نویسنده: نوید اسحاقیان
بروزرسانی: 10 اردیبهشت 1401
ستاره | سرویس مذهبی – نذر و عهد با خداوند چه احکامی دارد؟ نذر کردن یکی از بهترین روش‌ها برای کمک خواستن از خداوند در انجام امور است؛ این عمل نه تنها قوت قلب بسیاری به مسلمانان می‌دهد، بلکه رابطه میان بنده و معبود را بهبود می‌بخشد. جالب است بدانید که نذر در اسلام، احکام نسبتا گسترده‌ای دارد؛ در این مقاله می‌کوشیم تا مهم‌ترین احکام نذر و عهد را از دیدگاه مراجع تقلید بررسی کنیم.
نذر چیست و چه انواعی دارد؟
نذر در اصطلاح به این معناست که انسان خود را مستلزم کند که کار نیکویی برای خداوند انجام دهد، یا یک عادت و عمل ناپسند را بخاطر او ترک کند. نذر به دو نوع متفاوت تقسیم می‌شود:
- نذر مشروط: این نوع نذر به این شکل است که شما با خود عهد کنید اگر خداوند عملی را برای من انجام داد یا مشکل خاصی را حل کرد، در ازای آن، عمل نیکویی در راه خدا انجام می‌دهم. یا به این صورت که اگر کار بدی انجام دادم، در ازای آن خود را جریمه کنم و چیزی در راه خدا ببخشم.
- نذر مطلق: نذر مطلق تفاوت مهمی با نذر مشروط دارد؛ شما در نذر مطلق، شرطی برای انجام کار نیکو قرار نمی‌دهید و صرفا با خود عهد می‌کنید که فلان کار را در راه خداوند بدون هیچ چشم‌داشتی، انجام دهید.
احکام نذر و عهد درباره شرایط نذر کننده
جالب است بدانید که مطابق با احکام اسلامی، هر کسی نمی‌تواند نذر و عهد کند؛ عمل نذر حتما باید پیرو قواعد و اصول خاصی انجام شود و شرایط خاصی داشته باشد. موارد زیر مهم‌ترین شرایط نذر کننده هستند:
- نذرکننده باید عاقل، بالغ، مسلمان و مکلف باشد؛ (مکلف یعنی به انجام کاری مستلزم شود و آن را انجام دهد؛ مسئولیت انجام آن را بپذیرد و به خوبی از عهده برآید.)
- با اختیار و قصد خود نذر کند؛ پس نذر کسی که مجبور به نذر کردن شده است به درگاه خداوند مقبول نیست.
- بدون عصبانیت، احساساتی شدن و هر احساس افراطی دیگری، تصمیم بگیرد که قصد نذر کردن دارد.
منظور از کیفیت نذر چیست؟
تصور کنید که شما قصد دارید برای سلامتی یکی از نزدیکانتان نذر کنید؛ زمان ادای نذر، مکان ادای نذر و آن چیزی که به عنوان نذر ادا خواهد شد، اصطلاحا کیفیت نذر نامیده می‌شوند. هنگامی که قصد دارید صیغه نذر را ادا کنید دو راه پیش روی شماست:
- کیفیت نذر را دقیقا مشخص کنید.
- کیفیت نذر را پس از محقق شدن مطلوب، مشخص کنید.
آیا کیفیت ادای نذر قابل تغییر است؟
تصور کنید که شما نذر می‌کنید عمل خاصی را انجام دهید و صیغه آن را هم بر زبان جاری می‌کنید، در چنین شرایطی، اگر کیفیت نذر خود را مشخص کرده باشید، (یعنی درباره زمان، مکان یا عملی که پس از رسیدن به مطلوب قرار است انجام دهید، در صیغه نذر نام برده باشید) به هیچ وجه اجازه تغییر در جزییات نذر را ندارید.
به طور مثال: اگر با خداوند عهد کرده‌اید که بلافاصله پس از بهبود بیماری نزدیکانتان چیزی در راه خدا خیرات کنید، نمی‌توانید این عمل را به تاخیر بیندازید، چرا که صیغه آن جاری شده است.
معاف شدن از ادای کیفیت نذر
حال به مثال زیر توجه کنید:
من نذر می‌کنم که اگر در دانشگاه قبول شدم در راه رضا خداوند، به رهگذران خیابان یک خیابان، شربت بدهم.
تصور کنید که این شخص در دانشگاه قبول شود و قصد کند که به رهگذران خیابان شربت بدهد، ولی متوجه شود زمانی‌که این نذر را کرده، تابستان بوده، اما اکنون زمستان است و شربت، نوشیدنی پرطرفداری در فصل تابستان نیست. این شخص از پرداخت نذر معاف است؛ چراکه با توجه به موقعیت پیش آمده، نیازی به پرداخت نذر نیست.
ممکن است برای شما سوال شود که چرا این شخص نذری شربت را با نذری چای جابجا نمی‌کند؟ به سبب اینکه این عمل از نظر شرعی صحیح نیست و هیچ‌گونه دخل، تصرف و تغییر در نذر جایز نیست؛ مگر اینکه به دلیلی مشابه مثال بالا، نذرکننده از ادای نذر معاف شود.
تاخیر در ادای نذر چه حکمی دارد؟
تاخیر در ادای نذر، فقط در نذر مشروط اتفاق می‌افتد، چراکه نذر مطلق، چنانکه قبلا گفته شد، محدود به زمان خاصی نیست.
درباره این مسئله باید گفت که اگر کسی نذر کند که پس از آنکه فلان شد، من فلان عمل را در زمان خاصی به درگاه خداوند انجام می‌دهم (یعنی برای ادای نذر خود زمان دقیقی مشخص کرد) حتما باید نذر خود را در همان زمان ادا کند وگرنه کفاره تاخیر در نذر، بر گردن وی می‌افتد.
البته این نکته را هم باید در نظر داشته باشید که اگر نذرکننده پس از نذر کردن، از پرداخت نذر عاجز شود (به دلیل از دست دادن مال یا هر عامل دیگری) از نظر شرعی چیزی بر عهده وی نیست و مرتکب گناهی نشده است.
کفاره ادا نکردن نذر چیست؟
اگر کسی نذر کند که عمل خاصی را انجام خواهد داد و در موعد مقرر آن آن عمل را انجام ندهد، مکلف است که کفاره آن را انجام دهد.
کفاره‌ی عمل نکردن به نذر: ۶۰ روز روزه گرفتن، یا سیر کردن ۶۰ فقیر است.
آیا سفیه می‌تواند نذر کند؟
ابتدا باید اصطلاح سفیه را معنا کنیم؛ در فقه اسلامی، به کسی که اموال خود را به واسطه سبک‌عقلی بی‌محابا خرج مسئله‌ای غیرلازم می‌کند، در معامله فریب می‌خورد یا رشد کافی در زمینه اقتصادی ندارد، «سفیه» می‌گویند.
مطابق با دیدگاه مراجع تقلید، نذر آدم سفیه به درگاه خداوند مقبول نیست.
آیا بانوان بدون اجازه شوهر، می‌توانند نذر کنند؟
جواب این سوال بحث‌برانگیز را باید در کلام مراجع تقلید جستجو کرد؛ عموم مراجع تقلید، نظر نسبتا مشابهی درباره این مسئله دارند. ایشان معتقدند که اگر نذر زن به نحوی باشد که حقوق شوهرش را ضایع می‌کند و شوهر نیز اجازه این نذر را نداده، نذر آن زن باطل است؛ در غیر این صورت، یعنی زمانی‌که یک زن، نذری بکند و آن نذر حقوق شوهرش را ضایع نکند، نذر زن صحیح است. البته برخی از مراجع تقلید نظیر آیت الله مکارم شیرازی، معتقدند که بهتر است حتی در صورت ضایع نشدن حق شوهر، بدون اجازه او زن نذر نکند.
مخالفت شوهر پس از خواندن صیغه نذر
تصور کنید که بانویی با همسر خود توافق می‌کند که بر سر مسئله‌ای نذر کند و پس از آنکه نذر کرد، شوهر وی، آن زن را از نذر منع کند؛ مراجع تقلید درباره چنین موقعیتی می‌فرمایند شوهر حق منع کردن زن از نذر انجام شده را ندارد، چراکه در ابتدای اول با آن توافق کرده است.
آیا نذر فرزند بدون اجازه پدر صحیح است؟
دراین‌باره باید گفت که اگر فرزندی بدون اینکه با پدر و مادر خود مشورت کند، نذری را منعقد کند، باید به آن عمل کند؛ البته باید دو مسئله را در نظر داشته باشید:
- اول اینکه فرزند باید تمامی شرایط نذر کننده را داشته باشد. (شرایطی که در همین مقاله بیان شد.)
- دوم اینکه اگر پدر یا مادر وی، پس از آنکه فرزندشان نذری کرد، وی را از آن منع کنند، فرزند مکلف به پرداخت نذر نیست و نذر وی باطل است.
آیات عظام فاضل لنکرانی، اراکی، صافی گلپایگانی و سیستانی این حکم را تایید می‌کنند.
آیا نذر کردن نیاز به خواندن صیغه عربی دارد؟
مسئله بسیاری مهمی که ممکن است در نذر کردن فراموش شود، «صیغه نذر» است. البته لازم نیست که این صیغه حتما به عربی خوانده شود؛ با توجه به نظرات آیات عظام مکارم شیرازی، بهجت، سیستانی، زنجانی و فاضل، موارد زیر باید در صیغه نذر رعایت شود:
- نیت یا صیغه حتما باید زمزمه شود و گفتن آن در ذهن کافی نیست.
- صیغه نذر را حتما باید بصورت کامل زمزمه کنید؛ مثلا بگویید اگر فلان مشکل من حل شد، فلان مقدار پول در راه خداوند پرداخت می‌کنم.
- تفاوتی ندارد که صیغه نذر به چه زبانی گفته شد؛ عربی، انگلیسی، فارسی یا هر زبان دیگری برای این عمل مناسب است.
نذر در کار‌های حرام چه حکمی دارد؟
دراین‌باره باید گفت که اگر شخصی نذر کند که کار مکروه یا حرامی به وقوع پیوندد یا نذر کند که عمل واجب یا مستحبی را ترک کند، نذر وی پذیرفته نیست. در کل، این مسئله را باید در نظر داشته باشید که انسان حتما باید برای کار‌های مطلوب و مفید نذر کند.
سخن آخر
نذر کردن به معنای مستلزم شدن به ادای یک وام در صورت وقوع یک مسئله است. نذر کردن در میان مسلمانان بسیار رایج است؛ این عمل، آداب گسترده‌ای دارد. درباره احکام نذر و عهد باید گفت ابتدا شما باید شرایط نذر را بپذیرید، سپس صیغه آن را زمزمه کنید. روش‌های گوناگونی برای انجام نذر وجود دارد، برای رسیدن به مطلوب و گرفتن حاجت، پیشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین روش نذر کردن برای دریافت حاجت را مطالعه کنید. درپایان، فراموش نکنید که کارشناسان مذهبی سایت ستاره مشتاق دریافت نظرات شما درباره این مقاله هستند.
