نویسنده: مهناز پیرزاده
بروزرسانی: 8 بهمن 1400
ستاره | سرویس گیاهان و حیوانات – شمعدانی یکی از مقاوم‌ترین گیاهان زینتی، بسیار پرطرفدار و محبوب است و در سطح وسیعی از گل‌کاری‌های خانگی استفاده میشود. زیبایی و تنوع رنگ گلهای شمعدانی، می‌تواند به خوبی بر جذابیت نمای پنجره‌ها، باغچه و بالکن شما بیفزاید و این گل را در ردیف یکی از بهترین گلهای مخصوص تراس و بالکن قرار دهد. در این مقاله طریقه تکثیر و پرورش گل شمعدانی، شرایط نگهداری و انواع این گل زیبا را معرفی می‌کنیم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند...
عدم نمایش
نحوه پرورش گل شمعدانی و شرایط نگهداری آن
۱. انتخاب گلدان
گلدان‌های سفالی بهترین انتخاب برای کاشت و پرورش این گل هستند. اندازه گلدان نیز بستگی مستقیم به واریته شمعدانی دارد. برخی انواع شمعدانی در گلدان‌های کوچک و برخی در گلدان‌های بزرگ بیشترین گلدهی را خواهند داشت، ولی به طور کلی در ابتدای کاشت این گل، گلدان باید متناسب با اندازه گیاه باشد، زیرا گلدان خیلی بزرگتر یا خیلی کوچکتر مانع از رشد طبیعی گیاه شما میشود، بنابراین توصیه می‌کنیم به این فکر نکنید که با انتخاب گلدانی چند سایز بزرگتر کار خود را راحت‌تر کرده و تعداد دفعات تعویض گلدان را کاهش می‌دهید. بهترین زمان تعویض گلدان شمعدانی، هنگامی است که ریشه‌ها به تازگی به بدنه و کف گلدان رسیده باشند.
۲. خاک مناسب برای کاشت و پرورش گل شمعدانی
گل شمعدانی در فضای باز چندان به نوع خاک حساس نیست و به خوبی در خاک باغچه با مواد آلی کافی رشد خواهد کرد. ولی برای پرورش گل شمعدانی در گلدان توصیه میشود ترکیبی از سه قسمت خاک لومی یا خاک باغچه مرغوب و حاصلخیز، یک قسمت ماسه یا خاک تورب و یک قسمت کود پوسیده دامی استفاده شود. همچنین مخلوطی از دو قسمت خاکبرگ، چهار قسمت خاک باغچه، دو قسمت کود دامی پوسیده و دو قسمت شن نیز ترکیب مناسبی برای پرورش این گل زیباست.
۳. نحوه آبیاری گل شمعدانی
بهترین زمان آبیاری این گل هنگامی است که خاک سطح گلدان در فاصله بین دو آبیاری کاملا خشک شده باشد. به این منظور میتوانید انگشت خود را سه تا چهار سانتیمتر داخل خاک فرو کنید و اگر خاک خشک بود، گیاه را آبیاری کنید. خشک شدن خاک گلدان در فاصله بین دو آبیاری گلدهی بیشتر گیاه را موجب خواهد شد، البته دقت کنید گیاه بیش از اندازه خشکی نکشد و دچار بی‌آبی نشود.
۴. دمای مناسب برای نگهداری شمعدانی
گل شمعدانی از گیاهان مقاوم به نوسانات دماست، ولی بهترین رشد را در دمای ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتیگراد و برای شمعدانی عطری ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد خواهد داشت و اگر این گیاه را داخل آپارتمان نگهداری می‌کنید باید به گردش هوای فضای اطراف گل و تهویه مناسب، اهمیت زیادی بدهید. توجه داشته باشید دما‌های خیلی بالا، بالاتر از ۴۰ درجه سانتیگراد باعث آسیب و از بین رفتن همه انواع این گل خواهد شد. همچنین نگهداری این گل در زمستان در مناطقی که دمای هوا زیر صفر درجه سانتیگراد می‌رسد، باید با تدابیری نظیر پوشاندن گیاه با پلاستیک و پارچه همراه باشد و یا اینکه گلدان را در طول زمستان داخل منزل قرار دهید. برای اطلاعات بیشتر مقاله اصول و نکات نگهداری از گل ها در فصل پاییز و زمستان را در ستاره مطالعه کنید.
۵. نحوه کوددهی گل شعدانی
در صورت استفاده از خاک با حاصلخیزی بالا نیاز چندانی به استفاده از کود نیست. با این وجود برای کمک به رشد بهتر و سریعتر گیاه میتوانید ماهی یک مرتبه در طول فصل رشد، از کود کامل و یا کود مایع مخصوص گیاهان زینتی برای تغذیه گیاه استفاده کنید (استفاده از کود برای شمعدانی در زمستان ضرورتی ندارد). همچنین تغذیه و کوددهی گل شمعدانی با یک کود ساده و کمپوست، باعث شادابی و پر گلی آن در چهار فصل سال (از تابستان تا شروع فصل سرما) میشود. توصیه می‌کنیم برای رشد هرچه بهتر گل شمعدانی خود، گلهای خشک شده گیاه را جمع‌آوری کرده تا جا برای رشد گلهای تازه فراهم شود.
۶. میزان نور مناسب برای کاشت و پرورش گل شمعدانی
شمعدانی برای داشتن شاخه‌هایی پر گل و رشد مناسب نیاز به دریافت نور مستقیم خورشید دارد. البته در فضای باز و در ظهر تابستان بهتر است برای پیشگیری از سوختگی برگ‌ها، گیاه را به سایه منتقل کنید. ریزش گلبرگ‌ها و برگ‌ها از مهمترین علائم کمبود نور برای گیاه است. پس اگر با چنین مشکلی برخوردید شمعدانی را به مکانی با نور بیشتر منتقل کنید. در محیط آپارتمان بهترین مکان برای نگهداری و پرورش گل شمعدانی پنجره‌های نورگیر جنوبی است.
توجه داشته باشید؛ این گل در قسمت‌های شمالی ساختمان که نور خیلی محدود است و محیط کاملا سایه به گل نمی‌رود و شاخه‌ها فقط رشد علفی داشته، دراز و آبکی می‌شوند.
۷. نحوه هرس گل شمعدانی
برای تقویت گیاه لازم است شاخ و برگ‌های اضافی، قهوه‌ای و پوسیده را در زمستان هرس کنید تا رشد شاخه‌های جدید بیشتر شود. همچنین در اوایل بهار میتوانید تعدادی از جوانه‌های انتهایی را قطع کنید تا انشعابات شاخه‌ها بیشتر و شمعدانی پر گل‌تر شود. (تعداد زیاد جوانه‌ها باعث تضعیف جوانه و تولید گلهای کوچک و ضعیف خواهد شد.)
مشکلات، آفات و بیماری‌های شمعدانی
بیماری زنگ شمعدانی
در این بیماری بر روی سطح بالایی برگ لکه‌های کوچک زرد رنگ و دایره‌ای شکلی تشکیل میشود که به تدریج در سطح زیرین برگ‌ها نیز مشاهده خواهد شد. برگ‌ها به تدریج زرد و قسمت وسیعی از آنها خشکیده و می‌میرند. تهویه مناسب، عدم خیس شدن برگ‌ها حین آبیاری و سمپاشی با سموم قارچ کش در کنترل این بیماری مؤثر است.
مگس سفید روی شمعدانی
مگس سفید یکی از آفت‌های جان‌سخت است که به سرعت در سطح گل شمعدانی گسترش پیدا می‌کند و منجر به زرد شدن کامل برگ‌ها، ریزش برگ و ضعف عمومی گیاه میشود و برای مبارزه با آن باید از سموم حشره‌کش استفاده شود.
بیماری گال برگ در شمعدانی
عامل ایجاد کننده گال برگ نوعی باکتری است که در برگ‌ها تولید تاول کرده و برگ‌ها را به شکل گل‌کلم در می‌آورد و باعث فساد برگ‌ها در نزدیک خاک و ریزش آنها میشود. متاسفانه این بیماری غیر قابل درمان بوده و باید بوته‌های مبتلا را از گیاه جدا کرد.
ریزش برگ شمعدانی
به طور کلی افتادن تعداد کمی برگ واکنش یک گیاه سالم است برای اینکه خود را با شرایط متغیر محیط سازگار کند و زمانی که تعادل بین روشنایی، حرارت، رطوبت و تعریق محل نگهداری بهم می‌خورد و تغییر می‌کند، گیاه خودش را با شرایط جدید تطبیق می‌دهد. به این ترتیب هر زمان شرایط نگهداری گیاه تغییری کند، ریزش برگ‌ها اتفاق می‌افتد که در تعداد کم، نگران کننده نیست و گیاه جبران برگ‌های افتاده را خواهد کرد. ولی اگر ریزش برگ‌ها ادامه‌دار باشد، باید شرایط را بررسی و از تغییرات قابل ملاحظه در حرارت یا شدت روشنائی پرهیز کنید.
زرد شدن برگ شمعدانی
یکی از متداول‌ترین عواملی که باعث زردی برگ‌های گل شمعدانی میشود، آب دهی بیش از حد است. به طور کلی آبیاری بیش از اندازه گیاهان باعث میشود برگ‌های پایینی شروع به زرد شدن کنند. همچنین ممکن است روی برگ‌ها لکه‌های رنگ پریده (لک آب) ظاهر شود. در این صورت باید فورا آب دهی را متوقف کنید و بگذارید خاک خشک شود.
به خاطر داشته باشید؛ شمعدانی در مقابل خشکی مقاوم است و نباید زیاد به آن آب بدهید.
انواع بیماری‌های ویروسی در شمعدانی
بیماری‌های ویروسی توسط حشراتی مانند شته‌ها، زنجره‌ها و یا استفاده ابزار‌های باغبانی مانند قیچی، چاقو و بیلچه منتقل می‌شوند که با پیچیدگی برگ همراه است و اگر برگ را مقابل آفتاب نگاه داشته و به آن نگاه کنید سلول‌های مرده در برگ مشاهده می‌شوند. متاسفانه تشخیص این بیماری در مراحل اولیه بسیار مشکل است و زمانی آثار و علائم آن آشکار میشود که درمانی به غیر از کندن بوته ندارید. برای پیشگیری از بیماری‌های ویروسی در مرحله اول باید حشرات ناقل را نابود کنید و در مرحله دوم وسایل و ابزار باغبانی را هنگام قلمه زدن ضدعفونی نمایید.
علت گل ندادن شمعدانی
شمعدانی‌ها زمانی که دمای محیط اطرافشان به دلیل تابش مستقیم نور آفتاب به ویژه در بعد از ظهر روز‌های گرم تابستان، افزایش می‌یابد گل نخواهند داد؛ بنابراین مکان کاشت و نگهداری آنان را به گونه‌ای انتخاب کنید که در بعد از ظهر از سایه برخوردار شوند. همچنین آبیاری بیش از اندازه و خاک همیشه مرطوب باعث ریزش غنچه‌های گل خواهد شد.
علت پژمردگی گل شمعدانی
پژمردگی گل شمعدانی اغلب در روز‌های گرم و آفتابی به ویژه برای گل‌هایی که دارای ساقه‌های بلند و آبکی هستند، اتفاق می‌افتد، زیرا گیاه در اثر افزایش دما، به طور ناگهانی مواجه با گرما میشود و آنقدر که رطوبت از دست می‌دهد، نمی‌تواند از ریشه آب جذب کند. گیاه را در تابستان‌های گرم در محیط سایه نگهداری و آبیاری را در فواصل کمتری انجام دهید.
انواع گل شمعدانی
گل شمعدانی انواع گوناگونی داشته، گونه‌های متعدد آن قادرند در گلدان‌های کوچک تا ارتفاع بیش از یک متر رشد کنند، برخی انواع آن رونده و برخی عطری هستند.
گل شمعدانی را به چهار گروه مشخص می‌توان تقسیم بندی کرد:
۱) شمعدانی‌های زینتی
این گروه از شمعدانی‌ها همانطور که از نامشان مشخص است، بیشتر جنبه زینتی داشته، گلهای بزرگ آن طی چند ماه ازسال در فصل تابستان به گل می‌روند. شمعدانی زینتی دامنه وسیعی از رنگ‌ها را شامل شده و خال‌های سیاه رنگ در هر گلبرگ به سمت مرکز گلها وجود دارد.
۲) شمعدانی‌های منطقه‌ای
این نوع شمعدانی اغلب در مجموعه گیاهان خانگی گلدار قرار می‌گیرد و از اوایل بهار تا اواخر پاییز گل می‌دهد. این نوع شمعدانی بیشتر انرژی خود را صرف رشد می‌کند؛ بنابراین برای نگهداری و پرورش آن باید به دقت گل را کوتاه و هرس کنید زیرا در غیر این صورت رشد آن از کنترل خارج میشود. هرس جوانه‌ها زمان گلدهی را تا زمانی که شما بخواهید به تاخیر می‌اندازد. این نوع شمعدانی‌ها زیبایی چندانی ندارند ولی درعوض زمان گلدهی آنها طولانی‌تر است.
۳) شمعدانی پیچک
از این نوع شمعدانی بیشتر به عنوان گیاهان زینتی آویزی استفاده میشود و می‌توان آنها را طوری پرورش داد که در امتداد یک مانع صعود کنند و یا به صورت آویزان در یک سبد قرار گیرند.
۴) شمعدانی معطر
این نوع شمعدانی را بیشتر به دلیل برگ‌های معطر و خوشبویشان پرورش می‌دهند همانند شبه رز، لیمو، دارچین و سیب دارای گلهای کوچک و غیر زیبایی هستند ولی گیاهان خانگی مناسبی به شمار می‌روند.
شمعدانی را به شیوه‌های دیگری نیز در باغبانی طبقه‌بندی می‌کنند که انواع آن به شرح زیر است:
-
جرانیوم یا شمعدانی ساده: این نوع شمعدانی، در شرایط مناسب و زیر اشعه مستقیم آفتاب در تمام سال گل می‌دهد و لازم است خاک سطحی در فاصله بین دو آبیاری خشک شود. آبیاری بیش از حد باعث از بین رفتن گیاه میشود.
- شمعدانی شاهانه: این نوع گل شمعدانی بسیار حساس است و زمستان‌های سرد راتحمل نمی‌کند و گلهای آن مدت زیادی دوام نمی‌آورند.
- شمعدانی پیچ: شمعدانی پیچ دارای ساقه‌های باریک، بلند، پیچیده و خم شونده هستند و چنانچه در محل آفتابی قرار بگیرند، گلهای خوشه‌ای قرمز، صورتی و ارغوانی تولید می‌کنند.
- شمعدانی عطری: این نوع شمعدانی، شامل صد‌ها واریته مختلف است و همگی معطر بوده با توجه به واریته خود عطر خاص خود را تولید می‌کنند. عطر موقعی بروز می‌کند که برگ گیاه بین انگشتان نرم شود. ارتفاع این گیاه در نقاط مرطوب و معتدل در صورتی که شرایط نگهداری مناسب باشد از نیم متر تا دو متر رشد می‌کند. جالب است بدانید، از برگ‌ها و یا روغن استخراج شده از شمعدانی معطر، در صنایع غذایی یا عطر سازی استفاده میشود. گونه‌های مختلف شمعدانی عطری می‌توانند عطر‌های متفاوتی داشته باشند مانند quercifolium.P عطر بادام، P odoralarioides عطر سیب، grossalarioides.P عطر نارگیل، crispum.P عطر لیمو، graveolens.P و capitatum.P و radens.P که عطر گل رز را دارند.
- شمعدانی پاکوتاه یا مینیاتور: این نوع شمعدانی اغلب گلهای آن دو یا چند رنگ است و رنگ‌های سفید، صورتی، قرمز و ارغوانی در هم آمیخته‌اند و سطح گلبرگ‌ها موج مرمری پیدا کرده است.
- شمعدانی برگ زینتی: شمعدانی برگ زینتی به خاطر برگ‌های زیبایش و رنگ‌های استثنایی که دارد پرورش داده میشود. برگ‌های این گل نقره‌ای، زرد، زرد مسی، سیاه و سبز با طرح‌های بسیار جالب و سایه‌های مرمری است و با نقش و نگار‌های جذاب گلهای دوست داشتنی تولید می‌کنند و بعضی از آنها دارای نقشی شبیه پروانه در وسط هستند.
نحوه تکثیر شمعدانی
بهترین روش تکثیر شمعدانی قلمه زدن ساقه گیاه است، ولی با قلمه برگ نیز می‌توان آن را تکثیر کرد. البته انواع شمعدانی منطقه‌ای را از طریق بذر نیز تکثیر می‌کنند.
مراحل قلمه زدن:
- یکی از ساقه‌های سالم، قوی و بدون آفت گیاه را با یک چاقوی تیز یا قیچی باغبانی که قبلا ضد عفونی کرده‌اید، به طول ۸ تا ۱۲ سانتیمتر جدا کنید به طوری که هر قلمه سه تا چهار گره (محل اتصال برگ به ساقه را گره و فاصله بین دو گره متوالی را میان گره می‌نامند) داشته باشد.
- انتهای قلمه را پس از جدا کردن برگ‌های پایینی برای سریعتر ریشهدار شدن، در پودر هورمون ریشه‌زایی فرو ببرید.
- قلمه را در گلدانی حاوی حاوی کمپوست بذر و قلمه با قطر دهانه ۹ سانتیمتر بکارید و تا زمان ریشده دار شدن، سطح بستر کاشت را همواره مرطوب و نه خیس و غرقاب حفظ کنید. میتوانید با ایجاد پوشش پلاستیکی روی گلدان‌ها و آبیاری منظم محیطی گرم و مرطوب برای رشد و ریشهدار شدن قلمه‌ها فراهم کنید.
- گلدان‌ها را در مکانی روشن با نور غیر مستقیم خورشید قرار دهید؛ و آبیاری را به تدریج و به طور مرتب انجام دهید تا زمانی که شاخه‌های جدید بر روی گیاه ظاهر شوند. سپس میزان آبیاری افزایش می‌یابد.
- قلمه شمعدانی یک ماه طول خواهد کشید تا ریشهدار شود. دمای محیط را در این مدت روی ۱۸ درجه سانتیگراد تنظیم کنید. زمانی که ریشه‌ها رشد کردند، گیاه را در گلدانی با قطر دهانه ۳۰ سانتیمتر، حاوی کمپوست با پایه پیت، بکارید و گلدان را در برابر نور مستقیم خورشید قرار دهید.
سخن پایانی
گل شمعدانی از آن گل‌هایی است که بیشتر افرادی که به گل و گیاه علاقه دارند، مراقبت از آن را حتی به مدت کم، تجربه کرده‌اند. پیشنهاد می‌کنیم شما نیز نگهداری و پرورش گل شمعدانی را تجربه کنید. سعی کنید از بین ارقام مختلف این گل، آن‌هایی را برای نگهداری انتخاب کنید که با شرایط اقلیمی و محیط اطرافتان متناسب باشد. سوالات خود در زمینه روش نگهداری و پرورش گل شمعدانی را از طریق بخش نظرات و پرسش‌ها با ما در میان بگذارید. پیشنهاد میشود روش قلمه زدن شمعدانی، تکثیر و نگهداری آن را در ستاره مطالعه کنید.
برگرفته از: کتاب پرورش گیاهان زینتی در خانه و آپارتمان، کتاب مراقبت و نگهداری از گلها و گیاهان خانگی
Bahar
Salam mikhastam beporsam chera bargaye shamdoni ye dafe shoro be zard sbodan mikone?
مهناز پیرزاده
ممکن است بیماری قارچی باشد که باید از سموم قارچ کش استفاده کنید. اما قبل از آن حتما چک کنید که از خاک مناسب شمعدانی استفاده شده باشد و کف گلدان سوراخ هایی برای خروج آب داشته باشد.