویسد تا او را عذاب نكند؛ و هرکسی که نماز را اول وقت به جا نیاورده و به تاخیر بیندازد، آن هم در صورتی که کار دیگری را بر آن ترجیح دهد، خداوند به خواست خود او را می‌بخشد یا عذابش می‌کند.

• امام صادق (ع): (جلد اول من لایحضره الفقیه)
  مَلَک الْمَوْتِ یدْفَعُ الشَّیطَانَ عَنِ الْمُحَافِظِ عَلَی الصَّلَاةِ وَ یلَقِّنُهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ فِی تِلْک الْحَالَةِ الْعَظِیمَة.
  ملک الموت از کسی که از نمازش محافظت می‌کند، (نماز را اول وقت می‌خواند) شر شیطان را در هنگام مرگ، (در زمانی که می‌خواهد ایمان انسان‌ها را بگیرد)، دفع کرده و شهادتین (شهادت به یکتایی خدا و نبوت پیامبر اکرم (ص)) را به او تلقین می‌کند.

• امام صادق (ع): (جلد ۸۲ بحارالانوار)
  لَفَضلُ الوَقتِ الأوَّلِ على الآخِرِ خَيرٌ لِلمؤمِنِ مِن مالِهِ و وُلدِهِ.
  فضيلت اوّل وقت خواندن نماز بر تاخیر در آن براى مؤمن، از اموال و فرزندش بیشتر است.

• امام صادق (ع): (جلد سوم الکافی)
  اگر بنده‌‏اى نماز صبح خود را به هنگام طلوع فجر (اول وقت) بخواند، ثواب این نماز دوبار در نامه اعمال او نوشته می‌شود. یعنی هم فرشتگان روز و هم فرشتگان شب ثواب آن را می‌نویسند.

• امام صادق (ع): (جلد ۶۵ بحارالانوار)
  امْتَحِنُوا شِیعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ کیفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیهَا.
  شیعیان ما را در هنگام اوقات نماز امتحان کنید. (یعنی اینکه) چگونه از نماز خواندن در موقع آن محافظت می‌کنند.

• امام صادق (ع): (جلد ۸۳ بحارالانوار)
  لِكُلِّ صلاةٍ وَقتانِ : أوَّلٌ و آخِرٌ، فَأوَّلُ الوَقتِ أفضَلُهُ، و ليسَ لأِحَدٍ أن يَتَّخِذَ آخِرَ الوَقتَينِ وَقتا إلاّ مِن عِلَّةٍ، و إنّما جُعِلَ آخِرُ الوَقتِ للمَريضِ و المُعتَلِّ و لِمَن لَهُ عُذرٌ، و أوَّلُ الوَقتِ رِضوانُ اللّه ِ، و آخِرُ الوَقتِ عَفوُ اللّه.
  هر نمازى دو وقت دارد: اوّل و آخر. نماز اوّل وقت، با فضیلت‌تر است و هيچ‌ كس نبايد نماز را مگر به علّت خاصی به آخر وقتش بيندازد. نماز آخر وقت فقط براى بيمار و عليل و كسى كه عذرى دارد، قرار داده شده است. نماز اوّل وقت (سبب) رضایت خدا و نماز آخر وقت (موجب) آمرزش خداست.

• امام صادق (ع): (ص ۳۶ ثواب الاعمال)
  فَضْلُ الْوَقْتِ الْأَوَّلِ عَلَی الْأَخِیرِ کفَضْلِ الْآخِرَةِ عَلَی الدُّنْیا.
  فضیلت (نماز) اوّل وقت بر (نماز) آخر وقت همانند فضیلت آخرت بر دنیاست.

• امام صادق (ع):
  دوستی با کسی که این دو ویژگی را دارد، رها نکن: ۱- نماز را اول وقت می‌خواند. ۲- یار و همراه تو در سختی‌هاست.

• نقل شده است که امام صادق (ع) دقایقی قبل از شهادتشان اقوام خود را در بالین خود جمع نموده و فرمودند: شفاعت ما اهل بیت به کسی که نمازش را سبک بشمارد، (در موقع آن نخواند) نخواهد رسید.
• امام موسی کاظم (ع): (جلد چهارم وسائل الشیعه)
  (عطر) نمازهاى واجبی که اول وقت و با آداب و حدود مخصوص به خود خوانده می‌شوند، از برگ‌ها و ساقه‌‏هاى نورسیده و شاداب و با طراوت درخت «آس» خوش‌بوتر است. پس به عهده شماست که نماز واجب را در اول وقت بخوانید.

• امام رضا (ع) خطاب به ابراهیم بن موسی: (جلد اول الخرائج الجرائح)
  خدا تو را بیامرزد. نمازت را بدون عذر به تأخیر نینداز و نمازت را اول وقت به پا دار.

• امام حسن عسکری (ع): (جلد ۱۳ بحارالانوار)
  حضرت موسی (ع) خطاب به خداوند متعال سخن گفت و از پروردگار خویش پرسید: خدایا! پاداش کسی که نمازش را اوّل وقت می خواند چیست؟ خداوند متعال فرمود: خواسته‌ها و طلب او را اجابت کرده و بهشت را بر او مباح می‌سازم.

 

 

نماز اول وقت در قرآن و تفسیر آن

• خداوند متعال در آیه ۹۲ سوره انعام می‌فرماید:
  وَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ یحافِظُونَ.
  و آن‌ها در نمازهای خویش مراقبت می‌کنند.

تفسیر دقیق علامه طباطبایی در کتاب «المیزان» از این آیه آن است که منظور از محافظت از نماز، خواندن نماز در وقت آن است.

• خداوند متعال در آیه ۵۹ سوره مریم می‌فرماید:
  فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ یلْقَوْنَ غَیا.
  امّا پس از آنان فرزندان ناشایسته‌ای روی کار آمدند که نماز را تباه کرده و از شهوات پیروی نمودند و به زودی (تاوان) گمراهی خود را خواهند دید.

امام صادق (ع) در تفسیر این آیه فرموده‌اند: منظور از تباه کردن نماز در این آیه، به تأخیر انداختن نماز بوده و ترک کردن آن نیست. (جلد ششم مجمع البیان طبرسی)

• خداوند متعال در آیات ۴ و ۵ سوره ماعون می‌فرماید:
  فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ.
  پس وای بر نمازگزاران؛ آن‌هایی که در نماز خود سهل‌انگاری می‌کنند.

امام صادق (ع) همچنین در تفسیر این آیه می‌فرمایند: منظور از سهل‌انگاری در این آیه کسی است که نماز را می‌خواند اما در اول وقتش نمی‌خواند. (جلد چهارم وسائل الشیعه)

 

 

فضائل و آثار نماز اول وقت در روایات و قرآن کریم

بنا بر آنچه در روایات آمده است، می‌توان فضایلی را برای کسانی که نماز اول وقت می‌خوانند، به صورت زیر جمع‌بندی کرد:

• خشنودی و رضای خدا
• شفاعت ائمه اطهار
• عفو و آمرزش خداوند متعال
• ملاقات با خداوند
• ورود به بهشت و نجات از جهنم
• در امان ماندن از آفات و بلایای آسمان
• در امان ماندن از غم و درد موقع مرگ
• در زمره غافلان حساب نشدن
• دوری شیطان و تلقین شهادتین در هنگام مرگ
• پاداش دنیوی و اخروی و برآورده شدن حاجات
• حضور قلب در نماز
• ایجاد نظم و برنامه در زندگی
• بر طرف شدن گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها
• بالا رفتن اعمال و محافظت از ایمان

 

سخن پایانی

نماز اول وقت از مهم‌ترین توصیه‌های ائمه اطهار در روایات و متون دینی است. از نظر پیامبر اکرم (ص) این امر موجب خشنودی خداوند و محبوب‌ترین عمل نزد خداست. همچنین در دیگر روایات مراقبت نکردن از وقت نماز (اول وقت خواندن آن)، موجب عدم شفاعت ائمه اطهار شده و فرد از زمره غافلان به حساب می‌آید. نماز دارای احکام دیگری نیز هست. برای آشنایی با دیگر احکام نماز، خواندن مطلب «احکام نماز چیست و شامل چه مواردی است؟» را به شما توصیه می‌کنیم.

شما نمازتان را اول وقت می‌خوانید؟ چه راهکاری برای استمرار در اول وقت خواندن نماز می‌شناسید؟ آن را با ما و دیگر همراهان ستاره به اشتراک بگذارید.